Lnicznik siewny
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

różopodobne

Rząd

kapustowce

Rodzina

kapustowate

Rodzaj

lnicznik

Gatunek

lnicznik siewny

Nazwa systematyczna
Camelina sativa (L.) Crantz
Stirp. austr. fasc. 1:17. 1762; ed. 2, 1:18. 1769
Synonimy
  • Camelina parodii Ibarra & La Porte
  • Myagrum sativum L.[3]

Lnicznik siewny (Camelina sativa (L.) Crantz) – gatunek rośliny z rodziny kapustowatych. Rośnie dziko w Azji i Europie[3]. Zwyczajowe nazwy to także: lnianka, rydz (może powodować nieporozumienia wynikające ze skojarzenia tej rośliny z mleczajem rydzem), lennica, judra, rydzyk, ryżyk. Nazwa „rydz” pochodzi od brunatno-rdzawego zabarwienia nasion. Niegdyś uprawiany jako roślina oleista. We florze Polski jest archeofitem, niezbyt pospolicie występuje na całym niżu.

Rozmieszczenie geograficzne

Lnicznik siewny wywodzi się najprawdopodobniej z Europy lub regionu eurosyberyjskiego. Obecnie dzięki działalności człowieka jest szeroko rozprzestrzeniony w całej Europie oraz na znacznych obszarach Azji aż po Japonię. Zawleczony został również do Afryki Północnej (Tunezja), Australii, Ameryki Północnej (USA, Kanada) i Ameryki Południowej (Argentyna, Urugwaj)[4][3][5].

Owoce i nasiona

Morfologia

Pokrój
Roślina naga lub owłosiona gwiazdkowatymi włoskami (co najwyżej z niewielką domieszką włosków prostych).
Łodyga
Wzniesiona, prosta, cienka, o wysokości przeważnie 30-70 (100) cm, nierozgałęziająca się.
Liście
Ulistnienie skrętoległe. Liście siedzące, zazwyczaj całobrzegie, czasami z rzadka i płytko ząbkowane.
Kwiaty
Mają 4-działkowy kielich, 4-płatkową żółtawobiałą koronę, 6 pręcików i 1 słupek. Tworzą grono na szczycie pędu.
Owoc
Wielonasienna spłaszczona łuszczynka szerokości 3,5-5,5 mm, o silnie wydętych klapach.

Biologia i ekologia

Roślina jednoroczna, przeważnie jara. Siedliska ruderalne i pola uprawne (chwast).

Zastosowanie

Wartość odżywcza
Olej z lnianki
(100 g)
Wartość energetyczna 3700 kJ (884 kcal)
Białka 0 g
Węglowodany 0 g
Tłuszcze 100 g
Dane liczbowe na podstawie: [6]
Wartości RDA i AI wyznaczone na podstawie danych Institute of Health[7]
  • Roślina uprawna. Badania archeologiczne wskazują, że była uprawiana w Europie już co najmniej 3 000 lat temu. Ma wysoką zawartość wielonienasyconych kwasów tłuszczowych (35-45% to kwas α-linolenowy, a 15-20% – kwas linolowy).
  • Z jej nasion otrzymuje się olej zwany olejem rydzowym lub niemieckim olejem sezamowym. Używa się go do wytwarzania mydła, do opału, czasami do celów spożywczych. Zaawansowane są badania nad wykorzystaniem oleju z lnicznika jako paliwa do silników spalinowych[8].
  • Nasiona są dobrą paszą dla drobiu.
  • Roślina lecznicza – przypisywane jest jej takie działanie jak: obniżanie poziomu cholesterolu LDL, przyspieszanie gojenia ran, odleżyn, oparzeń i owrzodzeń, niwelowanie objawów atopowego zapalenia skóry oraz łagodzenie wyprysków i dermatoz, zmniejszanie utraty wody przez naskórek oraz zwiększanie elastyczności skóry, przypisuje mu się działanie ochronnie na wątrobę, serce, naczynia krwionośne, trzustkę, jelita i nerki, normalizowanie poziomu cukru we krwi, łagodzenie objawów artretyzmu i reumatyzmu oraz alergii. Także ze względu na wysoką zawartość tokoferoli skutecznie ma wymiatać wolne rodniki, opóźniając procesy starzenia tkanek[9].
  • W przeszłości z nasion tłoczono olej rydzowy, wykorzystywany także do celów spożywczych. Ponieważ roślina ta ma bardzo małe wymagania glebowe, można było ją siać na glebach, na których nie udawała się inna uprawa. Zostało to utrwalone w powiedzeniu "lepszy rydz niż nic". W ubogim gospodarstwie, w którym brakować mogło tłuszczu zwierzęcego ("omasty"), zastąpić go można było stosunkowo łatwo dostępnym i tanim olejem roślinnym, np. właśnie rydzowym. Olej z nasion lnicznika zawiera wyjątkowo dużo kwasów tłuszczowych omega-3. Jest także bogaty w antyoksydanty, co przekłada się na długi okres ważności i odporność na jełczenie. Te względy powodują, że może on znaleźć szersze zastosowanie do celów spożywczych w przyszłości.

Zagrożenia i ochrona

Gatunek umieszczony na polskiej czerwonej liście w kategorii VU (narażony)[10].

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-05-13] (ang.).
  3. 1 2 3 Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2012-06-29].
  4. ↑ A. Jakubska-Busse, M. Śliwiński: Camelina sativa (Brassicaceae) na Dolnym Śląsku – rzadki chwast jako pozostałość dawnych upraw. Acta Botanica Silesiaca, Supplementum, 2011.
  5. ↑ Francis A., Warwick S. I., The Biology of Canadian Weeds. 142. Camelina alyssum (Mill.) Thell.; C. microcarpa Andrz. ex DC.; C. sativa (L.) Crant. Canadian Journal of Plant Science vol 89 (4), 2009, str. 791-810. [dostęp 2012-06-28]. (ang.).
  6. ↑ Hanna Kunachowicz; Beata Przygoda; Irena Nadolna; Krystyna Iwanow: Tabele składu i wartości odżywczej żywności. Wyd. II zmienione. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2017, s. 297. ISBN 978-83-200-5311-1.
  7. ↑ Dietary Reference Intakes Tables and Application. Institute of Health. The National Academies of Sciences, Engineering, and Medicine. (ang.).
  8. ↑ F-22 Raptor - drapieżnik na wegetariańskiej diecie, Gazeta.pl Technologie, 24-03-2011
  9. ↑ Eliza Gosławska: Olej rydzowy – zapomniane bogactwo kwasów omega-3. 2014-12-12. [dostęp 2017-08-13].
  10. ↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.

Bibliografia

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.