Marek Sołtysik

Marek Sołtysik Warszawa, 22 lipca 2017
Data i miejsce urodzenia	19 lipca 1950 Olkusz
Narodowość	polska
Język	polski
Alma Mater	Akademia Sztuk Pięknych im. Jana Matejki w Krakowie
Dziedzina sztuki	proza, poezja, dramat, malarstwo
Ważne dzieła
„Domiar złego”; „Gwałt. Horror moralny”; „Debora”; „Świadomość to kamień. Kartki z życia Michała Choromańskiego”; „Legowisko szakali”; „Piękni szaleńcy”; „Klan Kossaków”.
Odznaczenia
Strona internetowa

Marek Wincenty Sołtysik (ur. 19 lipca 1950 w Olkuszu) – polski pisarz, eseista, wykładowca akademicki, scenarzysta, krytyk sztuki, grafik i malarz.

Życiorys

Ukończył Państwowe Liceum Sztuk Plastycznych w Krakowie (1969) i Akademię Sztuk Pięknych (1975; dyplom na Wydziale Grafiki u prof. Włodzimierza Kunza - litografia, dodatkowo w Katedrze Grafiki Książki). W latach 1975–1979 był asystentem prof. Adama Hoffmanna i prof. Jacka Gaja w pracowni rysunku aktu krakowskiej ASP.

Jako poeta debiutował w 1972 w Dzienniku Polskim wierszami Pamięci Jamesa Morrisona i Epitafium zwykłe. W tym samym roku w Radiu Kraków oraz w II Programie Polskiego Radia zadebiutował słuchowiskami Odległości. W 1973 zaistniał jako prozaik w „Życiu Literackim” fragmentem powieści Fanty.

Od 1973 napisał kilkadziesiąt słuchowisk radiowych emitowanych m.in. w Programach II i III Polskiego Radia. Był współtwórcą noweli radiowej Dzień jak co dzień, emitowanej w 1998 w Radiu Kraków.

W latach 1978–1986 wielokrotnie publikował prozę na łamach ogólnopolskiego Tygodnika Kulturalnego.

Od 1978 do 1990 pracował w tygodniku „Życie Literackie”, gdzie do 1983 był kierownikiem działu prozy (został zdegradowany do funkcji publicysty z powodów politycznych); prowadził tam m.in. cykl „Poczta literacka" (po Wisławie Szymborskiej i prof. Włodzimierzu Maciągu).

W latach 1984 i 1985 w Muzeum Narodowym w Krakowie odbyły się prapremiery jego obrazków scenicznych Mocarz oraz W oku światła. W pierwszym autor wystąpił w charakterze aktora u boku Doroty Pomykały (reż. Wojciech Markiewicz).

W 1985 w kwartalniku „World Literature Today” ukazał się obszerny esej Edwarda Możejki (University of Alberta) o twórczości Sołtysika^[1].

Według powieści Sołtysika Debora, czytanej w 1988 w całości w III Programie Polskiego Radia przez Mariusza Benoit, adaptowanej również jako dramat radiowy w Teatrze Polskiego Radia (Program II, reż. Joanna Szwedowska, reż. Janusz Kukuła) Ryszard Brylski nakręcił film pt. Deborah (w obsadzie m.in.: Olgierd Łukaszewicz, Jerzy Zelnik, Maria Pakulnis, Renata Dancewicz, Hanna Stankówna, Władysław Kowalski, Marek Barbasiewicz, muzyka Michała Lorenca, nagroda dla Renaty Dancewicz za główną rolę kobiecą na Festiwalu Filmowym w Gdyni 1995). Cztery lata wcześniej na podstawie słuchowiska Sołtysika Maria Guzy-Czyżewska nakręciła fabularny film dyplomowy Ciemna słodycz – z Beatą Paluch i Jerzym Radziwiłowiczem w rolach głównych.

Od 1990 do 1991 zatrudniony w Ośrodku TVP Kraków, za dyrekcji reżysera Kazimierza Kutza, jako starszy redaktor dokumentalista i szef siedmioosobowej grupy scenarzystów w nowym studio TVP Kraków w Łęgu (projekt 100-odcinkowego serialu Kraków pozostał w fazie treatmentu).

W latach 1991–1995 pracował jako redaktor i grafik redakcyjny w „Gazecie Krakowskiej”, później jako reporter w „Super-Expressie”. Stale współpracował z krakowskim „Przekrojem”.

Zilustrował dziesięć tomów powieści Henryka Sienkiewicza (seria „Złoty Sienkiewicz”; Wydawnictwo Andrzej Frukacz „Ex Libris” - Galeria Polskiej Książki, 1999; sto trzynaście ilustracji). Wykonał sto rysunkowych wizerunków znanych postaci Galicji.

W latach 2000–2001 opracował kilka katalogów (m.in. Kolekcji Fundacji Haubenstocków) – w redakcji wydawnictw Muzeum Narodowego w Krakowie. Jest autorem okładek i ilustracji niektórych własnych książek. Wystawia indywidualnie (m.in. Kraków: Pałac Sztuki TPSP, Galeria Spółdzielni „Plastyka”, „Galeria Jednej Książki” w Bibliotece Głównej Akademii Sztuk Pięknych; Katowice: Galeria „Przy Kinie”; Nowy Targ: Galeria „Jatki”) oraz w Polsce i za granicą ze Stowarzyszeniem „Polart”, którego jest członkiem. Jego obrazy znajdują się w zbiorach kolekcjonerów w Polsce, Austrii, Izraelu, Kanadzie i USA.

Od 2002 współpracuje jako eseista z miesięcznikiem „Palestra – Pismo Adwokatury Polskiej”.

Od 2006 omawia bieżące wystawy plastyczne w cyklu „Wędrówki po galeriach” w Miesięczniku Społeczno-Kulturalnym „Kraków”. Opublikował kilkadziesiąt tekstów w katalogach wystaw malarstwa m.in. Kazimierza Mikulskiego, Marii Więckowskiej, Janusza Jutrzenki Trzebiatowskiego (w tym tłumaczenie na język chiński), Czesława Rzepińskiego, Allana Rzepki, Iwony Fiszer-Zuziak, Bogdana Klechowskiego, Marcina Kołpanowicza, Andrzeja Kołpanowicza, Grzegorza Steca, Doroty Gacek-Gorczycy, Piotra E. Wiśniewskiego.

26 kwietnia 2012 został odznaczony Brązowym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”^[2]. 7 listopada 2019 otrzymał Srebrny Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”.

Od roku akademickiego 2012/2013 jest wykładowcą, prowadzącym warsztaty prozatorskie, w Studium Literacko-Artystycznym na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. Od roku akademickiego 2014/2015 prowadzi wykłady monograficzne na studiach doktoranckich w Akademii Sztuk Pięknych im. Jana Matejki w Krakowie. Od roku akademickiego 2019/2020 prowadzi warsztaty publicystyki internetowej w Akademii Ignatianum w Krakowie.

W 2015 w „Twórczości” ukazywały się jego krótkie prozy z cyklu Spod spodu. W lutym 2016 na tych samych łamach ukazały się obszerne fragmenty jego najnowszego utworu Dzidzia z Palmy (powieści biograficznej o malarce Marii Więckowskiej).

Od 2018 publikuje regularnie liczne teksty o polskich malarzach i rzeźbiarzach XIX i XX w. na portalu "Sztuki Piękne", powstałym z inicjatywy zespołu Salonu Dzieł Sztuki Connaisseur w Krakowie.

Prozę, wiersze, eseje publikował dotychczas także m.in. w „Literaturze”, „Kulturze”, „Miesięczniku Literackim”, „Tygodniku Powszechnym”, „Gazecie Wyborczej”, „Akcencie”, „Kamenie”, „Opolu”, „Magazynie Kulturalnym”; w pismach „Borsenblatt”, „Sodobnost”, „Zwrot”; w „Dzienniku Polskim”, „Gazecie Krakowskiej”, „Akcencie”, „Hybrydzie” oraz „Rzeczpospolitej” (w latach 2000-2002 cykl felietonów „Papierowy tygrys”) i „Życiu” (tzw. z kropką).

Brał udział w filmach dokumentalnych o literaturze i sztuce, m.in. „Lęki” Grażyny Banaszkiewicz (o Michale Choromańskim), „Irek” Ireneusza Englera (o Ireneuszu Iredyńskim), „Życzliwie przemilczany” (o Michale Choromańskim) Aleksandry Czerneckiej, „Errata do biografii. Ireneusz Iredyński” Mateusza Ciocha, „Arsenał” (o odwilżowej wystawie w warszawskim „Arsenale" w 1955) Artura Barona Więcka. Udostępnił nagrania archiwalne swojej rozmowy ze Zbigniewem Herbertem („Światło na murze”) twórcom filmu dokumentalnego „Obywatel poeta” (reż. Jerzy Zalewski, 2000).

Na prawach wyłączności jest edytorem korespondencji Ireneusza Iredyńskiego do pierwszej żony, Maszy z Kapelińskich Iredyńskiej^[3].

Jest członkiem oddziału warszawskiego Stowarzyszenia Pisarzy Polskich. Wchodzi w skład kolegium redakcyjnego czasopisma artystyczno-literackiego „Hybryda”. Zasiada w jury konkursu Fundacji Grazella (literatura) oraz w jury Nagrody im. Witolda Wojtkiewicza, utworzonej przez Okręg Krakowski Związku Polskich Artystów Plastyków. Jest członkiem kadry Instytutu Sztuki Literackiej.

Mieszka w Krakowie.

Nagrody i wyróżnienia

• Nagroda wydawnictwa „Czytelnik” za Domiar złego w konkursie na debiut powieściowy (1975; ze specjalną dedykacją Jarosława Iwaszkiewicza)
• Nagroda Miasta Krakowa (w kategorii Młodego Twórcy) za twórczość literacką (1980)
• Nagroda im. Stanisława Wyspiańskiego (I stopnia, za całokształt, ze wskazaniem na powieść Gwałt, 1985)
• Nagroda im. Stanisława Piętaka za Małe wiersze wieczorne (1986)
• Nagroda „Miesięcznika Literackiego” za Świadomość to kamień (1989)
• Nagroda „Krakowska Książka Miesiąca” za zbiór esejów Jak upadają wielcy (2012)

Poza tym m.in. nagroda „Literatury” za opowiadanie Rozpacz i drwina; nagroda Naszej Księgarni za prozę dla dzieci (utwór Gruszka – wydanie książkowe 1982); nagrody Funduszu Literatury i stypendia Ministerstwa Kultury oraz liczne wyróżnienia za twórczość radiową i telewizyjną.

Twórczość

Przypisy

Bibliografia

• Katarzyna Batora, „Marek Sołtysik”, w: Współcześni polscy pisarze i badacze literatury. Słownik biobibliograficzny, tom VII: R–Sta (pod redakcją Jadwigi Czachowskiej i Alicji Szałagan), Warszawa 2010
• Piotr Kuncewicz, Agonia i nadzieja. t. 2. Literatura od 1939, Warszawa 1993.
• Piotr Kuncewicz, Leksykon polskich pisarzy współczesnych, Warszawa 1995.
• Lesław Bartelski, Polscy pisarze współcześni 1939-1991, Warszawa 1995
• Popularna Encyklopedia Powszechna Fogra Kraków 1999 (hasło osobowe "Marek Sołtysik")
• Wiesława Turżańska, Wielcy i mniejsi z tajemnicą w tle, „Akcent” (literatura i sztuka, kwartalnik), nr 4 (130) 2012
• Who is Who w Polsce, wszystkie wydania, od I w 2002, i następne; Hübners blaues Who is Who
• Beata Klimowicz, Pytania z anatomii pisania - do Marka Sołtysika, „Pisarze.pl” - E-tygodnik literacko-artystyczny Nr 39/15 (268), ISSN 2084-6983

Linki zewnętrzne

• Marek Sołtysik – biogram na stronie Stowarzyszenia Pisarzy Polskich / oddział Warszawa
• Marek Sołtysik - Instytut Sztuki Literackiej / Literary Art Institute - kadra
• Marek Sołtysik - Podyplomowe Studia Literacko-Artystyczne (Szkoła Pisarzy) Wydziału Polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego
• Marek Sołtysik - "Takie pisanie, jakie mnie wówczas dopadło, istnieje ponad wszystkim" - rozmowa z Beatą Klimowicz. literackapolska.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-08-17)].
• Artykuły Marka Sołtysika w archiwum cyfrowym tygodnika "Przekrój"
• Marek Sołtysik – publikacje w bibliotece Polona