Niesobkowate
Hepialidae
Ilustracja
Triodia sylvina
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

stawonogi

Gromada

owady

Rząd

motyle

Podrząd

Glossata

(bez rangi) Coelolepida
(bez rangi) Myoglossata
(bez rangi) Neolepidoptera
Infrarząd

Exoporia

Nadrodzina

Hepialoidea

Rodzina

niesobkowate

Phymatopus hecta
Aenetus virescens
Abantiades hyalinatus

Niesobkowate[1], krótkowąsy[2] (Hepialidae) – rodzina motyli z podrzędu Glossata i infrarzędu Exoporia. Obejmuje około 540 opisanych gatunków. Głównie australijskie, ale znane też z pozostałych kontynentów poza Antarktydą.

Opis

Głowa w stosunku do tułowia mała, wyposażona w duże oczy oraz krótkie czułki i głaszczki szczękowe[2]. Przednie i tylne skrzydła podobne w użyłkowaniu i kształcie, połączone w czasie lotu płatem skrzydła przedniego[1]. U samic niektórych gatunków skrzydła tylne zredukowane, przez co samice te są niezdolne do lotu. Golenie przednich odnóży niektórych gatunków wyposażone w epifizy. W oznaczaniu gatunków ważną rolę odgrywają męskie narządy rozrodcze. Walwy dobrze rozwinięte, a kukulus opatrzony sztywnymi szczecinkami. Unkus i zazwyczaj gnatos bardzo silnie zesklerotyzowane. Kształt gnatosa i winkulum różnorodny. Edeagus błoniasty. Sakus, jeśli obecny, szeroki. Na genitalia samic składają się: błoniasty tergit i słabo zesklerotyzowany sternit VIII segmentu odwłoka, zależnego od gatunku kształtu płytka przedwaginalna, brodawki odbytowe (niekiedy zlane w łuk grzbietowy) oraz dwie płytki stanowiące prawdopodobnie pozostałości X segmentu[2].

Gąsienica o ciele wałkowatym i głowie nieco spłaszczonej[2].

Biologia i ekologia

Gąsienice żywią się zbutwiałymi liśćmi, po czym zagrzebują w ziemi i żerują na korzeniach roślin[2] Odnotowano też żerowanie gąsienic na grzybach, mchach czy paprotnikach, a nawet drapieżnictwo na drobnych stawonogach (rodzaj Dalaca)[3]. Ich rozwój trwa od roku do trzech lat. Samce latają lotem wahadłowym, samice normalnym. Jaja składają w locie, rozsypując je na trawę[2]. Jaj mogą być tysiące – samice z rodzaju Trictena potrafią ich złożyć do 29 tysięcy w jednej porcji[3].

Rozprzestrzenienie

Niesobkowate rozsiedlone są kosmopolitycznie, ale większość gatunków występuje w Australii[1][2]. W Polsce występuje 6 gatunków[4] (zobacz: niesobkowate Polski).

Systematyka

Takson ten stanowi najliczniejszą w gatunki rodzinę infrarzędu Exoporia, będącego jedną z filogenetycznie najprymitywniejszych linii współcześnie żyjących motyli. W 2000 roku znano 537 gatunków niesobkowatych zgrupowanych w 56 rodzajach[3]:

  • Abanitades Herrich-Schaffer, 1855
  • Aenetus Herrich-Schaffer, 1855
  • Andebatis Nielsen et Robinson, 1983
  • Aoraia Dumbleton, 1966
  • Aplatissa Viette, 1953
  • Bipectilus Chu et Wang, 1985
  • Blanchardinella Nielsen, Robinson et Wagner, 2000
  • Bordaia Tindale, 1932
  • Calada Nielsen et Robinson, 1983
  • Callipielus Butler, 1882
  • Cibyra Walker, 1856
  • Cladoxycanus Dumbleton, 1966
  • Dalaca Walker, 1856
  • Dalaca auctt. nec Walker, 1856
  • Dioxycanus Dumbleton, 1966
  • Druceiella Viette, 1949
  • Dumbletonius Dugdale, 1988
  • Elhamma Walker, 1856
  • Endoclita Felder, 1874
  • Eudalaca Viette, 1950
  • Gorgopis Hübner, 1820
  • Heloxycanus Dugdale, 1994
  • Hepialus Fabricius, 1775
  • Hepialiscus Hampson, 1893
  • Parahepialiscus Viette, 1950
  • Jeana Tindale, 1935
  • Korscheltellus Börner, 1920
  • Leto Hübner, 1820
  • Metahepialus Janse, 1942
  • Napialus Chu et Wang, 1985
  • Neohepialiscus Viette, 1948
  • Oncopera Walker, 1856
  • Oxycanus Walker, 1856
  • Palpifer Hampson, 1893
  • Parapielus Viette, 1949
  • Pfitzneriana Viette, 1952
  • Pfitznerilla Viette, 1951
  • Pharmacis Hübner, 1820
  • Phassodes Bethune-Baker, 1905
  • Phassus Walker, 1856
  • Phialuse Viette, 1961
  • Phymatopus Wallengren, 1869
  • Phymatopus auctt. nec Wallengren, 1869
  • Puermytrans Viette, 1951
  • Schausiana Viette, 1950
  • Sthenopis Packard, 1865
  • Sthenopis auctt. nec Packard, 1865
  • Thitarodes Viette, 1968
  • Trichophassus Le Cerf, 1919
  • Trictena Meyrick, 1890
  • Triodia Hübner, 1820
  • Wiseana Viette, 1961
  • Xhoaphryx Viette, 1953
  • Zelotypia Scott, 1869
  • Zenophassus Tindale, 1941

Przypisy

  1. 1 2 3 David Carter: Kolekcjoner: Motyle. Warszawa: Wiedza i Życie, 1993, s. 294.
  2. 1 2 3 4 5 6 7 Sergiusz Toll: Klucze do oznaczania owadów Polski cz. XXVII Motyle – Lepidoptera, zeszyty 2-4. Micropterygidae, Eriocraniidae, Krótkowąsy – Hepialidae. Warszawa: PWN, Polski Związek Entomologiczny, 1959.
  3. 1 2 3 E. S. Nielsen, G. S. Robinson, D. L. Wagner. Ghost-moths of the world: a global inventory and bibliography of the Exoporia (Mnesarchaeoidea and Hepialoidea) (Lepidoptera). „Journal of Natural History”. 34 (6), s. 823-878, 2000.
  4. ↑ Christopher Jonko: Hepialidae Polski. [w:] Motyle Europy [on-line]. 2014. [dostęp 2015-01-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-07-12)].
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.