Początkowe objawy na powierzchni bulw
Mokra zgnilizna wewnątrz bulwy

Mokra zgnilizna bulw ziemniaka (ang. bacterial soft rot of potato, black leg of potato, storage rot of potato[1]) – bakteryjna choroba ziemniaka wywołana przez Pectobacterium carotovorum subsp. carotovorum, Pectobacterium atrosepticum, a także inne gatunki z rodzajów: Dickeya, Pseudomonas, Bacillus, Clostridium[2].

Występowanie i szkodliwość

Jest to pospolita choroba z grupy mokrych zgnilizn. Jej występowanie obserwuje się w czasie transportu bulw, ale groźna staje się głównie w okresie ich przechowywania. W sprzyjających warunkach może się rozwinąć w ciągu kilku godzin, także w magazynach sklepowych. Powoduje obniżenie jakości ziemniaków, zmniejszenie ich ilości i powoduje dodatkowe wydatki na działania zapobiegające jej rozwojowi (np. konieczność sortowania ziemniaków i usuwania chorych bulw)[3]. W okresie przechowywania ziemniaków powoduje uszkodzenie od jednego do kilkunastu procent bulw, a zdarza się, że nawet do kilkudziesięciu[4].

Mokra zgnilizna bardzo często związana jest z inną chorobą ziemniaków – czarną nóżką ziemniaka[4]. Dwa gatunki bakterii są patogenami obydwu tych chorób: Pectobacterium carotovorum subsp. carotovorum i Pectobacterium atrosepticum, ale mokrą zgniliznę ziemniaka wywołuje także wiele innych gatunków bakterii[2].

Objawy

Początkowo są to tylko niewielkie, wodniste plamki, ale bardzo szybko się powiększają powodując powstawanie dużych obszarów o miękkiej i gąbczastej konsystencji oraz przebarwionej i zapadniętej powierzchni. Wewnątrz porażonych obszarów tkanka zmienia się w kremową, śluzowatą i lekko ziarnistą masę. Gdy choroba rozwija się w głębi bulw, powierzchnia może pozostać przez jakiś czas niezmieniona, podczas gdy wnętrze ziemniaka zmienia się w półpłynną pakę. Gdy jednak choroba dojdzie do powierzchni, skórka bulwy pęka, śluzowata zawartość wypływa na zewnątrz i w kontakcie z powietrzem zmienia barwę na brunatną lub ciemnobrązową. Ostatecznie cała bulwa zmienia się w galaretowata masę, nieuszkodzona pozostaje tylko korkowata skórka. Masa ta początkowo jest bezwonna, ale wtórnie zasiedlają ją saprotroficzne bakterie. Skutkiem ich dalszego rozkładu jest wydzielanie cuchnącego zapachu[3].

Epidemiologia

Na polu uprawnym źródłem choroby są porażone sadzeniaki. Patogeny choroby mogą także przetrwać na polu na resztkach pożniwnych ziemniaka, a także na korzeniach i innych częściach wieloletnich roślin żywicielskich innych niż ziemniak. Źródłem infekcji może być także materia organiczna w glebie, woda ze stawów czy strumieni używana do nawadniania pól, a nawet larwy wielu gatunków owadów glebowych. Na polu uprawnym bakterie wnikają do bulw, korzeni i stolonów ziemniaka przez mechaniczne rany spowodowane maszynami do uprawy ziemi, rany spowodowane przez szkodniki i inne patogeny, a także przez naturalne przetchlinki i spękania[3].

Po wniknięciu do ziemniaka bakterie wytwarzają enzymy pektolityczne rozkładające tkanki rośliny. Żyją i rozmnażają się w roztworze powstałym z rozkładu tkanek. Wytworzone wskutek tego rozkładu wysokie ciśnienie osmotyczne powoduje dyfuzję wody do przestrzeni międzykomórkowej, co prowadzi do plazmolizy i śmierci komórek ziemniaka. Bakterie rozprzestrzeniają się w przestrzeniach międzykomórkowych, zaś wytworzone przez nie enzymy rozkładają tkanki ziemniaka jeszcze przed wniknięciem do nich bakterii. Gdy choroba rozwinie się silniej, skórka ziemniak przestaje już wytrzymywać napięcie, pęka i przez pęknięcia do gleby wycieka śluzowata masa z bakteriami, które infekują pobliskie korzenie i bulwy ziemniaka. Podobnie dzieje się w przechowalni[3].

Ochrona

Brak odmian ziemniaka odpornych na mokrą zgniliznę. Nie można jej też zwalczać chemicznie. Zapobiega się jej poprzez szereg działań:

  • sadzeniaki powinny być zdrowe, a gleba odpowiednio przygotowana, tzn. dobrze zdrenowana, przewietrzona i nie przenawożona nawozami azotowymi,
  • zwalczanie szkodników zmniejsza natężenie choroby
  • zbiór ziemniaków powinien odbywać się podczas bezdeszczowej pogody i gdy gleba jest sucha,
  • należy unikać skaleczeń ziemniaków podczas zbioru, transportu i sortowania,
  • przed złożeniem do przechowalni należy usunąć resztki ziemi i korzeni,
  • przez 10–14 dni po wykopkach ziemniaki powinny być przechowywane w temperaturze 15–16 °C. Umożliwia to zabliźnienie się ran,
  • po tym okresie suche ziemniaki przechowuje się w temperaturze 1,5–4,5 °C, a w chłodni 0–2 °C przy odpowiedniej wentylacji i wilgotności
  • przed umieszczeniem w przechowalni ziemniaków nie można myć. Jeśli myje się je przed transportem do sklepów, to muszą być natychmiast wysuszone i zapakowane w przewiewne opakowania[3].

Przypisy

  1. ↑ EPPO Global Database [online] [dostęp 2022-07-12].
  2. 1 2 Zbigniew Borecki, Małgorzata Solenberg (red.), Polskie nazwy chorób roślin uprawnych, wyd. 2, Poznań: Polskie Towarzystwo Fitopatologiczne, 2017, ISBN 978-83-948769-0-6.
  3. 1 2 3 4 5 Selim Kryczyński, Zbigniew Weber (red.), Fitopatologia. Choroby roślin uprawnych, t. 2, Poznań: PWRiL, 2011, s. 198–201, ISBN 978-83-09-01077-7.
  4. 1 2 Zofia Fiedorow, Barbara Gołębniak, Zbigniew Weber, Choroby roślin rolniczych, Poznań: Wyd. AR Augusta Cieszkowskiego w Poznaniu, 2008, ISBN 978-83-7160-468-3.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.