 nr rej. 71-254-9002 | |
 | |
| Państwo | |
|---|---|
| Obwód | |
| Miejscowość | |
| Kościół | |
| Rodzaj klasztoru | |
| Eparchia | |
| Klauzura |
nie |
| Typ monasteru |
żeński |
| Obiekty sakralne | |
| Cerkiew |
Trójcy Świętej |
| Założyciel klasztoru |
nieznany |
| Fundator |
nieznany |
| Data budowy |
XVIII w. (w obecnym kształcie) |
| Data zamknięcia |
1923 |
| Data reaktywacji |
1991 |
Położenie na mapie obwodu czerkaskiego  | |
Położenie na mapie Ukrainy  | |
 49°09′15″N 32°15′20″E/49,154167 32,255556 | |
Motroniński Monaster Trójcy Świętej, Monaster Motroniński, Motreniński[1] – prawosławny żeński klasztor w eparchii czerkaskiej Ukraińskiego Kościoła Prawosławnego Patriarchatu Moskiewskiego, na terenie wsi Melnyky[2].
Historia
Moment powstania klasztoru nie jest znany. Istnieje przekaz, że na jego miejscu po chrzcie Rusi powstała pierwsza cerkiew. Według innej wersji fundatorką klasztoru była żona jednego z wojewodów Jarosława Mądrego o imieniu Motrona. Pierwsza pisemna informacja o istnieniu monasteru pochodzi z 1198 i dotyczy budowy w nim cerkwi św. Jana Chrzciciela[3]. Klasztor został zniszczony w czasie najazdu mongolskiego i na dłuższy czas opustoszał. Zakonnicy, którzy ponownie rozpoczęli w nim życie monastyczne, nie posiadali wolno stojącej cerkwi, lecz mieszkali w pieczarach[3].
W 1568 kolejna grupa mnichów zaczęła odnawiać zniszczone obiekty klasztorne. Monaster znalazł się pod opieką Kozaków. Ze względu na swój wiek i znaczną liczbę mnichów był to jeden z najważniejszych ośrodków kultu prawosławnego na ziemi czerkaskiej. Obiekt był otoczony wałem ziemnym z częstokołem i bramą wjazdową. Główna świątynia monasterska była zbudowana z drewna, kryta pięcioma kopułami. Z drewna wzniesione były również obiekty mieszkalne dla zakonników[3].
W II połowie XVII w. monaster został kilkakrotnie zniszczony wskutek najazdów tureckich. W 1678 po jednym z nich uległ całkowitemu spaleniu. Jednak już w 1685, z pomocą metropolity kijowskiego Gedeona, został reaktywowany[3]. W 1727 została wzniesiona nowa murowana cerkiew Trójcy Świętej[3].
Od 1753 ihumenem klasztoru był Melchizedek (Znaczko-Jaworski), organizator działalności misyjnej wśród zamieszkujących Ukrainę Prawobrzeżną unitów[4], aktywny uczestnik konfliktu między hierarchią prawosławną a unicką w Rzeczypospolitej, kilkakrotnie wyjeżdżający do Rosji w celu pozyskiwania poparcia Katarzyny II dla prawosławnych w państwie polsko-litewskim[5], bliski współpracownik biskupa białoruskiego Jerzego[6]. W roku tym w monasterze przebywało ok. dwudziestu mnichów, którzy cieszyli się w miejscowej społeczności znacznym autorytetem moralnym[6]. Równocześnie działalność ihumena Melchizedeka sprawiła, że od 1767 (w okresie, gdy nie przebywał on w granicach Rzeczypospolitej, po ucieczce z aresztu) Monaster Motroniński stał się jednym z miejsc, do których w okresie poprzedzającym koliszczyznę ściągała miejscowa ludność pragnąca zbrojnie wystąpić przeciwko unitom[7]. Zastępujący Melchizedeka mnich Gabriel (Gawryło), pod naciskiem lokalnej administracji, po pewnym czasie zabronił przyjmowania chłopów[7].
W kwietniu 1768 monaster został obrabowany przez nieznanych sprawców[8]. 22 maja klasztor został zaatakowany ponownie, przez kilkuset napastników „w polskiej odzieży”[9]. Cztery dni później w pobliskim Żabotyniu rozlokował się oddział konfederatów barskich. Pod wpływem pogłoski, iż mają oni zamiar napaść na monaster i wobec wcześniejszej nieudanej próby uzyskania pomocy gubernatora Żabotynia, mnisi porzucili zabudowania klasztorne[10].
Na terenach należących do monasteru, w Chłodnym Jarze, został sformowany pierwszy oddział Maksyma Żeleźniaka, który rozpoczął następnie koliszczyznę[3]. Koniec XVII i XVIII w. był okresem spadku znaczenia klasztoru[3]. W 1800 na jego terenie została wzniesiona nowa cerkiew, która po dwóch latach, z powodu błędów w projekcie, zawaliła się. W 1805 została zastąpiona kolejną świątynią[3].
W 1845 w klasztorze przebywał Taras Szewczenko, który uczynił go tematem jednej ze swoich akwarel[3]. Według danych z 1847 wspólnota Monasteru Motronińskiego liczyła 45 mnichów i posłuszników[3].
W 1911 Święty Synod Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego zdecydował o przekształceniu Monasteru Motronińskiego, w którym przebywało już bardzo niewielu mnichów[11], z męskiego w żeński. W czasie wojny domowej w Rosji na terenie klasztoru i położonego w jego sąsiedztwie Chłodnego Jaru przez trzy lata działała ukraińska Republika Chołodnojarska (1919–1922)[3]. W 1923 klasztor został zamknięty, a jego majątek znacjonalizowany[3]. Według innego źródła 250 dziesięcin ziemi klasztornej znacjonalizowano jeszcze w 1921, natomiast cerkwie Trójcy Świętej i św. Jana Teologa, również przejęte przez państwo, pozostawały czynne, wynajmowane lokalnej wspólnocie religijnej. W 1929 władze lokalne zdelegalizowały jednak tę wspólnotę, a cerkwie zamknęły[11]. W tym samym roku nieczynna cerkiew Trójcy Świętej została uznana za zabytek o znaczeniu republikańskim[3].
W 1968, w związku z dwusetną rocznicą koliszczyzny, powstał projekt remontu zniszczonego klasztoru i urządzenia w nim muzeum poświęconego temu wydarzeniu. Prace renowacyjne nie zostały jednak ukończone[3]. Kościół prawosławny odzyskał monaster w 1991[3].
Przypisy
- ↑ W. Serczyk, Hajdamacy, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1972, s.266
- ↑ ЧЕРКАСЬКА єпархія
- 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 Мотронинський монастир
- ↑ W. Serczyk, Hajdamacy, s.266
- ↑ W. Serczyk, Hajdamacy, ss.274–277
- 1 2 Mironowicz A.: Diecezja białoruska w XVII i XVIII wieku. Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, 2008, s. 248. ISBN 978-83-7431-150-2.
- 1 2 W. Serczyk, Hajdamacy, s.283
- ↑ W. Serczyk, Hajdamacy, s.293
- ↑ W. Serczyk, Hajdamacy, ss.297–298
- ↑ W. Serczyk, Hajdamacy, s.298
- 1 2 МОТРОНИНСЬКИЙ СВЯТО-ТРОЇЦЬКИЙ МОНАСТИР [online], resource.history.org.ua [dostęp 2023-05-19].