Marian Piotr Grużewski
Data i miejsce urodzenia

9 września 1895
Wilno

Data i miejsce śmierci

2 marca 1963
Łódź

Zawód, zajęcie

malarz

Marian Piotr Grużewski[1][2] (ur. prawdopodobnie 9 września 1895 w Wilnie[1], zm. 2 marca 1963 w Łodzi[2]) – polski malarz, medium i okultysta.

Życiorys

Pochodził z rodziny ziemiańskiej, wg wielu źródeł urodził się w Wilnie[3]. Od dzieciństwa cierpiał na zaburzenia powodujące u niego omamy, co przyczyniło się do tego, że został cenionym medium[4]. Około 1914 pod wpływem swojego krewnego, ziemianina Bronisława Jana Wróblewskiego zainteresował się modnymi wówczas praktykami spirytystycznymi. Karierę jako artysta-medium rozpoczął w 1919[5], po spotkaniu na seansie spirytystycznym z Prosperem Szmurłą, który wręczył mu papier i ołówki[4]. Samodzielnie zaczął uczyć się malarstwa w Wilnie, Warszawie, Rzymie i Paryżu u Paula Chabasa[6]. W 1920 w czasie inwazji bolszewików Marian przeniósł się (wraz ze swoim bratem Ludwikiem) do stolicy, gdzie na dobre oddał się malarstwu mediumicznemu. Rok później, pierwszą, indywidualną wystawę jego prac w warszawskim Salonie Polskiej Sztuki Nowoczesnej zorganizował malarz, profesor historii sztuki i prorektor Wolnej Wszechnicy Polskiej Wincenty Trojanowski. Grużewski podczas dwudziestolecia międzywojennego wystawiał swoje prace w Warszawie (1921), Wilnie (1927) i Łodzi (1929)[6], a także w Paryżu (1927), Atenach (1929), Rzymie (1930)[4] i Florencji, a malowane przez niego obrazy podczas transu uzyskały rozgłos w gazetach takich jak „The New York Herald” i „Psychika”[5]. W 1928 został zaproszony na badania przez francuski Międzynarodowy Instytut Metapsychiczny, podczas których odbywał seanse spirytystyczne z udziałem Eugèna Osty’ego[7]. Wyniki badań opublikował „Revue Metapsychique” (1928)[4].

Przed II wojną światową był także redaktorem „Przeglądu Ezoterycznego” – dodatku do pisma „Rubikon” oraz pisał artykuły z zakresu krytyki artystycznej dla „Przeglądu Artystycznego” w Wilnie (1925–1939)[6]. Był również członkiem Bractwa Białego Wschodu[6]. Leon Chajn w swojej pracy Polskie wolnomularstwo 1920–1938 określił go mianem „czołowego przedstawiciela masonerii okultystycznej o kierunku metapsychicznym”, który wraz ze środowiskiem „Polskiego Towarzystwa Metapsychicznego” –psychologiem prof. Uniwersytetu Łódzkiego Albertem Dryjskim oraz architektem i wykładowcą akademickim Alfonsem Emilem Gravierem miał prowadzić „koło masonerii okultystycznej”[8]. Po II wojnie światowej został repatriantem – wyjechał z Wilna i początkowo zamieszkał w Toruniu[3]. We wrześniu 1945 decyzją Państwowego Urzędu Repatriacyjnego przydzielono mu gospodarstwo we wsi Babieniec (dzisiejsze województwo łódzkie). W czerwcu 1946 r. zdał gospodarstwo i przeniósł się do Łodzi, początkowo przebywał w bursie PUR-u, następnie przeniósł się do lokum w dzielnicy Rogi. W 1949 zamieszkał u swoich znajomych sprzed okupacji braci Stefana i Freda jr. Greenwoodów (synów łódzkiego fabrykanta Freda Greenwooda Sr.) w pałacu Ewalda Kerna przy ul. Piotrkowskiej 179[9].

Grużewski oraz bracia Greenwoodowie byli rozpracowywani przez Urząd Bezpieczeństwa w ramach sprawy o kryptonimie „Łódź” założonej 9 października 1951 przez Wydział IV Departamentu V. W 1952 zatrzymano ich, a Wojskowy Sąd Rejonowy w Warszawie postawił im zarzuty usiłowania zmiany przemocą ustroju państwa. W uzasadnieniu napisano, iż oskarżeni usiłowali zmienić ustrój Państwa Polskiego przemocą przez wspólne opracowywanie w toku zebrań odbywanych z reguły 2 razy w miesiącu wszechstronnej, systematycznej i szczegółowej teorii o dokonaniu przewrotu kontrrewolucyjnego, o obaleniu władzy ludowej i oddaniu jej burżuazji w formie nowego ustroju pod nazwą „Homokracji” przez utworzenie zakonspirowanego rządu „Homokratycznego”, w którym to pierwszy z oskarżonych sprawował władzę króla, pozostali ministrów, przez szkalowanie władzy ludowej i wyrażanie poglądów powojennych[10]. Przy okazji zatrzymania i rewizji w domu Greenwoodów znaleziono dodatkowo broń na ich strychu w postaci 3 pistoletów 2 rewolwerów i ponad 100 sztuk amunicji. Ostatecznie dnia 4 września 1952 r. sąd skazał Grużewskiego i Stefana Greenwooda na karę 7 lat więzienia, Freda Greenwooda na 6 lat więzienia. Zarządzono także przepadek całego ich mienia na rzecz Skarbu Państwa oraz pozbawienie praw obywatelskich. Bracia Greenwoodowie zostali warunkowo zwolnieni z więzienia 4 marca 1955 r. Grużewski został uwolniony z więzienia po 5 latach odsiadki na mocy amnestii[11].

Grużewski był członkiem okręgu łódzkiego ZPAP[2]. W Łodzi prezentował swoje prace na wystawach w 1947 i 1961[6]. Ponowne zainteresowanie jego twórczością pojawiło się po 1989, gdy odrodził się ruch spirytystyczny[3].

Życie prywatne

Istnieją rozbieżności co do dokładnych daty i miejsca urodzenia i śmierci Grużewskiego. „Glossariusz Okultyzmu” z 1936 oraz „Revue Metapsychique” wskazują na datę 8 września 1898 i Wilno[12][13], „Encyklopedia Ziemi Wileńskiej” z 2002 wskazuje na datę 24 września 1895 i Warszawę[14], natomiast Księgi metrykalne rzymskokatolickiej parafii św. Jana w Wilnie z 1896 wskazują datę 9 września 1895[1], rok 1895 potwierdza również nekrolog zamieszczony przez brata artysty[15]. Wątpliwości budzi również data śmierci artysty – 2 nekrologi zawarte w „Dzienniku Łódzkim”, opublikowane kilka dni po jego śmierci wskazują na 2 marca 1963[2], „Encyklopedia Ziemi Wileńskiej”[14] oraz brat artysty[15] zaś wskazują datę 3 marca 1963[14].

Grużewski był synem Piotra Grużewskiego i Pauliny z d. Jankowskiej[1].

Został pochowany na cmentarzu św. Antoniego na Mani w Łodzi[15].

Twórczość

Prosper Szmurło, twierdził, że to on przyczynił się do ujawnienia talentu Grużewskiego, oferując mu papier i ołówki w trakcie transu, w 1919, kiedy to Grużewski miał być już wówczas cenionym medium[4]. Do lat 20. XX w. Grużewski tworzył obrazy olejne i pastele, m.in. jedno-, dwu- i wielobarwne. W latach 1919–1926 namalował kilkaset prac[5]. Zajmował się także okultyzmem. Malował obrazy o tematyce fantastycznej, w tym m.in. pt. „Wizja czyśćcowa”, „Wizja Wyspiańskiego” oraz portrety: „Autoportret”, „Leonardo da Vinci”, a także obrazy o tematyce religijnej: „Chrystus”, „Judasz”. Grużewski twierdził, że tworzył w transie hipnotycznym[6]. Według obserwatorów malował w ciemności, w przyciemnieniu lub z zamkniętymi oczyma podczas wprowadzenia w trans, a obraz był w stanie namalować w ciągu około 8-15 min.[5], choć niektóre z jego obrazów malowane były podczas kilku nawet godzinnych sesji[4]. Według Norberta Okołowicza poza stanem transu jego umiejętności artystyczne miały być znikome[5]. Według Szmurły, artysta potrafił tłumaczyć znaczenie swoich obrazów podczas sesji, po której zapominał, co i dlaczego malował oraz co mówił[4].

Zjawiska nadprzyrodzone przypisywane Grużewskiemu

W dzieciństwie Grużewskiemu przypisywano omamy wzrokowe i słuchowe i stany letargiczne. Jego obecność miała przyczyniać się do rzekomego obserwowania zjaw[7]. Badacze jego działalności wskazywali, że rzekomo był on medium, potrafił lewitować, przenosić przedmioty siłą woli oraz materializować ręce, głowy i głos[16][17].

Przypisy

  1. 1 2 3 4 Litewskie Państwowe Archiwum Historyczne w Wilnie [Lietuvos valstybes istorijos archyvas], Księgi metrykalne (chrzty) rzymskokatolickiej parafii św. Jana w Wilnie [Vilniaus Šv. Jonu RKB gimimo metriku knyga], dokumenty konsystorza rzym.-kat. w Wilnie [Vilniaus Romos kataliku vyskupijos dvasine konsistorija], epaveldas.lt, 1896, s. 47 [dostęp 2022-11-09] (ros.).
  2. 1 2 3 4 nekrolog, „Dziennik Łódzki” (56 (5057)), 6 marca 1963, s. 2.
  3. 1 2 3 Alicja Łukawska, Duchy Kresów Wschodnich, Wydawnictwo von Borowiecky, 2018, ISBN 978-83-65806-18-5 [dostęp 2022-11-09] (pol.).
  4. 1 2 3 4 5 6 7 Emfazy Stefański, Michał Komar, Od magii do psychotroniki, czyli Ars Magica [online], 1996.
  5. 1 2 3 4 5 Norbert Okołowicz, O wystawie obrazów malarza-medjum Mariana Głuszewskiego, „Zagadnienia Metapsychiczne” (9–10), polona.pl, czerwiec 1926 [dostęp 2022-11-09].
  6. 1 2 3 4 5 6 Znad Wilii, Inicjatywa na Rzecz Rozwoju Kultury „Znad Wilii”, 2006 [dostęp 2022-11-09] (pol.).
  7. 1 2 Alicja Łukawska, Duchy Kresów Wschodnich, Wydawnictwo von Borowiecky, 2018, ISBN 978-83-65806-18-5 [dostęp 2022-11-09] (pol.).
  8. ↑ L. Chajn, Polskie wolnomularstwo 1920–1938, Warszawa: Czytelnik, 1984, s. 480.
  9. ↑ T. Krok, Antymasońska komórka Episkopatu Polski (1946–1952), Wydawnictwo LTW, Łomianki 2018, s. 281–282.
  10. ↑ M. R. Bombicki, Zbrodnie prawa. Wyroki sądów wojskowych w latach 1944- 1954. Tom 2, Poznań 1994, s. 41.
  11. ↑ T. Krok, Marian Grużewski and the “Homocratic Movement” in the Archives of the Polish Communist Department of Security, „The Polish Journal of the Arts and Culture. New Series”, nr 17 (1/2023), Uniwersytet Jagielloński.
  12. ↑ Aloizy Gleic, Glossariusz okultyzmu, Kraków 1936.
  13. ↑ b, Un Schmürz dans le monde de l’art [online], Institut Métapsychique International, 2 grudnia 2003 [dostęp 2022-11-09] (fr.).
  14. 1 2 3 Encyklopedia Ziemi Wileńskiej: Sztuka: malarze, rzeźbiarze, graficy, fotograficy, Tow. Miłośników Wilna i Ziemi Wileńskiej, 2002, ISBN 978-83-87865-52-8 [dostęp 2022-11-09] (pol.).
  15. 1 2 3 nekrolog, „Dziennik Łódzki” (55), bc.wbp.lodz.pl, 5 marca 1963 [dostęp 2023-09-04].
  16. ↑ Józef Chobot, Nowoczesny ruch spirytualistyczny ze szczególnym uwzględnieniem Polski, Śląska Biblioteka Cyfrowa, Wisła 1937 [dostęp 2022-11-09] (pol.).
  17. ↑ Przemysław Grzybowski, Opowieści spirytystyczne: mała historia spirytyzmu, KOS, 1999, ISBN 978-83-86757-37-4 [dostęp 2022-11-09] (pol.).
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.