Ludmyła Staryćka-Czerniachiwska
Людмила Михайлівна Старицька-Черняхівська
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

29 sierpnia 1868
Kijów, gubernia kijowska, Imperium Rosyjskie

Data śmierci

1941, ZSRR

Zawód, zajęcie

pisarka, tłumaczka, działaczka społeczna

Ludmyła Staryćka-Czerniachiwska w ostatnich latach życia

Ludmyła Mychajliwna Staryćka-Czerniachiwska (ukr. Людмила Михайлівна Старицька-Черняхівська; ur. 17 sierpnia?/29 sierpnia 1868 w Kijowie, zm. 1941 w drodze na zsyłkę do Kazachstanu[1]) – ukraińska pisarka, dramaturżka i tłumaczka, działaczka społeczna.

Życiorys

Córka pisarza i dramaturga Mychajły Staryćkiego i Sofiji Staryckiej z d. Łysenko, działaczki społecznej i aktorki[2][3]. Ojciec wychowywał ją i jej siostry Mariję i Oksanę w takim duchu, by stały się aktywnymi uczestniczkami ukraińskiego życia społecznego. On i jej wuj Mykoła Łysenko dbali, by biegle poznała literacki język ukraiński[3]. Ukończyła prywatne gimnazjum żeńskie Wiery Waszczenko-Zacharczenko w Kijowie. W latach 1888–1893 była związana z kołem literackim Plejada. Po śmierci Mykoły Łysenki stanęła na czele Ukraińskiego Klubu Literacko-Artystycznego w Kijowie[2]. Była faktyczną współautorką dramatu historycznego Bohdan Chmielnicki, opublikowanego w 1897 r. przez jej ojca[3]. Należała do tajnego Towarzystwa Ukraińskich Postępowców, które po rewolucji 1905 r. podjęło walkę o pewien zakres swobód narodowych dla Ukraińców w Imperium Rosyjskim: możliwość posługiwania się językiem ukraińskim w życiu społecznym i w Cerkwi, uznanie filologii ukraińskiej za dyscyplinę naukową. Współtworzyła ukraińskie biblioteki[3]. Podczas I wojny światowej pracowała jako siostra miłosierdzia w szpitalu wojskowym i była członkinią komitetu pomocy Ukraińcom-uchodźcom wojennym w Kijowie[2].

Po rewolucji lutowej i obaleniu caratu w 1917 r. została wybrana do Ukraińskiej Centralnej Rady[2]. Współpracowała z pismem Literaturno-naukowyj wisnyk[3]. W 1919 r. współtworzyła Narodową Radę Kobiet Ukraińskich, utworzoną w Kamieńcu Podolskim, została również jej wiceprzewodniczącą[2]. Współtworzyła Ukraińskie Towarzystwo Naukowe i Kijowskie Towarzystwo Proswita im. Tarasa Szewczenki[2]. W 1921 r. brała udział w soborze duchowieństwa i świeckich prawosławnych, podczas którego w Kijowie ogłoszono powstanie Ukraińskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego[4].

Pozostała w Kijowie po ostatecznej klęsce niepodległego państwa ukraińskiego i powstaniu Ukraińskiej SRR, jednak kategorycznie odrzucała ideologię komunistyczną[3]. W latach 20. XX wieku pracowała we Wszechukraińskiej Akademii Nauk, pracując nad przygotowaniem pełnego ukraińskiego przekładu Biblii[2]. Prowadziła też swój salon literacki, skupiając wokół siebie twórców ukraińskich[3]. Należała do oficjalnego, państwowego Związku Pisarzy, jednak czuła się w nim obco. Zarabiała, przekładając na język ukraiński libretta oper[3], m.in. Rigoletta, Aidy, Fausta, Madame Butterfly, Złotego kogucika[2].

Jesienią 1929 córka Czerniachiwskich Weronika została aresztowana przez GPU w związku z przygotowywanym procesem pokazowym tzw. Związku Wyzwolenia Ukrainy. Sprawa była mistyfikacją i prowokacją GPU wymierzoną w niekomunistyczną ukraińską inteligencję. W styczniu 1930 Weronika została zwolniona z aresztu, Ludmyła zgodziła się bowiem zastąpić córkę na ławie oskarżonych procesu pokazowego i została 15 stycznia 1930 aresztowana przez GPU wraz z mężem Ołeksandrem. Procesowi członków fikcyjnej organizacji w Charkowie w marcu-kwietniu 1930 towarzyszyła kampania propagandowa na wielką skalę[5]. Przed sądem Ludmyła Staryćka-Czerniachiwska i pozostali oskarżeni – wśród nich inni naukowcy związani z Wszechukraińską Akademią Nauk – przyznali się do winy[6]. Została skazana na pięć lat więzienia[6]. Uwolniona 4 czerwca 1930 - karę więzienia dla pisarki i jej męża zamieniono na pięcioletnie zesłanie w Stalino (Doniecku). Pozostawała tam do 1936, zajmując się przekładami, mąż był w tym czasie szefem katedry histologii Akademii Medycznej w Stalino[2]. Weronice jeszcze przed procesem rodziców GPU dało do wyboru wyjazd do Niemiec bez prawa powrotu lub pozostanie w ZSRR, bez możliwości wyjazdu - wybrała drugą możliwość. W 1936 Ludmyła powróciła do Kijowa, gdzie zamieszkała z siostrą Oksaną (również pisarką i tłumaczką).

Po ataku III Rzeszy na ZSRR, 20 lipca 1941 r. została wraz z siostrą ponownie aresztowana przez NKWD i oskarżona o działalność antyradziecką. Obie siostry wywieziono z Kijowa do Charkowa, następnie wysłano na zesłanie do Kazachstanu. Ludmyła zmarła w drodze, siostra rok później w łagrze. Dokładne miejsce śmierci i pochówku Ludmyły Staryćkiej-Czerniachiwskiej pozostaje nieznane[2].

11 sierpnia 1989 Sąd Najwyższy USRR zrehabilitował wszystkich skazanych w procesie pokazowym Związku Wyzwolenia Ukrainy, w tym Czerniachiwską[7][2].

Twórczość

Ludmyła Staryćka-Czerniachiwska jest autorką powieści o tematyce historycznej (Het’man Petro Doroszenko, Rozbijnyk Karmeluk, Iwan Mazepa, Myłist’ Boża, Ostannij snip, Tychyj weczir)[2][3]. W dramacie Sapfo opisała dylemat artystki, wyjątkowo utalentowanej poetki, która z powodu społecznych konwenansów musiałaby poświęcić karierę twórczą dla miłości, ale nie potrafi tego zrobić i popełnia samobójstwo. Dramat Kryła z 1913 r. to z kolei historia pisarki, która usiłuje łączyć pracę twórczą z pełnieniem tradycyjnej roli matki i żony. Kwestii kobiecej, prawu kobiet do samorealizacji i aktywnego udziału w życiu publicznym, w tym w walce zbrojnej, poświęciła teksty w almanachu Perszyj winok[3]. Jako jedna z pierwszych w literaturze ukraińskiej podjęła tematy równouprawnienia kobiet i mężczyzn także w rodzinie, relacji rodzinnych, podporządkowania kobiet, wyborów między obowiązkami rodzinnymi a społecznymi i twórczymi[3]. W dramatach historycznych wybierała na swoich bohaterów przedstawicieli kozackich i ukraińskich elit, bojowników o wolność Ukrainy przeciwko dominacji rosyjskiej[3].

Spisała wspomnienia o ukraińskich poetach, pisarzach i artystach, których znała osobiście, w tym o Łesi Ukraince (która z kolei poświęciła jej wiersz[3]), Iwanie France, Mychajle Kociubinskim, Marii Zańkoweckiej i innych[2].

Życie prywatne

Żona Ołeksandra Czerniachiwskiego, lekarza histologa, od 1918 profesora Uniwersytetu Kijowskiego i ukraińskiego działacza społecznego. Ich córka Weronika Czerniachiwska również została pisarką i tłumaczką. W czasie wielkiego terroru w ZSRR w 1938 r. została aresztowana przez NKWD, oskarżona o szpiegostwo na rzecz Niemiec, skazana na śmierć i stracona[8]. Rodzice nie dowiedzieli się o losie Weroniki po jej egzekucji, przekazano im, że została skazana na karę obozu koncentracyjnego w Gułagu; Ludmyła Staryćka-Czerniachiwska bezskutecznie poszukiwała córki w łagrach na Syberii[9]. Prawda o dacie i okolicznościach śmierci Weroniki Czerniachiwskiej została ujawniona w 1990, w zaświadczeniu o rehabilitacji, wydanym przez KGB USRR.

Siostra Ludmyły Staryćkiej-Czerniachiwskiej Marija była aktorką[10], druga siostra, Oksana, pisarką[11].

Przypisy

  1. ↑ Из архива ГПУ-НКВД: ВЕРОНИКА ЧЕРНЯХОВСКАЯ [online], Зеркало недели | Дзеркало тижня | Mirror Weekly [dostęp 2022-03-26].
  2. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 СТАРИЦЬКА-ЧЕРНЯХІВСЬКА ЛЮДМИЛА МИХАЙЛІВНА [online], resource.history.org.ua [dostęp 2022-03-16].
  3. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 Аристократка, феміністка, діячка Центральної Ради [online], tyzhden.ua [dostęp 2022-03-16].
  4. ↑ Віталій ПОНОМАРЬОВ, «Не бійтесь!» Цими словами Христа звернувся до залякуваних чекістами делегатів церковного Собору митрополит Василь Липківський [online], web.archive.org, 4 czerwca 2009 [dostęp 2022-04-12] [zarchiwizowane z adresu 2009-06-04].
  5. ↑ Robert Kuśnierz, Ukraina w latach kolektywizacji i Wielkiego Głodu (1929-1933), Toruń 2008, Wydawnictwo Naukowe Grado, ISBN 978-83-61201-05-2, s. 257.
  6. 1 2 Robert Kuśnierz, Ukraina w latach kolektywizacji i Wielkiego Głodu (1929-1933), Toruń 2008, Wydawnictwo Naukowe Grado, ISBN 978-83-61201-05-2, s. 272.
  7. ↑ Robert Kuśnierz, Ukraina w latach kolektywizacji i Wielkiego Głodu (1929-1933), Toruń 2008, Wydawnictwo Naukowe Grado, ISBN 978-83-61201-05-2, s. 274.
  8. ↑ «В душі людини я бачу вічність...»: трагічна доля Вероніки Черняхівської [online], www.historians.in.ua [dostęp 2022-03-16].
  9. ↑ Olha Hural, «В душі людини я бачу вічність...»: трагічна доля Вероніки Черняхівської [online], www.historians.in.ua [dostęp 2022-03-18].
  10. ↑ Українське життя в Севастополi Юрій Хорунжий Шляхетні українки Марія Старицька [online], ukrlife.org [dostęp 2022-03-16].
  11. ↑ Українське життя в Севастополi Юрій Хорунжий Шляхетні українки Оксана Стешенко [online], ukrlife.org [dostęp 2022-03-16].
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.