SM03 – lekka lokomotywka często używana do prac manewrowych w obrębie jednego zakładu przemysłowego

TEM2 – lokomotywa używana do ciężkich prac manewrowych

Lokomotywa spalinowa w Norwegii

Lokomotywa manewrowa (zwana również przetokową) – jednostka trakcyjna zaprojektowana wyłącznie do użytkowania na stacjach rozrządowych, na stacjach i w lokomotywowniach^[1].

Najczęściej są to lokomotywy spalinowe (np. SM42), rzadziej elektryczne^[2].

Główną cechą lokomotyw manewrowych (odróżniającą je od lokomotyw trakcyjnych) jest jedna kabina maszynisty. Wyraźna też różnica dotyczy mocy zastosowanych silników, których moc jest mniejsza niż w przypadku lokomotyw do pracy liniowej.

Lokomotywy o przeznaczeniu manewrowym są bardzo zróżnicowane pod względem mocy i wielkości: począwszy od lekkich lokomotyw (jak widoczna na zdjęciu SM03 o mocy 150 KM), służących do manewrowania najwyżej kilkoma lub kilkunastoma wagonami, często używanych wewnątrz zakładów przemysłowych, poprzez lokomotywy średniej mocy (w tym najpopularniejsza w Polsce, wspomniana SM42), poprzez maszyny ciężkie (SM31) aż po maszyny do najcięższych zastosowań manewrowych (przykładem jest TEM2/SM48).

Cechą wspólną lokomotyw manewrowych jest natomiast niezdolność osiągania sporych prędkości (co z uwagi na charakter pracy nie jest potrzebne) – w przypadku mniejszych lokomotyw granicą jest ok. 60 km/h, większe lokomotywy manewrowe osiągają najczęściej 90-100 km/h. Ponadto – z uwagi na moc silnika – siła uciągu lokomotywy manewrowej przy większych prędkościach jest mała, co wpływa na ograniczone zdolności trakcyjne.

Lokomotywy manewrowe na PKP mają oznaczenie EM (elektryczne) i SM (spalinowe).

Praca manewrowa

Lokomotywy manewrowe pracują na większych stacjach, w razie potrzeby są także wysyłane na mniejsze (razem z drużyną manewrową). Celem pracy manewrowej wykonywanej przez te lokomotywy jest:

• rozrządzanie składów pociągów,
• zestawianie składów pociągów,
• zmiana liczby wagonów w składach pociągów przechodzących,
• podstawianie wagonów na punkty ładunkowe oraz ich zabieranie,
• podstawianie i zabieranie próżnych składów pasażerskich w perony i z peronów na grupę odstawczą,
• przestawianie wagonów, grup wagonów i całych składów pociągowych z jednego toru na drugi, zależnie od potrzeb i przeznaczenia torów,
• wybieranie wagonów próżnych o szczególnych parametrach technicznych,
• podstawianie wagonów do wykonania czynności dodatkowych, jak: czyszczenia, mycia, odkażania, ważenia, naprawy, zaopatrzenia wagonów w lód, wodę, gaz itp. oraz zabieranie wagonów po zakończeniu tych czynności.

Ogólnie mówiąc manewrami nazywamy wszelkie ruchy taboru kolejowego oraz związane z nimi czynności wykonywane na torach kolejowych z wyjątkiem wjazdu, wyjazdu i przejazdu pociągu.

Manewrowe przeznaczenie lokomotywy nie uniemożliwia wykonywania pracy liniowej, ani odwrotnie – jego brak nie uniemożliwia manewrów lokomotywą. Z tego powodu lokomotywy manewrowe często są używane do pracy z lekkimi pociągami towarowymi, a niektóre serie (np. SM42) także z pasażerskimi (poza okresem grzewczym, jako że maszyny manewrowe nie mają urządzeń ogrzewania pociągu). Przeciwna sytuacja sporadycznie również ma miejsce (lokomotywa nieprzeznaczona formalnie do manewrów wykonuje pracę manewrową); w tym sensie pojęcie lokomotywy manewrowej dotyczy wykonywanej pracy, a nie zasadniczego przeznaczenia.

Z pracą lokomotywy manewrowej związane jest pojęcie okręgu manewrowego – o ile na stacji pracuje więcej niż jedna lokomotywa manewrowa, dla usprawnienia pracy teren stacji można podzielić na umowne części, przydzielając każdej lokomotywie i pracującej z nią drużynie „obszar pracy” – taka część stacji to okręg manewrowy.

Przypisy