Michał Goniak
starszy sierżant starszy sierżant
Data urodzenia

1926

Data i miejsce śmierci

10 sierpnia 1965
pod Sanokiem

Formacja

Milicja Obywatelska

Jednostki

Komenda Powiatowa MO w Sanoku

Odznaczenia
Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Srebrny Krzyż Zasługi

Michał Goniak (ur. 1926, zm. 10 sierpnia 1965 pod Sanokiem) – funkcjonariusz Milicji Obywatelskiej.

Życiorys

Michał Goniak[uwaga 1] urodził się 17 kwietnia[1] lub 17 września 1926[2]. Był synem Józefa[1].

Około 1951 został funkcjonariuszem Milicji Obywatelskiej[3][uwaga 2]. Dostąpił stopnia starszego sierżanta[4]. Odznaczał się w trakcie swojej pracy w MO, określono go jako funkcjonariusza z powołania, był popularny i lubiany[5]. Pracował w drużynie prewencyjnej, w grupie patrolowo-obchodowej[3]. W grudniu 1961 wyróżnił się pomysłowością w działaniach podjętych podczas obławy na zbiegłych z więzienia Montelupich w Krakowie przestępców Jana Kuca i Tadeusza Hylaszkę, potem długo ukrywających się w lasach w okolicach Gorlic i Jasła[6][7][8]. Działając w ramach akcji „Andrzej” w dniu 12 listopada 1963 w lesie w okolicach Dębowca pod Jasłem dokonał zatrzymania Sylweriusza Zdanowicza i Ryszarda Cholewickiego, zbiegłych zabójców dwóch milicjantów z Tarnowa[uwaga 3][9][10][4][11]. Został za to odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi[4], a kilka dni po akcji otrzymał w Komendzie Głównej MO w Warszawie osobiste gratulacje od generała[12].

Był też funkcjonariuszem SB[1]. Należał do PZPR[4]. Do końca życia służył w Komendzie Powiatowej MO w Sanoku[13][uwaga 4]. Wieczorem 9 sierpnia 1965 w areszcie śledczym w Krośnie w trakcie prowadzonej kontroli celi przebywający tam pięciu więźniów (Edward Wajda, Wacław Otto, Zbigniew Przybyłowicz, Jan Bortnowski, Marian Marszałek – byli oni w wieku 20-kilku lat, osadzeni tam w wyniku posądzenia np. o kradzieże, bójkę, napaść na milicjanta), po wcześniejszym zaplanowaniu działań sterroryzowało strażników, zabrali im pistolety maszynowe, potem także przejęli broń, amunicję i granaty z magazynu, po czym zbiegli w nieznanym kierunku[14][15][4][16][12]. W obławie uczestniczyli funkcjonariusze podkarpackich jednostek MO oraz żołnierze WOP i KBW. 10 sierpnia 1965 o godz. 16:30 jednostka MO w Sanoku otrzymała informację o pięciu uzbrojonych mężczyznach przebywających w okolicach Kiczur[4][17][uwaga 5]. Zostali zlokalizowani na wzgórzu Kiczury[18]. Skierowano tam sześciu milicjantów, którzy zbliżając się na miejsce zostali ostrzelani przez zbiegów[4]. Wspinający się zboczem wzgórza na czele obławy Michał Goniak jako pierwszy dotarł do załamania na szczycie, gdzie natknął się na zbiegów[17]. Wtedy przypuszczalnie usiłował z nimi pertraktować[17]. Zapewne w chwili nadejścia reszty milicjantów przestępcy otworzyli ogień z broni maszynowej[19]. Goniak został postrzelony z pistoletu maszynowego z bliskiej odległości i poniósł śmierć na miejscu[4][15][16][20][21][2]. Podczas tejże pierwszej potyczki ranny został Marszałek, którego ujęto wraz z Otto[14][4][3]. Pozostali trzej usiłowali uciekać, lecz wkrótce pod wsią Płowce dwaj z nich (Wajda i Przybyłowicz) poddali się, a ostatni tj. Bortnowski w zaistniałej sytuacji postrzelił się śmiertelnie[14][4][15][16][3].

Nagrobek Michała Goniaka

Trumna z ciałem Michała Goniaka od rana 12 sierpnia 1965 została wystawiona w świetlicy Komendy Powiatowej MO w Sanoku w budynku przy ul. Henryka Sienkiewicza 5, gdzie hołd zmarłemu oddawali licznie mieszkańcy miasta[22]. Tego samego dnia w pogrzebie uczestniczyli tłumnie pracownicy zakładów pracy, instytucji, urzędów, przedstawiciele jednostek MO i władz cywilnych[22]. W trakcie pogrzebu trumna została udekorowana przez przewodniczącego Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w Sanoku, Zbigniewa Dańczyszyna, Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski przyznanym Michałowi Goniakowi pośmiertnie 11 sierpnia 1965 przez Radę Państwa w uznaniu zasług[22][23]. W kondukcie żałobnym trumna z ciałem milicjanta była transportowana na platformie samochodowej[24]. Nad grobem przemawiał sekretarz Komitetu Powiatowego PZPR w Sanoku, Ignacy Bąk oraz zastępca komendanta wojewódzkiego MO płk Władysław Długosz[22]. Michał Goniak został pochowany na cmentarzu przy ul. Rymanowskiej w Sanoku[4][22][2].

Zmarły miał żonę Janinę i dwoje dzieci Grażynę i Jurka.

Epilog

18 stycznia 1966 do Sądu Wojewódzkiego w Rzeszowie wpłynął akt oskarżenia z wnioskiem o rozpatrzenie w trybie doraźnym sprawy czterech oskarżonych[15]. W trakcie śledztwa czterech zatrzymanych przyznało się do popełnionych czynów począwszy od czasu ucieczki z Krosna, zaś Edward Wajda potwierdził, że to on postrzelił sierż. Goniaka[15]. Proces rozpoczął się 1 lutego 1966[16]. Zgodnie z zeznaniami sierżantów MO uczestniczących w zdarzeniu na wzgórzu Kiczury przybyli oni tam celem sprawdzenia przebywających w tym rejonie „turystów”, a nie poszukiwanych zbiegów i zostali zaskoczeni ostrzelaniem (byli przekonani że zbiegowie udali się z Krosna w kierunku Dukli)[25]. Wobec rozbieżności w wyjaśnieniach oskarżonych 3 lutego 1966 przeprowadzono wizję lokalną na Kiczurze[25]. Proces trwał cztery dni, a rozprawy toczyły się każdego dnia od rana do późnych godzin nocnych przy krótkich przerwach[20]. Każdej z rozpraw przyglądała się publiczność w maksymalnej liczbie 150 osób, a cała sprawa była głośna w całej Polsce i relacjonowano ją w radiu oraz telewizji[20]. Oddanie śmiertelnych strzałow do sierż. Goniaka przypisano Edwardowi Wajdzie z pistoletu H50818[20]. Prawomocnym wyrokiem Sądu Wojewódzkiego w Rzeszowie z 4 lutego 1966 Edward Wajda został skazany na karę śmierci, Zbigniew Przybyłowicz na karę 12 lat pozbawienia wolności, Marian Marszałek na karę 10 lat pozbawienia wolności, Wacław Otto, na karę 6 lat pozbawienia wolności[26].

Upamiętnienie

Nieistniejąca tablica pamiątkowa

Na 22 grudnia 1965 w Szkole Podstawowej Nr 5 w Koszalinie zaplanowano uroczystość nadania imienia Michała Goniaka szczepowi harcerskiemu[27].

11 października 1969 przy wejściu do gmachu KP MO w Sanoku została odsłonięta tablica poświęcona funkcjonariuszom SB i MO, ufundowana przez członków koła ZBoWiD przy KP MO w Sanoku[28]. Inskrypcja brzmiała: 1944-1969 Poległym w walce o utrwalenie władzy ludowej funkcjonariuszom Milicji Obywatelskiej i Służby Bezpieczeństwa, a poniżej wymieniono 34 nazwiska oraz napis XXV lecie PRL społeczeństwo[29]. Wśród wymienionych na tablicy był st. sierż. Michał Goniak. Po 2009 tablica została usunięta.

Historię Michała Goniaka opisał Józef Grabowicz w pierwszej części swojego reportażu pt. Najwyższa cena z 1966, zamieszczego w jego książce pt. Miłość szuka azylu z 1972[30]. Podczas pracy nad reportażem autor sugerował władzom Sanoka przemianowanie ulicy Kiczury i nazwanie jej nazwiskiem Michała Goniaka[31].

Uwagi

  1. ↑ W relacjach z wydarzeń publikowanych w dzienniku „Nowiny” w 1965 konsekwentnie używano formy nazwiska „Goniat”, natomiast w relacjach z procesu w 1966 podawano nazwisko „Goniak”. Natomiast zarówno na nagrobku jak i na tablicy pamiątkowej podano nazwisko „Goniak”.
  2. ↑ W szeregach MO służył przez 14 lat, zob. Grabowicz ↓, s. 149
  3. ↑ Zostali wtedy zabici milicjanci Stanisław Dajtrowski i Adam Mucha, zob. Grabowicz ↓, s. 145
  4. ↑ W publikacji z 1975 podano, że Michał Goniak jako funkcjonariusz pochodził z Krosna. Edward Wisz. Trudna i odpowiedzialna służba. Zginęli w obronie ładu publicznego i spokoju obywateli. „Nowiny”. Nr 171, s. 1, 5 sierpnia 1975.
  5. ↑ W relacji w „Nowinach” podawano też, że MO została zaalarmowana o pobycie zbiegów w sąsiedztwie wsi Sanoczek, zob. Nowiny 190 ↓ Józef Grabowicz określał Kiczury mianem miejscowości, podczas gdy była i jest to ulica w Sanoku.

Przypisy

  1. 1 2 3 Michał Goniak. inwentarz.ipn.gov.pl. [dostęp 2021-09-23].
  2. 1 2 3 Michał Goniak. cmentarzsanok.zetohosting.pl. [dostęp 2021-09-23].
  3. 1 2 3 4 Grabowicz ↓, s. 149.
  4. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 Nowiny 190 ↓.
  5. ↑ Grabowicz ↓, s. 145, 149.
  6. ↑ Ujęto groźnych bandytów. „Nowiny Rzeszowskie”. Nr 299, s. 1, 18 grudnia 1961.
  7. ↑ Stanisław Rams. Sekrety leśnego bunkra. W pościgu za królem złodziei. „Nowiny Rzeszowskie”. Nr 304, s. 3-5, 23-26 grudnia 1961.
  8. ↑ Grabowicz ↓, s. 145.
  9. ↑ Zabójcy milicjantów z Tarnowa. „Nowiny Rzeszowskie”. Nr 268, s. 1, 13 listopada 1963.
  10. ↑ Akcja „Andrzej” – zakończona!. „Nowiny Rzeszowskie”. Nr 270, s. 3-4, 15 listopada 1963.
  11. ↑ Grabowicz ↓, s. 145-147.
  12. 1 2 Grabowicz ↓, s. 147.
  13. ↑ Wiesław Koszela. Ludzie XXX lecia. Edmund Janusz. „Gazeta Sanocka – Autosan”. Nr 14, s. 5, 1-15 października 1974.
  14. 1 2 3 Nowiny 189 ↓.
  15. 1 2 3 4 5 Nowiny 15 ↓.
  16. 1 2 3 4 Nowiny 27 ↓.
  17. 1 2 3 Grabowicz ↓, s. 148.
  18. ↑ Grabowicz ↓, s. 144.
  19. ↑ Grabowicz ↓, s. 148-149.
  20. 1 2 3 4 Nowiny 33 ↓.
  21. ↑ Grabowicz ↓, s. 143, 149.
  22. 1 2 3 4 5 Nowiny 191 ↓.
  23. ↑ Grabowicz ↓, s. 150.
  24. ↑ Nowiny 192 ↓.
  25. 1 2 Nowiny 28 ↓.
  26. ↑ Nowiny 30 ↓.
  27. ↑ Nowiny 299 ↓.
  28. ↑ Arnold Andrunik: Rozwój i działalność Związku Bojowników o Wolność i Demokrację na Ziemi Sanockiej w latach 1949-1984. Sanok: 1986, s. 124-125.
  29. ↑ Franciszek Oberc: Pomniki i tablice pamiątkowe Sanoka. Sanok: 1998, s. 24-25. ISBN 83-909787-1-7.
  30. ↑ Grabowicz ↓, s. 143-156.
  31. ↑ Grabowicz ↓, s. 150-151.

Bibliografia

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.