„Metafizyka społeczna” („anarchizm sarmacki”) – filozofia społeczna stworzona przez Janusza Waluszkę. Za cel stawia sobie osiągnięcie przez jednostkę „permanentnego orgazmu” („‘święty spokój’, czyli życie lekkie, łatwe i przyjemne”). Drogą osiągnięcia tego celu ma być budowanie konkretnymi działaniami alternatywnego życia społecznego, kulturalnego i gospodarczego poza państwem. Społeczeństwo alternatywne opierać winno się na zasadach pokoju (wyrzeczenia się przemocy - ale przy zachowaniu prawa do „czynnej samoobrony”), wolności (w opozycji do autorytaryzmu i demokracji przedstawicielskiej) i solidarności. Zasada utrzymywania się z własnej pracy (w celu uniemożliwienia wyzysku człowieka przez człowieka) prowadziła do postulatu utożsamienia własności z pracą. Społeczeństwo alternatywne rozumiane jest jako dążenie i działanie, a nie stan, idealny ustrój („Wybierając się do Itaki należy pamiętać, że najważniejsza jest podróż, bo Itaka... cóż, Itaka może cię rozczarować”)^[1]. Waluszko uważał, że wykorzenienie jednostki czyni ją bezbronną wobec totalitaryzmu czy rynku. Odwoływał się do przykładu tradycyjnych społeczności uważając, że „Świadome wstecznictwo często bywa bardziej postępowe niż awangarda”^[2]. Jego zdaniem przykładem „zrealizowanej utopii” była I Rzeczpospolita (XV-XVIII w.) jako model organizacji życia społecznego opartej na zasadach dobrowolności (liberum veto), samorządności i wielokulturowości.

Przypisy

Bibliografia

• Janusz P. Waluszko, „Kilka uwag o ideikach metafizyki społecznej od strony Permanentnej Rewolucji (na rzecz Świętego Spokoju)”, Gdańsk, zima 1991/92
• Janusz P. Waluszko, „Rzecz o Sarmacyi: ukształtowaniu, miejscu w Europie i szansach jej rozwoju przez powrót do korzeni”, Mielec 1999