Lizander

Λύσανδρος

Miejsce urodzenia	Sparta
Data i miejsce śmierci	395 p.n.e. pod Haliartos
Przebieg służby
Stanowiska	nauarch (dowódca floty spartańskiej)
Główne wojny i bitwy	II wojna peloponeska bitwa u ujścia Ajgospotamoj, Wojna koryncka †

Lizander (stgr. Λύσανδρος; ?–395 p.n.e.) – spartański dowódca i polityk.

W roku 407 p.n.e., w końcowej fazie wojny peloponeskiej został nauarchą – naczelnym wodzem floty spartańskiej^[1]. Wówczas to dzięki dobrym układom z Cyrusem Młodszym rozbudował i zapewnił finansowanie floty Związku Peloponeskiego z perskich środków^[2]. Zimą 407/406 p.n.e. pokonał ateńską flotę Alkibiadesa (nieobecnego w czasie samej bitwy) w bitwie pod Notion^[3]. W następnym roku zakończyła się jego kadencja dowódcy floty i został nim niechętny Persom Kallikratidas, który jednak poniósł klęskę i zginął w bitwie z Ateńczykami pod Arginuzami^[4]. W 405 p.n.e. Lizander został formalnie zastępcą nowego nauarchy Arakosa, lecz faktycznie to on był dowódcą^[5]. W ciągu lata, dzięki funduszom od Cyrusa, rozbudował flotę peloponeską do 180 jednostek^[5]. Później ruszył w rejon Hellespontu, gdzie zdobył Lampsakos i w bitwie u ujścia Ajgospotamoj rozbił flotę ateńską^[6]. Po tym zwycięstwie popłynął na Morze Egejskie, gdzie usuwał ateńskie garnizony i instalował spartańskich zarządców, a następnie skierował swoją flotę do ateńskiego portu w Pireusie^[7]. Tam po długich negocjacjach z Theramenesem przyjął kapitulację Aten^[7]. Z Pireusu popłynął na Samos i zmusił wyspę do kapitulacji, kończąc tym samym wojnę peloponeską^[8].

Lizandrowi przypadła główna rola w demontażu ateńskiego imperium, które starał się zastąpić spartańskim lub być może własnym^[9]. Na terenach kontrolowanych przez pokonanego wroga ustanawiał harmostów (spartańskich rezydentów) i dekarchie (komisje dziesięciu), ściągał także na wzór Aten trybut^[10]. Elita Sparty zaniepokoiła się rosnącą pozycją Lizandra, odwołano go, a zbudowany przez niego porządek wkrótce rozleciał się^[9].

W roku 395 p.n.e. w czasie wojny korynckiej zginął w walce z Beotami w bitwie pod Haliartos^[11].

Na Samos ustanowiono jego kult^[12].

Przypisy

Bibliografia

• Benedetto Bravo, Ewa Wipszycka, Marek Węcowski, Aleksander Wolicki: Historia starożytnych Greków. T. II: Okres klasyczny. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, 2009. ISBN 978-83-235-0412-2.