Marian Eile
Marian Eile-Kwaśniewski
Bracia Rojek, Krecia Pataczkówna, Lord Gallux, Makaryn z Cedetu, Martin Nabiałek, mgr Kawusia, Salami Kożerski
Ilustracja
Tablica pamiątkowa na kamienicy, w której mieszkał, Kraków ul. Mała 5. Eile mieszkał w mieszkaniu numer 7
Data i miejsce urodzenia

7 stycznia 1910
Lwów

Data i miejsce śmierci

2 grudnia 1984
Kraków

Zawód, zajęcie

dziennikarz, malarz

Narodowość

polska

Alma Mater

Uniwersytet Warszawski

Rodzice

Henryk Eile,
Gustawa Rychter

Małżeństwo

Katarzyna Grzymalska

Marian Adam Eile-Kwaśniewski, ps. „Bracia Rojek”, „Krecia Pataczkówna”, „Lord Gallux”, „Makaryn z Cedetu”, „Martin Nabiałek”, „mgr Kawusia”, „Salami Kożerski”[1] (ur. 7 stycznia 1910 we Lwowie, zm. 2 grudnia 1984 w Krakowie) – polski dziennikarz, satyryk, malarz i scenograf. Twórca i w latach 1945-1969 redaktor naczelny tygodnika „Przekrój”.

Życiorys

Urodził się w rodzinie żydowskiej 7 stycznia 1910 we Lwowie jako Marian Tadeusz Adam Eile[2]. Jego ojcem był Henryk Eile (1878-1949), historyk administracji, prawnik i publicysta, legionista i pułkownik Wojska Polskiego[3], matką Gustawa Teodora z domu Rychter (ur. w 1885)[4][2]. Siostrą Gustawy była recytatorka Kazimiera Rychterówna[5].

W 1929 ukończył Gimnazjum imienia Stefana Batorego w Warszawie[6]. W tym samym roku rozpoczął studia prawnicze na Uniwersytecie Poznańskim. W 1930 przeniósł się na ten sam kierunek studiów na Uniwersytecie Warszawskim. Tytuł magistra prawa uzyskał w 1934[7]. Od lutego 1935 do wybuchu II wojny światowej był aplikantem adwokackim w kancelarii Aleksandra Jurkowskiego[7]. W latach 30. rozpoczął współpracę z „Wiadomościami Literackimi”, następnie został ich pracownikiem etatowym, publikował tam rysunki i fotomontaże, wymyślał konkursy i zagadki, projektował także witrynę w siedzibie pisma[8].

Po wybuchu II wojny światowej został zmobilizowany (posiadał stopień podporucznika rezerwy), służył w 22 Baterii Motorowej Artylerii Przeciwlotniczej, gdzie był dowódcą 4. plutonu[9]. W połowie września 1939 znalazł się szpitalu z powodu dezynterii, następnie uniknął niewoli niemieckiej[10]. Jesienią 1939 przedostał się do Lwowa[10]. W 1940 rozpoczął pracę jako scenograf w tamtejszym Państwowym Teatrze Miniatur[11]. Po wejściu do Lwowa Niemców ukrywał się, od sierpnia 1942 posługiwał się dokumentami na nazwisko Zdzisław Kwaśniewski[12]. 15 października 1942 ożenił się z Katarzyną Grzymalską, córką Wiesława Grzymalskiego, architekta[13]. Jego żona przyjęła fikcyjne nazwisko męża i posługiwała się nim do śmierci[14]. Sam Eile formalnie zmienił nazwisko na Eile-Kwaśniewski w 1948[14].

Jesienią 1942 wyjechał z żoną do Radomia, gdzie mieszkali jego rodzice[15], tam pracował fizycznie[16]. W 1945 w poszukiwaniu pracy przyjechał do Łodzi. Tam spotkał Jerzego Borejszę, który powierzył mu redagowanie w Krakowie kolorowego magazynu[17]. W Krakowie odpowiadał początkowo za „Ilustrację Polską” (dodatek do „Dziennika Polskiego”), która ukazywała się od 18 lutego do 25 marca 1945[18]. Następnie został redaktorem naczelnym ukazującego się od 15 kwietnia 1945 tygodnika „Przekrój”[19].

Pod jego kierunkiem „Przekrój” stał się jednym z najciekawszych czasopism całego obozu socjalistycznego, kształtując powojenne pokolenie polskiej inteligencji[20]. W zespole redakcyjnym i wśród współpracowników obecni byli m.in. Janina Ipohorska[21], Konstanty Ildefons Gałczyński[22], Sławomir Mrożek[23], Daniel Mróz[24], Leopold Tyrmand[25], Ludwik Jerzy Kern[26], Zbigniew Lengren[27], Barbara Hoff[28], Jerzy Waldorff[29], Kazimierz Wiśniak[30], Adam Macedoński[31], Wojciech Plewiński[32], Juliusz Kydryński[33], Kika Szaszkiewiczowa[34], Lucjan Kydryński. Na łamach tygodnika propagował muzykę jazzową[35] i twórczość Piwnicy pod Baranami[36], współczesną plastykę i malarstwo[37]. Był twórcą koncepcji szaty graficznej i linii programowej „Przekroju”. Był autorem rubryki Myśli ludzi wielkich, średnich oraz psa Fafika.

Razem z Janiną Ipohorską, Romanem Szydłowskim i Jerzym Waldorffem założył w Krakowie w 1946 kabaret Siedem Kotów[38]. Od września 1948 do 1950 był wykładowcą w Studium Scenografii Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych w Krakowie[39]. Projektował scenografię dla teatrów krakowskich, a także w Łodzi, Tarnowie i Warszawie[40]. Był też autorem licznych obrazów tworzonych w specyficznej dla niego technice (za pomocą farby akrylowej).

Pod wpływem antysemickiej nagonki lat 1967-1968 wyjechał w marcu 1969 do Francji[41]. Tam podjął pracę jako rysownik w dzienniku France Soir[42]. Zrezygnował z funkcji redaktora naczelnego Przekroju w październiku 1969[20]. W listopadzie 1970 wrócił do Polski[43]. Od 1974 współpracował ze „Szpilkami”, gdzie redagował rubrykę „Franciszek i inni”[44].

Płyta nagrobkowa na cmentarzu Rakowickim

Pochowany na cmentarzu Rakowickim w Krakowie[45].

Bibliografia

  • Tomasz Potkaj: Przekrój Eilego. Biografia całego tego zamieszania z uwzględnieniem psa Fafika. Kraków: Mando, 2019. ISBN 978-83-277-1719-1.
  • Myśli ludzi wielkich, średnich oraz psa Fafika. Wydawnictwo Iskry 2008, ISBN 978-83-244-0059-1.
  • Maria Anna Potocka, Agnieszka Sachar: Marian Eile. Artysta i redaktor. Muzeum Sztuki Współczesnej w Krakowie MOCAK 2020. ISBN 978-83-65851-41-3.

Przypisy

  1. ↑ Brzmienie nazwiska oraz pseudonimy za: Słownik pseudonimów pisarzy polskich. T. V. Ossolineum, s. 791.
  2. 1 2 Potkaj 2019 ↓, s. 22.
  3. ↑ Marek Gałęzowski: Żydzi w Legionach. Uważam Rze Historia, 10 listopada 2012. [dostęp 2012-11-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)].
  4. ↑ Marek Gałęzowski, Na wzór Berka Joselewicza. Żołnierze i oficerowie pochodzenia żydowskiego w Legionach Polskich”. Z przedmową Richarda Pipesa. Warszawa 2010, s. 209–212.
  5. ↑ Potkaj 2019 ↓, s. 70.
  6. ↑ Potkaj 2019 ↓, s. 55, 57.
  7. 1 2 Potkaj 2019 ↓, s. 59.
  8. ↑ Potkaj 2019 ↓, s. 61-66.
  9. ↑ Potkaj 2019 ↓, s. 103.
  10. 1 2 Potkaj 2019 ↓, s. 104.
  11. ↑ Potkaj 2019 ↓, s. 109.
  12. ↑ Potkaj 2019 ↓, s. 117.
  13. ↑ Potkaj 2019 ↓, s. 113, 118.
  14. 1 2 Potkaj 2019 ↓, s. 119.
  15. ↑ Potkaj 2019 ↓, s. 122.
  16. ↑ Potkaj 2019 ↓, s. 123.
  17. ↑ Potkaj 2019 ↓, s. 12, 126.
  18. ↑ Potkaj 2019 ↓, s. 14.
  19. ↑ Potkaj 2019 ↓, s. 14, 375.
  20. 1 2 Potkaj 2019 ↓, s. 10.
  21. ↑ Potkaj 2019 ↓, s. 40.
  22. ↑ Potkaj 2019 ↓, s. 127-140.
  23. ↑ Potkaj 2019 ↓, s. 80-81.
  24. ↑ Potkaj 2019 ↓, s. 93, 168.
  25. ↑ Potkaj 2019 ↓, s. 50-54.
  26. ↑ Potkaj 2019 ↓, s. 75.
  27. ↑ Potkaj 2019 ↓, s. 78.
  28. ↑ Potkaj 2019 ↓, s. 206-218.
  29. ↑ Potkaj 2019 ↓, s. 47.
  30. ↑ Potkaj 2019 ↓, s. 260-261.
  31. ↑ Potkaj 2019 ↓, s. 262-263.
  32. ↑ Potkaj 2019 ↓, s. 200-203.
  33. ↑ Potkaj 2019 ↓, s. 191.
  34. ↑ Potkaj 2019 ↓, s. 264-266.
  35. ↑ Potkaj 2019 ↓, s. 159.
  36. ↑ Potkaj 2019 ↓, s. 251-258.
  37. ↑ Potkaj 2019 ↓, s. 165.
  38. ↑ Potkaj 2019 ↓, s. 138-145.
  39. ↑ Potkaj 2019 ↓, s. 167-168.
  40. ↑ Potkaj 2019 ↓, s. 376-378.
  41. ↑ Potkaj 2019 ↓, s. 271.
  42. ↑ Potkaj 2019 ↓, s. 278.
  43. ↑ Potkaj 2019 ↓, s. 285.
  44. ↑ Potkaj 2019 ↓, s. 311.
  45. ↑ Karolina Grodziska Zaduszne ścieżki-przewodnik po Cmentarzu Rakowickim wyd. Kraków 2003, s. 119.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.