Monaster Golia
Mănăstirea Golia
nr rej. IS-II-a-A-03852
Ilustracja
Monasterska cerkiew Wniebowstąpienia Pańskiego
Państwo

 Rumunia

Miejscowość

Jassy

Kościół

Rumuński Kościół Prawosławny

Rodzaj klasztoru

monaster

Eparchia

Archieparchia Jass

Typ monasteru

męski

Liczba mnichów (2016)

17

Obiekty sakralne
Cerkiew

Wniebowstąpienia Pańskiego

Fundator

Ioan Golia

Styl

mołdawski

Materiał budowlany

kamień

Data budowy

XVI w., przebudowa 1650–1653

Data zamknięcia

1863

Data reaktywacji

1992

Położenie na mapie okręgu Jassy
Mapa konturowa okręgu Jassy, po prawej znajduje się punkt z opisem „Monaster Golia”
Położenie na mapie Rumunii
Mapa konturowa Rumunii, u góry po prawej znajduje się punkt z opisem „Monaster Golia”
Ziemia47°09′53″N 27°35′22″E/47,164800 27,589400
Strona internetowa

Monaster Golia – prawosławny męski klasztor w Jassach, w jurysdykcji archieparchii Jass Rumuńskiego Kościoła Prawosławnego.

Historia

Obronny[1] monaster został ufundowany w XVI w. przez mołdawskiego kanclerza Ioana Golię. Funkcjonowanie wspólnoty pierwszy raz wzmiankowane jest źródłowo w 1606[2]. W latach 1650–1653 jego główna cerkiew pod wezwaniem Wniebowstąpienia Pańskiego została gruntownie przebudowana przez Bazylego Lupu, a następnie jego syna Stefana[3]; w momencie rozpoczęcia prac świątynia była już poważnie podupadła[2]. Bazyli Lupu sprowadził do wspólnoty mnichów greckich z klasztoru Watopedi na Athosie[1]. Kolejne zniszczenia wywołało w monasterze trzęsienie ziemi w 1738, obiekt został jednak odnowiony. W 1838 z inicjatywy biskupa Irinopolis Grzegorza w klasztornej cerkwi wykonano nowy ikonostas[2].

Monaster przestał funkcjonować i popadł w ruinę po sekularyzacji dóbr cerkiewnych w 1863[4]. Ostatni mnisi wyjechali na Athos[5]. Cerkiew była czynna jako parafialna jeszcze do 1900, następnie w ogóle przestała być użytkowana. Obiekt sakralny wyremontowano w latach 1943–1947, a po zakończeniu prac ponownie oddano do użytku liturgicznego. W 1955 przy świątyni utworzono muzeum Iona Creangi, który przez kilka lat żył w domu przy cerkwi Wniebowstąpienia Pańskiego, służąc tam jako diakon[3].

W 1992 restytuowano monaster (już w jurysdykcji Rumuńskiego Kościoła Prawosławnego, bez związków z klasztorami Athosu), w którym obecnie (2016) przebywa siedemnastu mnichów. Prowadzą oni metropolitalne centrum kulturalno-misyjne[5], drukarnię i radio[4].

Architektura

Wnętrze cerkwi

Architektura monasteru jest syntezą tradycyjnego mołdawskiego budownictwa sakralnego i wpływów zewnętrznych. Struktura głównej cerkwi klasztornej jest typowa dla świątyń w Mołdawii, jednak dekorujące ją detale (belkowanie, konsole, ryzality, korynckie pilastry, trójkątne frontony) wykonano w stylu barokowym lub klasycystycznym. Sklepienia wież z kolei noszą wyraźne inspiracje ruskie[6] (kokoszniki)[2]. Wnętrze świątyni zorganizowano już jednak według tradycyjnych wzorów lokalnych – jest ono podzielone na przedsionek, przednawie, nawę i pomieszczenie ołtarzowe[2]. Nietypowe dla architektury mołdawskiej jest rozwiązanie przedsionka, który jest tutaj niski, a ponad nim znajduje się empora – jest to prawdopodobnie nawiązanie do cerkwi wołoskiej we Lwowie[7]. Pierwsze freski w cerkwi wykonał mistrz o imieniu Matei. W 1754 zastąpiono je nowymi, które z kolei przetrwały w większości do 1838 i ponownego przemalowania cerkwi[2].

Kompleks monasterski otoczony jest wysokim murem obronnym. W 1667 wzniesiono w nim wieże obronne, zaś w 1855, na polecenie ihumena Melecjusza, 30-metrową bramę (gruntownie przebudowaną w 1900)[2][3][4]. Takie zorganizowanie zespołu sakralnego wynika z faktu, że Turcy zmusili hospodarów mołdawskich do zniszczenia obronnych twierdz; w tej sytuacji ich funkcję przejmowały monastery[6]. Z wieży monasteru roztacza się panorama Jass, a samą budowlę uważa się za jeden z symboli miasta[3].

Przypisy

  1. 1 2 Mănăstirea Golia din Iaşi [online], Ziarul Lumina [dostęp 2016-06-17] (rum.).
  2. 1 2 3 4 5 6 7 Manastirea Golia [online], www.crestinortodox.ro [dostęp 2016-06-17].
  3. 1 2 3 4 Primaria Iasi :: Biserici si manastiri :: [online], www.primaria-iasi.ro [dostęp 2016-06-17] [zarchiwizowane z adresu 2014-03-05].
  4. 1 2 3 Consolidarea şi reabilitarea mănăstirii Golia [online], jurnalul.ro [dostęp 2016-06-17].
  5. 1 2 Mare sarbatoare crestina: Inaltarea Domnului - Hram la Manastirea Golia din Iasi, un lacas cu o istorie zbuciumata [online], jurnalul.ro [dostęp 2016-06-17].
  6. 1 2 V. Florea, Sztuka..., s. 146-147.
  7. ↑ R. Brykowski, T. Chrzanowski, M. Kornecki, Sztuka..., s. 93.

Bibliografia

  • V. Florea, Sztuka rumuńska, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1989.
  • R. Brykowski, T. Chrzanowski, M. Kornecki, Sztuka Rumunii, Zakład Narodowy imienia Ossolińskich - Wydawnictwo, Wrocław, Warszawa, Kraków, Gdańsk 1979.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.