 Centralna część Cmentarza Ofiar Hitleryzmu, wchodzącego w skład Miejsca Pamięci Narodowej | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Typ cmentarza |
Miejsce Pamięci Narodowej |
| Stan cmentarza |
nieczynny |
| Data otwarcia |
1945 |
Położenie na mapie Torunia  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego  | |
 53°03′13″N 18°32′27″E/53,053611 18,540833 | |
Miejsce Pamięci Narodowej Barbarka (inna nazwa: Cmentarz-Pomnik ofiar hitleryzmu na Barbarce w Toruniu[1]) – miejsce straceń i spoczynku zamordowanych przez Niemców mieszkańców Torunia i okolic, znajdujące się w lasach Barbarki, w północno-zachodniej części Torunia. Składa się ono z kilku części: zbiorowych mogił na Cmentarzu Ofiar Hitleryzmu, tablicy ku czci ofiar Fortu VII w Toruniu, głazu upamiętniającego zamordowanych i zamęczonych nauczycieli z Torunia i powiatu toruńskiego oraz pomnika Ku czci Pomordowanych[2].
Jesienią 1939 roku w lesie Barbarka niemiecka policja oraz Selbstschutz zamordowała co najmniej 600 Polaków[3][4]. Pierwszą egzekucję przeprowadzono 28 października 1939 roku, ostatnią prawdopodobnie 6 grudnia tego samego roku[4]. Ofiary zbrodni byli chowani zazwyczaj na miejscu egzekucji. W 1944 roku Niemcy rozpoczęli zacieranie śladów zbrodni, m.in. poprzez odkopywanie i palenie zwłok ofiar. Po zakończeniu II wojny światowej 24 września 1945 roku przeprowadzono oględziny miejsca zbrodni[5]. Znaleziono wówczas pięć masowych mogił. 19 października 1946 roku rozpoczęto prace ekshumacyjne. Wydobyto wówczas 87 ciał, zdołano zidentyfikować 13 osób[6]. Ciała pochowano na Cmentarzu Komunalny nr 2 im. Ofiar II Wojny Światowej w Toruniu[7][8]. Dzięki badaniom przeprowadzonym w 2009 roku przez Sylwię Grochowinę i Jana Szilinga zdołano ustalić nazwiska 298 ofiar[9].
Jeszcze w 1945 roku w Barbarce okoliczni mieszkańcy pozostawiali krzyże z tabliczkami, na których widniała informacja, że w tym miejscu spoczywają Polacy zamordowani przez Niemców[10]. Las Barbarka otrzymał status „Miejsce Pamięci Narodowej. Miejsce Kaźni Ofiar Hitleryzmu”. Za sprawą rodzin ofiar oraz lokalnych mieszkańców na miejscu straceń zaczęły pojawiać się nowe formy upamiętnienia zamordowanych[11].
28 października 2009 roku odsłonięto pomnik ku czci pomordowanych. Został on odsłonięty w 70. rocznicę zbrodni. Autorem pomnika jest Marian Molenda[11].
Na cmentarzu w ostatnią niedzielę października odbywają się uroczystości upamiętniające zamordowanych[11].
Przypisy
- ↑ Barbarka - Cmentarz-Pomnik ofiar hitleryzmu na Barbarce w Toruniu. torunskiecmentarze.pl. [dostęp 2024-03-08].
- ↑ Miejsce Pamięci Narodowej Barbarka. turystyka.torun.pl. [dostęp 2024-03-08].
- ↑ Grochowina i Sziling 2009 ↓, s. 9.
- 1 2 Grochowina 2019 ↓, s. 33.
- ↑ Grochowina 2019 ↓, s. 41.
- ↑ Grochowina 2019 ↓, s. 42.
- ↑ Grochowina i Sziling 2009 ↓, s. 10.
- ↑ Cmentarz komunalny nr 2, ul. Grudziądzka 129-137. torunskiecmentarze.pl. [dostęp 2024-03-08].
- ↑ Grochowina i Sziling 2009 ↓, s. 11.
- ↑ Grochowina 2019 ↓, s. 44–45.
- 1 2 3 Grochowina 2019 ↓, s. 45.
Bibliografia
- Sylwia Grochowina: Barbarka jako jedno z miejsc niemieckich zbrodni na Pomorzu Gdańskim w 1939 roku. W: Sylwia Grochowina, Waldemar Rozynkowski (red.): Barbarka. Miejsce kultu, męczeństwa i pamięci. Toruń: 2019. ISBN 978-83-952086-2-1.
- Sylwia Grochowina, Jan Sziling: Barbarka. Miejsce niemieckich egzekucji Polaków z Torunia i okolic (październik-grudzień 1939). Toruń: Fundacja Generał Elżbiety Zawackiej, 2009. ISBN 978-83-88693-22-9.