Muchołówka rdzawogardła
Ficedula albicilla[1]
(Pallas, 1811)
Ilustracja
samiec
Ilustracja
samica
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ptaki

Podgromada

Neornithes

Infragromada

ptaki neognatyczne

Rząd

wróblowe

Podrząd

śpiewające

Rodzina

muchołówkowate

Podrodzina

kląskawki

Rodzaj

Ficedula

Gatunek

muchołówka rdzawogardła

Synonimy
  • Muscicapa albicilla Pallas, 1811
  • Ficedula parva albicilla (Pallas, 1811)
  • Synornis joulaimus Hodgson 1845[2]
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3]

Muchołówka rdzawogardła[4] (Ficedula albicilla) – gatunek małego ptaka z podrodziny kląskawek (Saxicolinae) w rodzinie muchołówkowatych (Muscicapidae). Jest to azjatycki odpowiednik swego bliskiego krewnego, muchołówki małej (F. parva). Nie jest zagrożony wyginięciem.

Taksonomia

Muchołówkę rdzawogardłą opisał w 1811 roku Peter Simon von Pallas, działający na terenie Rosji. Holotyp odłowiono w Daurii w Kraju Zabajkalskim. Autor nadał nowemu gatunkowi nazwę Muscicapa Albicilla[2][5]. Obecnie muchołówka rdzawogardła umieszczana jest w rodzaju Ficedula[4][6].

Gatunek ten tradycyjnie wcześniej był uznawany za azjatycki podgatunek muchołówki małej (F. parva) ze względu na podobny wygląd[7][8]. Muchołówkę rdzawogardłą odróżnia od blisko spokrewnionego gatunku śpiew i wzór na gardle[7]. Obecnie te dwa gatunki mogą mieć różne linie rozwojowe, a oba gatunki to przykład konwergencji, nie jest to potwierdzone[7]. Muchołówka mała i muchołówka rdzawogardła często krzyżują się[9].

IOC uznaje F. albicilla za gatunek monotypowy[6]. W 11. tomie książki Handbook of the Birds of the World (2006) miał on wciąż status podgatunku muchołówki małej, ze względu na podobny wygląd i ekologię[10].

Samiec sfotografowany w Japonii

Pozycja systematyczna

Razem z muchołówką kaszmirską (F. subrubra) i małą (F. parva) tworzy grupę siostrzaną[11]. Poniżej przedstawiono uproszczony kladogram obrazujący pozycję systematyczną gatunków F. albicilla i innych muchołówek z rodzaju Ficedula (uproszczono)[11]:

F. narcissima + F. zanthopygia


F. sordida + F. mugimaki


F. hodgsoni

F. strophiata

F. sapphira

F. superciliaris + F. westermanni

F. tricolor + F. hypererythra



F. albicilla

F. parva + F. subrubra

F. semitorquata

F. hypoleuca

F. albicollis + F. speculigera


F. riedeli

F. dumetoria

F. disposita + F. platentae

F. buruensis + F. rufigula

F. harterti + F. timorensis

F. basilanica

F. crypta + F. luzoniensis









Etymologia

Nazwa rodzajowa Ficedula ma się odnosić do ptaka zjadającego figi[12], a epitet gatunkowy albicilla pochodzi z tzw. nowej łaciny i oznacza „biały ogon” (albus – „biały, biel” + cilla – „ogon”)[13].

Występowanie

Tajga to ulubione środowisko muchołówki rdzawogardłej

Występuje szeroko w Azji, w rejonie palearktycznym[14]. Gniazduje w gęstej, syberyjskiej tajdze, nielicznie na zachód od Uralu, na skraju europejskiej części Rosji, preferuje tam lasy mieszane, obfitujące w brzozę (Betula) i inne drzewa liściaste[15][16]. Azjatycki zasięg tego ptaka sięga na wschód aż po Kamczatkę, a na południu po północną Mongolię, krainę Amuru i skrajnie północne Chiny[8][6]. Zimuje w południowym Nepalu, północno-wschodnich Indiach, Bangladeszu, Azji Południowo-Wschodniej, południowo-wschodnich Chinach oraz na Borneo[8][10].

Muchołówka rdzawogardła rzadko zalatuje do północno-zachodniej Europy, na Aleuty i do Kalifornii[14], być może była wcześniej przeoczona[15]. W Polsce nie była obserwowana (nie znajduje się na Liście awifauny krajowej)[17].

Morfologia

Długość ciała 11,5 cm, jest trochę cięższa od muchołówki małej, przy masie ok. 8–14 g[10].

Swym wyglądem łudząco podobna do muchołówki małej, ale samiec w szacie godowej ma pomarańczowoczerwoną plamę na gardle, równo odciętą od dołu ołowianą przepaską[15][16]. Kantarek i brwi szare[15]. W przeciwieństwie do muchołówki małej, niektóre osobniki gatunku F. albicilla mają tendencję do brązowej czapeczki na głowie (F. parva ma szarą)[15]. Samice i osobniki młodociane mają smolistoczarne pokrywy nadogonowe, bardziej czarne od środkowych sterówek[15]. Dziób jest także czarny, z „przebłyskami” brązu od spodu. Spód szarobrązowy, bardziej ciemny niż u F. parva[15]. Osobniki przechodzące pierwszą zimę (roczne) przypominają ubarwieniem młode bliskiego krewniaka, ale brzegi i koniuszki pokryw skrzydłowych (oraz lotek III rzędu) są białe[15]. Roczne samce bardzo podobne do dorosłych z rozwiniętą plamką na gardle[15]. Samiec w szacie spoczynkowej (zimowej) przypomina samicę, jego pomarańczowy śliniak z czasem zanika, ponadto ma w tym okresie ciemniejsze boki[16][15]. Sterówki czarno-białe[16]. Samica ma białe gardło, przywodząc na myśl samicę modraczka (Tarsiger cyanurus)[15].

Głos

Muchołówka ta wydaje ostry terkot np. „trrrrt” lub „triit”, przypominając skrzypiącą gałąź[15][14]. Natomiast śpiew samca jest zupełnie inny, w ogóle nie przypomina głosu F. parva (piosenka F. albicilla bardziej przypomina śpiew ptaków z rodzajów Emberiza lub Anthus)[15]. Owa pieśń jest żwawa, pełna suchych treli i ostrych sylab o zmiennej wysokości tj. „zri-zri-da zri-zri-da tiu-tiu-tiu zrri-daa-zi”[15].

Ekologia

Swym zachowaniem identyczna do muchołówki małej[14].

Lęgi

Lęgi odbywają się w rosyjskiej tajdze, w środku czerwca[10]. Samica buduje przez 3–5 dni gniazdko w kształcie małej miseczki, głównie z mchu oraz suchej trawy[10]. Gniazdo jest szerokie na 50–52 mm i głębokie na 25–45 mm[10]. Gniazda są zakładane na gałęzi lub także w budce lęgowej, 1–3 m nad ziemią[10]. Samica znosi 4–7 jaj, rzadziej 5–6[10]. Jaja wysiaduje wyłącznie samica (ok. 12–15 dni), natomiast pisklęta karmią oboje rodzice[10]. Młode to typowe gniazdowniki.

Status

Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje muchołówkę rdzawogardłą za gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern) od 2010 roku, kiedy to po raz pierwszy sklasyfikowała ją jako osobny gatunek. Liczebność populacji nie jest znana, a jej trend (według BirdLife International) uznawany jest za stabilny, ze względu na brak dowodów na spadki liczebności bądź istotne zagrożenia dla gatunku[3][18].

Przypisy

  1. ↑ Ficedula albicilla, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. 1 2 D. Lepage: Taiga Flycatcher Ficedula albicilla. [w:] Avibase [on-line]. [dostęp 2022-01-08]. (ang.).
  3. 1 2 Ficedula albicilla, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
  4. 1 2 Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Saxicolinae Vigors, 1825 - kląskawki (wersja: 2021-12-06). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2022-01-08].
  5. ↑ P. Pallas, Zoographia Rosso-Asiatica, sistens omnium Animalium in extenso Imperio Rossico, t. 1, 1811, s. 462, tab.fig.1 (łac.).
  6. 1 2 3 F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v11.2). [dostęp 2022-01-08]. (ang.).
  7. 1 2 3 Lars Svensson i inni, Species limits in the Red-breasted Flycatcher, „British Birds”, 98 (10), 2005, s. 538–541 (ang.).
  8. 1 2 3 Red-breasted Flycatcher (Ficedula parva). IBC: The Internet Bird Collection. [dostęp 2021-12-24]. (ang.).
  9. ↑ Eugene M. McCarthy, Handbook of Avian Hybrids of the World, 2006, s. 242, ISBN 978-0-19-518323-8.
  10. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Joseph del Hoyo, Andrew Elliot, David Christie, Handbook of the Birds of the World, t. 11: Old World Flycatchers to Old World Warblers, Barcelona: Lynx Editions, 2006, s. 135–136, ISBN 84-96553-06-X.
  11. 1 2 Andrew W Jones, Phylogeny and biogeography of Ficedula flycatchers (Aves: Muscicapidae): Novel results from fresh source material, „Molecular Phylogenetics and Evolution”, 82, 2015, s. 87–94 (ang.).
  12. ↑ Ficedula, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-01-08] (ang.).
  13. ↑ albicilla, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-01-08] (ang.).
  14. 1 2 3 4 Sharon Chester, The Arctic Guide: Wildlife of the Far North, 2016, s. 312, ISBN 978-0691139753.
  15. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 Muchołówki, [w:] Lars Svensson, Ptaki Europy i Obszaru Śródziemnomorskiego, Warszawa: Multico, 2017, s. 338–339, ISBN 978-83-7763-406-6 [dostęp 2021-12-24].
  16. 1 2 3 4 muchołówka rdzawogardła Ficedula albicilla. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. [dostęp 2021-12-25]. (ang.).
  17. ↑ Lista awifauny krajowej. Gatunki ptaków stwierdzone w Polsce – stan z 31.12.2022. Komisja Faunistyczna Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego. [dostęp 2023-02-15].
  18. ↑ Species factsheet: Ficedula albicilla. BirdLife International. [dostęp 2021-12-25]. (ang.).

Linki zewnętrzne

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.