Mszał kijowski, folio 7r

Mszał kijowski (także: Fragmenty Kijowskie, łac. Folia Kioviensia, skrót: Kij) – głagolicki zabytek kanoniczny języka staro-cerkiewno-słowiańskiego datowany na wiek X. Ze względów językowych uważany za najbardziej archaiczny dokument piśmiennictwa staro-cerkiewno-słowiańskiego[1].

Zawartość

Zabytek liczy obecnie 7 kart o wymiarach 14,5 na 10,5 cm[2]. Na jego treść składają się modlitwy zmienne z mszy rzymskiej (kolektę, sekretę, prefację, modlitwę po Eucharystii). Odnoszą się one do dnia św. Klemensa i św. Felicyty (23 listopada). Oprócz tego Mszał zawierają sześć formularzy tych samych zmiennych modlitw mszalnych na każdy dzień tygodnia oraz po jednym formularzu modlitw do świętych męczenników i aniołów.

Jest to fragment przetłumaczonego łacińskiego sakramentarza, pochodzącego prawdopodobnie z terenu akwilejsko-salzburskiego. Dostał się on do Panonii i na Morawy jeszcze przed przybyciem w to miejsce świętych Cyryla i Metodego[3]. Słowiańskie tłumaczenie wykonał najpewniej któryś z uczniów Cyryla i/lub Metodego już w IX wieku, np. Święty Gorazd. Mało prawdopodobne jest, że dokonali tego sami Cyryl lub Metody[3].

Mszał został odkryty w 1874 w Jerozolimie przez archimandrytę Antonina (Kapustina) i przekazany Kijowskiej Akademii Duchownej. Obecnie znajduje się w Ukraińskiej Bibliotece Narodowej w Kijowie. Przez Josipa Hamma uważany za XIX-wieczny falsyfikat[2].

Cechy językowe

Zabytek jest jedynym reprezentantem odmiany morawsko-panońskiej języka staro-cerkiewno-słowiańskiego. Jego cechami charakterystycznymi są:

  • z w miejsce žd np. dazь zamiast daždь
  • c w miejsce št np. oběcělъ zamiast oběštalъ
  • palatalne sonanty
  • miękkie C i spółgłoski szumiące
  • grupa šč
  • l wstawne[4]
  • znaczki nadliterowe interpretowane jako muzyczne bądź akcentowe (w związku z występującym wówczas u Słowian akcentem ruchomym)[2]

Przypisy

  1. ↑ Praca zbiorowa, Słownik starożytności słowiańskich, tom III, Wrocław, Warszawa, Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich. Ossolineum, 1967, s. 324.
  2. 1 2 3 Leszek Moszyński, Wstęp do filologii słowiańskiej, Warszawa 2006, s. 165.
  3. 1 2 Ryszard Łużny, Polski Instytut Kultury Chrześcijańskiej w Rzymie, Dzieło chrystianizacji Rusi Kijowskiej i jego konsekwencje w kulturze Europy, wyd. 1, Lublin: Red. Wydawnictw Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, 1988, s. 19-20, ISBN 83-228-0147-5, OCLC 30700508 [dostęp 2022-10-09].
  4. ↑ Leszek Moszyński, Wstęp do filologii słowiańskiej, Warszawa 2006, s. 353.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.