Ołownicowate
Ilustracja
Plumbago zeylanica
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

goździkopodobne

Rząd

goździkowce

Rodzina

ołownicowate

Nazwa systematyczna
Plumbaginaceae Juss.
Gen. Pl.: 92. 4 Aug 1789
Zatrwian wrębny

Ołownicowate, zawciągowate (Plumbaginaceae Juss.) – rodzina roślin okrytonasiennych z grupy dwuliściennych właściwych. Należy do niej 21[3]–29[2] rodzajów z około 725–830 gatunkami[2]. Duże różnice w ujęciu taksonomicznym zaliczanych tu roślin wynikają z problemów jakie stwarza duży udział taksonów powstających w wyniku apomiksji i poliploidii (zwłaszcza w grupie szeroko ujmowanego rodzaju Limonium)[4]. Są szeroko rozprzestrzenione na kuli ziemskiej, szczególnie licznie występują w obszarze śródziemnomorskim oraz w Azji[2]. Do rodzimej flory Polski należy tylko zawciąg pospolity (Armeria maritima), poza tym uprawiane są rośliny z rodzaju zatrwian (Limonium) i ołownik (Plumbago)[5].

Rośliny tu zaliczane występują na siedliskach suchych i mokrych, często zasolonych, wzdłuż wybrzeży[4]. Znaczenie użytkowe mają rośliny ozdobne głównie z rodzajów: zawciąg, zawciągowiec, zatrwian i ołownik[4].

Morfologia

Zawciąg pospolity
Acantholimon acerosum
Pokrój
Rośliny jednoroczne, byliny, jak i krzewy oraz liany[6].
Liście
Skrętoległe, często w rozecie przyziemnej. Są pojedyncze i całobrzegie, czasem uszkowate u nasady, ale bez przylistków[6][4].
Kwiaty
Promieniste i obupłciowe, zebrane są w wierzchotki i skrętki, skupione dodatkowo w główki (Armeria), kłosy (Acantholimon), grona i wiechy (Limonium)[6]. Podsadki są papierzaste i pochwowate, kwiaty wsparte są dodatkowo przez dwie, rzadziej jedną przysadkę[4]. Kielich z 5 zrosłych działek ma kształt rurki, często suchobłoniastej i barwnej. Płatki korony, także w liczbie 5, są wolne lub w różnym stopniu zrośnięte – połączone u nasady lub tworzące długą rurkę. Pręciki w liczbie 5[6]. Ich nitki od nasady główek wnikają między pylniki w postaci łącznika, a pylniki otwierają się podłużnym pęknięciem[4]. Jednokomorowa, górna zalążnia powstaje z 5 owocolistków i tyle też jest szyjek słupka[6][4]. Znamiona są suche i brodawkowate[4].
Owoce
Zwykle jednonasienne, niepękające orzeszki otulone w trwałym kielichu, rzadziej niełupki i torebki[6].

Systematyka

Limoniastrum monopetalum
Pozycja systematyczna według Angiosperm Phylogeny Website (aktualizowany system APG IV z 2016)

Rodzina siostrzana dla rdestowatych, blisko spokrewniona także z tamaryszkowatymi i pomorzlinowatymi w obrębie kladu polygonids w rzędzie goździkowców[2]. Wyodrębnienie się rodziny datowane jest na 111–118 milionów lat temu, przy czym grupa koronna uznawana jest za znacznie młodszą – ostatni wspólny przodek współczesnych roślin żył 37–52 miliony lat temu[4].

Pozycja systematyczna w kladzie polygonids w obrębie rzędu goździkowców według Angiosperm Phylogeny Website (aktualizowany system APG IV z 2016)
polygonids



Droseraceae – rosiczkowate

Nepenthaceae – dzbanecznikowate

Drosophyllaceae – rosolistnikowate

Ancistrocladaceae

Dioncophyllaceae


Frankeniaceae – pomorzlinowate

Tamaricaceae – tamaryszkowate

Plumbaginaceae – ołownicowate

Polygonaceae – rdestowate





Podział rodziny[2][7][8]

Podrodzina Plumbaginoideae Burnett – 4 rodzaje ze strefy tropikalnej:

Podrodzina Staticoideae Kosteletzky

  • plemię Aegialitideae Peng (bywa też podnoszone do rangi podrodziny Aegialitidoideae[4])
  • plemię Staticeae Bartling – wszystkie kontynenty z wyjątkiem Antarktydy, poza Europą i Azją głównie na wybrzeżach (bywa też podnoszone do rangi podrodziny Plumbaginoideae[4])
    • Acantholimon Boiss. – akantolimon
    • Armeria Willd. – zawciąg
    • Bamiania Lincz.
    • Bukiniczia Lincz.
    • Cephalorhizum Popov & Korovin
    • Ceratolimon M.B. Crespo & Lledó
    • Chaetolimon (Bunge) Lincz.
    • Dictyolimon Rech.f.
    • Eremolimon Lincz.
    • Ghaznianthus Lincz.
    • Gladiolimon Mobayen
    • Goniolimon Boiss.
    • Ikonnikovia Lincz.
    • Limoniastrum Fabr.
    • Limoniopsis Lincz.
    • Limonium Mill. – zatrwian
    • Muellerolimon Lincz.
    • Myriolimon Lledó et al.
    • Neogontscharovia Lincz.
    • Popoviolimon Lincz.
    • Psylliostachys (Jaub. & Spach) Nevski
    • Saharanthus M. B. Crespo & Lledó
    • Vassilczenkoa Lincz.

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. 1 2 3 4 5 6 Peter F. Stevens, Caryophyllales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2017-08-18] (ang.).
  3. ↑ Plumbaginaceae Juss., [w:] Plants of the World online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2023-10-13].
  4. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 Maarten J.M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase: Plants of the World. Richmond UK, Chicago USA: Kew Publishing, Royal Botanic Gardens, The University of Chicago Press, 2017, s. 432-434. ISBN 978-1-842466346.
  5. ↑ Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, ISBN 978-83-62975-45-7.
  6. 1 2 3 4 5 6 Heywood V. H., Brummitt R. K., Culham A., Seberg O.: Flowering plant families of the world. Ontario: Firely Books, 2007, s. 258-259. ISBN 1-55407-206-9.
  7. ↑ Royal Botanic Gardens Kew: List of genera in family PLUMBAGINACEAE. Vascular Plant Families and Genera. [dostęp 2009-08-26]. (ang.).
  8. ↑ Family: Plumbaginaceae. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. United States Department of Agriculture. [dostęp 2013-12-06].
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.