Natalia Gąsiorowska
Data i miejsce urodzenia

20 maja 1881
Orzyc

Data i miejsce śmierci

30 listopada 1964
Warszawa

Profesor nauk humanistycznych
Specjalność: historia Polski, powszechna historia gospodarcza, historia ruchu robotniczego
Alma Mater

Uniwersytet Lwowski

Doktorat

1910

Habilitacja

1933
Uniwersytet Warszawski

Profesura

1946

Nauczyciel akademicki
Uczelnia

Wolna Wszechnica Polska
Uniwersytet Warszawski
Uniwersytet Łódzki

Odznaczenia
Order Budowniczych Polski Ludowej Order Sztandaru Pracy I klasy Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski Złoty Krzyż Zasługi
Grób Natalii Gąsiorowskiej na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach

Natalia Gąsiorowska-Grabowska (ur. 20 maja 1881 w Orzycu[1], zm. 30 listopada 1964 w Warszawie) – polska historyczka, badaczka dziejów ruchu robotniczego, profesor Uniwersytetu Łódzkiego i Uniwersytetu Warszawskiego, profesor i rektor Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Łodzi, członkini PAN, Budowniczyni Polski Ludowej.

Życiorys

Była córką Józefa Gąsiorowskiego (zubożałego szlachcica) i Marii z Trawińskich (urzędniczki); wychowywała się w trudnych warunkach materialnych, od młodości przyjaźniła się m.in. z Marią Koszutską i Leopoldem Infeldem. Kształciła się na pensji H. Czarnockiej w Warszawie (do 1897)[2], następnie na Kursie Pedagogicznym w Warszawie (1902-1903). W latach 1903–1904 studiowała historię i historię prawa na uniwersytecie w Heidelbergu, 1904-1905 historię na uniwersytecie w Paryżu i ekonomię w Ecole de Droit i w Collège de France w Paryżu, 1906-1910 historię na Uniwersytecie Lwowskim. Później uzupełniała studia na uniwersytetach w Paryżu i Hamburgu (1925-1926). Wśród jej wykładowców byli m.in. Ludwik Krzywicki, Ludwik Finkel oraz Szymon Askenazy, pod opieką którego obroniła w 1910 doktorat na podstawie pracy Wolność druku w Królestwie Kongresowym 1815-1830. W latach 1897–1903 była nauczycielką historii w szkołach prywatnych w Warszawie, działała jednocześnie w organizacjach rewolucyjnych (Koło Kobiet w Warszawie, kierowane przez Stefanię Sempołowską, zrzeszenie studenckie „Spójnia”, PPS, PPS-Lewica). W 1911 była więziona w X Pawilonie Cytadeli Warszawskiej[3]. Działaczka Towarzystwa Kultury Polskiej (1908-1913). W latach 1914–1918 uczyła historii w szkołach żydowskich w Warszawie, a od 1918 wykładała historię Polski i powszechną historię gospodarczą w Wolnej Wszechnicy Polskiej w Warszawie i Łodzi (kierowała Katedrą Historii Gospodarczo-Społecznej i Powszechnej Nowożytnej). W 1918 wstąpiła do Komunistycznej Partii Polski.

Wykładała metodykę historii w Wolnej Wszechnicy Polskiej w Warszawie[4]. W 1933 habilitowała się na Uniwersytecie Warszawskim (na podstawie pracy Polityka gospodarcza Robespierre’a) i objęła Katedrę Historii Społeczno-Gospodarczej i Geografii Historycznej (jako docent, 1934-1939). W czasie okupacji niemieckiej brała udział w tajnym nauczaniu w ramach Wolnej Wszechnicy Polskiej; lata 1944–1945 spędziła w Niemczech na przymusowych robotach. Po wojnie została profesorem zwyczajnym Uniwersytetu Łódzkiego, gdzie była dyrektorem Instytutu Historycznego (1945–1958) oraz kierownikiem Katedry Historii Polski (1945-1952); w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Łodzi pełniła funkcję rektora (1946-1948) oraz kierownika Katedry Historii Polski (1946-1952). W Ministerstwie Oświaty kierowała w latach 1946–1951 Komisją Programową Historii, a w Instytucie Historii PAN przewodniczyła Radzie Naukowej (od 1953). Pracowała także w Zakładzie Historii Partii przy KC PZPR w Warszawie (1956-1959) oraz była przewodniczącą Rady Naukowej Pracowni Historii Stosunków Polsko-Radzieckich PAN (od 1961).

Od 1952 członek rzeczywisty PAN[5], w latach 1955–1957 zasiadała w Prezydium Akademii. Pełniła również funkcję prezesa Oddziału Łódzkiego (1951-1953) i prezesa Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Historycznego (1953-1956) oraz przewodniczyła Sekcji Historii Towarzystwa Wiedzy Powszechnej. Od 1950 należała do PZPR. Współtworzyła Marksistowskie Zrzeszenie Historyków[6].

W pracy naukowej specjalizowała się w nowożytnej historii gospodarczej, historii polskiego ruchu robotniczego oraz metodologii historii. Zgromadziła obszerne materiały do dziejów górnictwa, hutnictwa, włókiennictwa w Królestwie Polskim w początkowym okresie kapitalizmu, zainicjowała badania nad dziejami przemysłu i klasy robotniczej okręgu łódzkiego. Prowadziła badania nad najnowszymi dziejami Bułgarii oraz metodami pracy naukowej i nauczania historii w ZSRR. Współpracowała z wieloma pismami, m.in. „Myślą Socjalistyczną”, „Wiedzą”, „Światłem”, „Kuźnią”, „Myślą Współczesną”, „Z Pola Walki”, „Wiadomościami Historycznymi”, w latach 1950–1956 była redaktorem „Przeglądu Nauk Historycznych i Społecznych”. Brała udział m.in. w Zjeździe Nauczycieli Radzieckich w Moskwie (1930) oraz Międzynarodowych Kongresach Historycznych w Oslo (1928), Warszawie (1933), Zurychu (1938).

Zmarła 30 listopada 1964 jako emerytowany profesor Uniwersytetu Warszawskiego[7]. Pochowana 3 grudnia 1964 z honorami w Alei Zasłużonych na cmentarzu Powązki Wojskowe w Warszawie w kwaterze A26-tuje-13[8]. W pogrzebie udział wzięli m.in. sekretarz Komitetu Centralnego PZPR Witold Jarosiński, wicepremier Stefan Ignar, prezes Polskiej Akademii Nauk prof. Janusz Groszkowski, minister szkolnictwa wyższego Henryk Golański, sekretarz naukowy PAN prof. Henryk Jabłoński oraz przedstawiciele środowisk naukowych z całego kraju[9].

Materiały archiwalne Natalii Gąsiorowskiej znajdują się w PAN Archiwum w Warszawie pod sygnaturą III-152[10].

Uczniowie

Do uczniów Natalii Gąsiorowskiej należą: Witold Kula, Ireneusz Ihnatowicz, W. L. Karwacki, Juliusz Łukasiewicz.

Dorobek

Ogłosiła ponad 300 prac naukowych, m.in.:

  • Ruch socjalistyczny i zawodowy wśród kobiet. Prawo wyborcze kobiet (1907)
  • Zarys dziejów Wielkiej Rewolucji Francuskiej. Przyczyny powstania rewolucji, przebieg jej i skutki (1907)
  • Przesądy antysemickie w świetle cyfr i faktów (1909)
  • Historia zakonów w Polsce (1910)
  • Historia Polski w nauczaniu analfabetów dorosłych (1916)
  • Historia Polski porozbiorowej (1917)
  • Historia powszechna ze szczególnym uwzględnieniem historii Polski (1920)
  • Górnictwo i hutnictwo w Królestwie Polskim (1922)
  • L’enseignement de l’histoire en Pologne (III Międzynarodowy Kongres Wychowania Moralnego, Genewa, 1922)
  • Historia społeczno-gospodarcza Polski (1932)
  • Kapitalizm w rozwoju dziejowym (1946)
  • W stulecie Wiosny Ludów (1948-1953, 5 tomów, redaktor)
  • Położenie i walka ekonomiczna i polityczna górników z okupantem niemieckim w Królestwie Polskim w czasie I wojny imperialistycznej (1952)
  • Proces kształtowania się klasy robotniczej na ziemiach polskich (1955)
  • Okręg łódzki w rewolucji 1905-07 (1956)
  • Życie i działalność Marii Koszutskiej (1961, w: Pisma i przemówienia M. Koszutskiej)

Odznaczenia i wyróżnienia

W 1951 otrzymała nagrodę państwową I stopnia za całokształt pracy naukowej, ze szczególnym uwzględnieniem badań nad dziejami górnictwa i hutnictwa oraz przemysłu w Polsce w XIX wieku; odebrała również doktorat honoris causa Uniwersytetu Łódzkiego (1961)[11] oraz wysokie odznaczenia państwowe: Order Budowniczych Polski Ludowej (1956)[12], Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (1955)[13], Order Sztandaru Pracy I klasy (1949)[14], Złoty Krzyż Zasługi (1951)[15] i Honorową Odznakę Miasta Łodzi (19 stycznia 1960[16]).

Przypisy

  1. ↑ Stanisław Łoza (red.), Czy wiesz kto to jest?, (Przedr. fotooffs., oryg.: Warszawa: Wyd. Głównej Księgarni Wojskowej, 1938.), Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe: na zam. Zrzeszenia Księgarstwa, 1983, s. 196.
  2. ↑ Waldemar Baraniewski, Wojciech Tygielski, Andrzej Kajetan Wróblewski (red.), Monumenta Universitatis Varsoviensis 1816-2016. Portrety uczonych Profesorowie Uniwersytetu Warszawskiego po 1945 / redaktorzy naukowi Waldemar Baraniewski, Wojciech Tygielski, Andrzej Kajetan Wróblewski A-K / [Baraniewski, Waldemar ; Tygielski, Wojciech ; ], Wydanie 1, Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2016, ISBN 978-83-235-2069-6 [dostęp 2023-05-18].
  3. ↑ Stefan Król: Cytadela warszawska. Warszawa: Książka i Wiedza, 1978, s. 223.
  4. ↑ Wolna Wszechnica Polska. W: Szkoły wyższe Rzeczypospolitej Polskiej. Warszawa: 1930, s. 316.
  5. ↑ GaSIOROWSKA-GRABOWSKA, Natalia [online], Polska Akademia Nauk - Członkowie PAN [dostęp 2023-02-02] (pol.).
  6. ↑ Jak wolność i niezależność nauki przeszła do historii. naszahistoria.pl, 23 września 2016. [dostęp 2022-02-19].
  7. ↑ Waldemar Baraniewski, Wojciech Tygielski, Andrzej Kajetan Wróblewski (red.), Monumenta Universitatis Varsoviensis 1816-2016. Portrety uczonych Profesorowie Uniwersytetu Warszawskiego po 1945 / redaktorzy naukowi Waldemar Baraniewski, Wojciech Tygielski, Andrzej Kajetan Wróblewski A-K / [Baraniewski, Waldemar ; Tygielski, Wojciech ; ], Wydanie 1, Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2016, ISBN 978-83-235-2069-6 [dostęp 2023-05-18].
  8. ↑ Wyszukiwarka cmentarna – Warszawskie cmentarze.
  9. ↑ „Pogrzeb Natalii Gąsiorowskiej”, [w:] „Trybuna Robotnicza”, nr 288 (6488), 4 grudnia 1964, s. 2.
  10. ↑ Spis inwentarzy, Polska Akademia Nauk Archiwum w Warszawie, [dostęp 2024-03-15].
  11. ↑ Doktorzy honoris causa UŁ. [dostęp 2011-02-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (23 grudnia 2010)].
  12. ↑ Aleksander Kochański: Polska 1944–1991 Informator historyczny Struktury i ludzie część 2. Zielona Góra: Drukarnia Wydawnicza im. W.L. Anczyca S.A., 2022, s. 1118-1121.
  13. ↑ M.P. z 1955 r. nr 50, poz. 496.
  14. ↑ M.P. z 1950 r. nr 6, poz. 58.
  15. ↑ M.P. z 1951 r. nr 74, poz. 1007
  16. ↑ Uchwałą nr 2/7/60 Prezydium Rady Narodowej m. Łodzi z dnia 12 stycznia 1960 roku w sprawie nadania .Odznaki Honorowej m. Łodzi., bc.wbp.lodz.pl, 12 stycznia 1960 [dostęp 2022-08-06].

Bibliografia

Linki zewnętrzne

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.