Monitor
Częstotliwość

dwa razy w tygodniu

Państwo

 I Rzeczpospolita

Adres

Warszawa

Wydawca

Wawrzyniec Krzysztof Mitzler de Kolof

Pierwszy numer

21 marca 1765[1]

Ostatni numer

1785

Liczba stron

8

Monitor (łac. „upominający”) – jedno z pierwszych polskojęzycznych czasopism, drukowane w latach 1765–1785[uwaga 1][1].

Historia

Zostało założone przez Ignacego Krasickiego i Adama Kazimierza Czartoryskiego[2][3][4], z inicjatywy i przy wsparciu króla Stanisława Augusta Poniatowskiego[3][4]. Pismo było wydawane w drukarni królewskiej. Ukazywało się dwa razy w tygodniu, zwykle miało 8 stron[1].

Redagowane na wzór angielskiego „The Spectator”, łącznie z zapożyczeniami niektórych artykułów z tego pisma[5]. Pismo popierało i promowało tolerancję religijną, rozwój nauk przyrodniczych oraz krytykowało feudalizm szlachecki i magnacki, a wspierało mieszczaństwo i chłopstwo[6]. W nowych, krótkich formach publicystycznych (eseje, reportaże, listy do redakcji, artykuły, felietony itp.), autorzy krytykowali sarmackie zacofanie, postulowali nowy wzór osobowy oświeconego szlachcica[7]. Zasadniczym celem czasopisma była poprawa obyczajów i moralności społeczeństwa[5]. Zwalczano m.in.:

  • pijaństwo i karciarstwo,
  • próżniactwo,
  • niechęć do dorobku cywilizacyjnego zagranicy,
  • tzw. modnisiostwo, czyli plotkarstwo,
  • manię pojedynkowania się,
  • panegiryzm,
  • fanatyzm religijny.

Czasopismo adresowane było do kręgu wykształconych czytelników, stało się w pierwszym okresie istnienia pisma nieoficjalnym organem prasowym partii królewskiej[5].

W Monitorze drukowano teksty najwybitniejszych pisarzy polskich XVIII w., jednak w niektórych latach, zwłaszcza późniejszych przeważały tłumaczenia i przeróbki autorów obcych albo własnych artykułów ze starszych roczników[8]. Np. cały rocznik 1772 był pióra Ignacego Krasickiego, który tłumaczył i adaptował do warunków polskich artykuły z angielskiego „The Spectator”[9][10].

Współpracownikami i redaktorami pisma były głównie osoby z otoczenia Stanisława Augusta, m.in. Feliks Franciszek Łoyko, Tadeusz Lipski, Stanisław Konarski i Franciszek Bohomolec[3].

Uwagi

  1. ↑ Wbrew niektórym źródłom, „Monitor” nie jest pierwszym polskim czasopismem. Ten tytuł należy do krakowskiego Merkuriusza Polskiego z 1661 r.

Przypisy

  1. 1 2 3 Klimowicz 1975 ↓, s. 84.
  2. ↑ Klimowicz 1975 ↓, s. 81.
  3. 1 2 3 Monitor, [w:] Julian Krzyżanowski, Czesław Hernas (red.), Literatura polska. Przewodnik encyklopedyczny, t. 1, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1984, s. 684–685, ISBN 83-01-05368-2.
  4. 1 2 „Monitor”, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2023-12-10].
  5. 1 2 3 Klimowicz 1975 ↓, s. 85.
  6. ↑ Klimowicz 1975 ↓, s. 85 i 88–90.
  7. ↑ Klimowicz 1975 ↓, s. 88, 89.
  8. ↑ Klimowicz 1975 ↓, s. 85, 88.
  9. ↑ Zofia Sinko, "Monitor" wobec angielskiego "Spectatora", Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1956, s. 58–65.
  10. ↑ Zbigniew Goliński, Kalendarz życia i twórczości Ignacego Krasickiego, Poznań: Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, 2011, s. 332–333, ISBN 978-83-7654-047-4, OCLC 784708460.

Bibliografia

Linki zewnętrzne

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.