Moša Pijade

Data i miejsce urodzenia	4 stycznia 1890 Belgrad
Data i miejsce śmierci	15 marca 1957 Paryż
Przewodniczący Zgromadzenia Narodowego
Okres	od 29 stycznia 1954 do 15 marca 1957
Przynależność polityczna	Związek Komunistów Jugosławii
Poprzednik	Milovan Đilas
Następca	Petar Stambolić
Odznaczenia

Moša Pijade (Мoшa Пиjaдe) ps. „Milovan Popović”, „Čiča Janko” (ur. 4 stycznia 1890 w Belgradzie, zm. 15 marca 1957 w Paryżu) – serbski i jugosłowiański działacz robotniczy, socjalistyczny i komunistyczny.

Życiorys

Pochodził z rodziny Żydów Sefardyjskich, osiadłej w Serbii w XIX wieku. W latach 1906–1909 studiował sztuki piękne w Monachium i w Paryżu. Po powrocie do kraju malował i zajmował się krytyką sztuki. W 1919 porzucił działalność artystyczną i zaczął wydawać pismo związkowe Slabodna Rec. Od stycznia 1920 był członkiem Socjalistycznej Partii Robotniczej Jugosławii, która w tym samym roku przekształciła się w Komunistyczną Partię Jugosławii (KPJ). W 1921 KPJ zdelegalizowano, a większość jej kierownictwa aresztowano. Pijade w tym najtrudniejszym okresie stanął na czele partii. Był także jednym z organizatorów Niezależnej Partii Robotniczej Jugosławii, która działała od 1923 i była przybudówką KPJ.

Aresztowany w 1925 przez policję i skazany na 14 lat więzienia. Karę odbywał w Sremskiej Mitrovicy i w więzieniu Lepoglava. Tam też poznał przyszłych przywódców KPJ, z Josipem Broz Titą na czele. Uwolniony z więzienia w kwietniu 1939, rozpoczął nielegalną działalność polityczną w Czarnogórze. Po ataku Niemiec hitlerowskich na ZSRR rozpoczął na terenie Czarnogóry organizowanie partyzantki komunistycznej. W 1941 ponownie aresztowany i osadzony w więzieniu w Bileci. Po jego opuszczeniu znalazł się w gronie najbliższych współpracowników Tity, a w listopadzie 1943, na zjeździe założycielskim AVNOJ w Jajcach, został wybrany jej wiceprzewodniczącym.

Po zakończeniu II wojny światowej Pijade zasiadł w Biurze Politycznym KPJ, a także pełnił funkcję wiceprzewodniczącego parlamentu. W 1948, kiedy doszło do kryzysu w stosunkach między Jugosławią a ZSRR w pełni poparł stanowisko Tity, stając się od tego czasu jednym z głównych teoretyków jugosłowiańskiej drogi do socjalizmu. Po odsunięciu Milovana Dżilasa w 1954 objął po nim stanowisko przewodniczącego Zgromadzenia Narodowego. Zmarł na atak serca w czasie odbywania podróży dyplomatycznej. Pochowany w Belgradzie, w Alei Zasłużonych na Kalemegdanie.

By pierwszym tłumaczem Kapitału Karla Marksa na język serbsko-chorwacki. Spośród 120 obrazów, które namalował w swoim życiu, większość zaginęła.

Odznaczenia

• Order Bohatera Ludu
• Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (1946)^[1]

Przypisy

Bibliografia

• Matjaž Klemenčič: The former Yugoslavia's diverse peoples: a reference sourcebook. ABC-CLIO: 2004, s. 191. ISBN 1-57607-294-0. (ang.).