Ministerstwo Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska – polskie ministerstwo istniejące w latach 1972–1975, powołane w celu objęcia polityką państwa całokształtu spraw gospodarki terenowej i w dziedzinie ochrony środowiska. Minister był członkiem Rady Ministrów. 

Utworzenie urzędu

Na podstawie ustawy z 1972 r. o utworzeniu urzędu Ministra Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska ustanowiono nowy urząd^[1].

Ministrowie

• Jerzy Kusiak (1972–1975)

Zakres działania urzędu

Do zakresu działania Ministra Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska należały sprawy:

• programowania i zagospodarowania przestrzennego miast, osiedli i wsi,
• gospodarki terenami w miastach i osiedlach,
• gospodarki mieszkaniowej i komunalnej, geodezji i kartografii,
• wywłaszczania nieruchomości,
• państwowego nadzoru nad budownictwem powszechnym i budownictwem specjalnym w zakresie gospodarki komunalnej,
• normatywów projektowania dla budownictwa powszechnego i budownictwa specjalnego w zakresie gospodarki komunalnej,
• ochrony naturalnego środowiska, w szczególności ochrony wód przed zanieczyszczeniem,
• zieleni oraz powietrza atmosferycznego.

Szczegółowy zakres działania urzędu

Na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z 1972 r. w sprawie szczegółowego zakresu działania Ministra Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska do zakresu działania urzędu należały sprawy^[2]:

• programowania i zagospodarowania przestrzennego miast i innych jednostek osadniczych,
• gospodarki terenami w miastach,
• gospodarki mieszkaniowej,
• gospodarki komunalnej,
• geodezji i kartografii,
• wywłaszczania nieruchomości,
• państwowego nadzoru nad budownictwem powszechnym i budownictwem specjalnym w zakresie gospodarki komunalnej,
• normatywów projektowania dla budownictwa powszechnego i budownictwa specjalnego w zakresie gospodarki komunalnej,
• ochrony naturalnego środowiska, w szczególności ochrony wód przed zanieczyszczeniem, zieleni oraz powietrza atmosferycznego.

Dziedziny działania  urzędu

W dziedzinie programowania i zagospodarowania przestrzennego

• ustalanie przepisów, normatywów i norm dotyczących planów miejscowych, planów realizacyjnych i wyznaczania terenów budowlanych na obszarach wsi,
• ustalanie zasad i trybu wydawania decyzji w sprawach lokalizacji szczegółowej inwestycji oraz w sprawach zmian sposobu wykorzystania terenu i ustalania stref ochronnych,
• ustalanie zasad koordynacji inwestycji budownictwa ogólnego i komunalnego na terenach miast oraz działalności służb inwestycyjnych działających w zakresie tego budownictwa,
• ustalanie zasad przygotowania terenów uzbrojonych pod budownictwo mieszkaniowe i towarzyszące dla ludności nierolniczej oraz terenów pod budownictwo jednorodzinne i zagrodowe na terenie miast.

W dziedzinie gospodarki terenami w miastach ustalanie zasad

• przekazywania terenów państwowych w użytkowanie,
• oddawania terenów państwowych w użytkowanie wieczyste i sprzedaży budynków na tych terenach,
• uznawania terenów za obszary urbanizacyjne.

W dziedzinie gospodarki mieszkaniowej

• wytyczanie kierunków rozwoju budownictwa mieszkaniowego oraz zasad jego programowania,
• ustalanie zasad projektowania, finansowania oraz warunków realizacji budownictwa mieszkaniowego dla ludności nierolniczej,
• koordynacja budownictwa mieszkaniowego i towarzyszącego,
• ustalanie zasad gospodarowania zasobami mieszkaniowymi o charakterze miejskim,
• wytyczanie kierunków rozwoju i zasad świadczenia usług mieszkaniowych,
• opracowywanie zasad rozdziału mieszkań i nadzór nad publiczną gospodarką lokalami,
• ustalanie zasad współdziałania organów administracji domów mieszkalnych z samorządem mieszkańców,
• koordynacja międzyresortowa usług mieszkaniowych.

W dziedzinie gospodarki komunalnej

• ustalanie kierunków rozwoju oraz zasad programowania, projektowania, eksploatacji i funkcjonowania urządzeń:
• zaopatrzenia w wodę ludności miast, a także na innych terenach osadniczych w zakresie ustalonym przepisami szczególnymi,
• odprowadzania oraz oczyszczania ścieków miejskich,
• melioracji miejskich,
• dróg - wraz z ich wyposażeniem - w miastach, a także na innych terenach osadniczych w zakresie ustalonym przepisami szczególnymi,
• komunikacji miejskiej,
• terenów zieleni miejskiej (parki, zieleń osiedlowa i przyuliczna, ogrody działkowe, lasy komunalne) i cmentarzy,
• służących do utrzymania porządku i czystości w miastach, a także na innych terenach osadniczych w zakresie ustalonym przez wojewodów,
• zbiorowego ogrzewania budynków mieszkalnych i obiektów komunalnych, z wyjątkiem elektrociepłowni i ciepłowni centralnych,
• oświetlenia ulic i placów publicznych,
• zapewniających wykonywanie usług komunalnych (z wyjątkiem hoteli i pokoi gościnnych) w zakresie ustalonym odrębnymi przepisami,
• ogrodów zoologicznych.

W dziedzinie geodezji i kartografii

• programowanie, planowanie, koordynacja, wykonywanie zadań z dziedziny geodezji i kartografii dla potrzeb gospodarki narodowej i obronności kraju, z wyjątkiem zadań przekazanych do wykonania służbom geodezyjnym innych resortów, oraz ustalanie przepisów i normatywów dotyczących geodezji i kartografii,
• koordynacja ustalania organizacji i zakresu działania służb geodezyjnych innych resortów oraz koordynacja i kontrolowanie fachowej działalności tych służb,
• rozgraniczanie i podział nieruchomości oraz ewidencja gruntów, budynków i urządzeń w zakresie ustalonym przepisami szczególnymi,
• prowadzenie składnic geodezyjnych i kartograficznych oraz sprawy reprodukcji i obiegu materiałów geodezyjnych i kartograficznych.

W dziedzinie zadań państwowego nadzoru budowlanego

• ustalania warunków technicznych wykonywania i odbioru robót budowlanych i rozbiórkowych w budownictwie powszechnym,
• dopuszczania do stosowania nowych materiałów, elementów i konstrukcji budowlanych oraz nowych metod budowlanych w budownictwie powszechnym,
• ustalania zasad sporządzania i zatwierdzania opracowań projektów typowych, które ustala Minister Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych w porozumieniu z Ministrem Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska,
• ustalania zasad i warunków umów o wykonanie prac projektowych, robót budowlanych oraz zasad odbioru robót budowlanych,
• ustalania na podstawie wytycznych Rady Ministrów zasad koordynacji, organizacji i pracy państwowych jednostek projektowania.

W dziedzinie ochrony środowiska

• nadzór i kontrola w zakresie ochrony wód przed zanieczyszczeniem łącznie z nakładaniem kar pieniężnych, określonych w art. 160 Prawa wodnego,
• ochrona powietrza atmosferycznego przed zanieczyszczeniem,
• prognozowanie, programowanie i planowanie rozwoju ochrony środowiska,
• opiniowanie lokalizacji inwestycji pod względem ochrony środowiska,
• bilansowanie i kontrola źródeł szkodliwych zanieczyszczeń,
• ocena stanu jakości środowiska,
• inicjowanie, opiniowanie i koordynacja przedsięwzięć w zakresie gospodarki ściekowej oraz produkcji urządzeń oczyszczających,
• nadzór i kontrola w zakresie gospodarki ściekami,
• inicjowanie i opiniowanie programów rozwoju nowej techniki i technologii, ograniczających lub zapobiegających nadmiernemu zanieczyszczeniu środowiska,
• ustalanie norm dopuszczalnych stężeń zanieczyszczeń i standardów jakości środowiska,
• prowadzenie działalności informacyjnej, propagandowej i popularyzacyjnej w zakresie ochrony środowiska,
• koordynacja międzyresortowa w dziedzinie ochrony i kształtowania środowiska,
• ustalanie kierunków i metod realizacji walki z hałasem, z wyłączeniem spraw objętych przepisami o bezpieczeństwie i higienie pracy,
• ustalanie kierunków unieszkodliwiania odpadów przemysłowych i komunalnych, mających wpływ na zanieczyszczanie środowiska w stopniu naruszającym jego równowagę.

W dziedzinie budownictwa komunalnego

• ustalanie w miastach zasad organizacji i wykonawstwa:
• remontów kapitalnych budynków mieszkalnych i innych obiektów budownictwa powszechnego,
• remontów kapitalnych urządzeń komunalnych,
• drobnych inwestycji urządzeń komunalnych i budownictwa powszechnego.

Współdziałanie urzędu

Minister Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska przy wykonywaniu  swoich zadań współdziałał z naczelnymi i terenowymi organami administracji państwowej, centralnymi organizacjami spółdzielczymi i organizacjami społecznymi.  

Sprawował merytoryczną kontrolę działalności wydziałów w urzędach terenowych organów administracji państwowej w dziedzinach odpowiednich do zakresu swego działania oraz sprawował nadzór nad:

• przedsiębiorstwami, zjednoczeniami, jednostkami zaplecza naukowo-badawczego i technicznego oraz innymi organizacjami gospodarczymi bezpośrednio mu podporządkowanymi,
• działalnością jednostek gospodarki uspołecznionej i innych osób prawnych oraz osób fizycznych w dziedzinach działalności, w których pełni funkcje naczelnego organu administracji państwowej.

Zniesienie urzędu

Na podstawie ustawy z 1975 r. utworzeniu urzędu Ministra Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska zniesiono urząd Ministra Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska^[3].

Przypisy