Lithobius lucifugus – gatunek parecznika z rzędu drewniakokształtnych i rodziny drewniakowatych. Zamieszkuje Europę i zachód Azji. Preferuje tereny górskie.

Taksonomia

Gatunek ten opisany został po raz pierwszy w 1862 roku przez Ludwiga C.C. Kocha. Miejscem typowym jest Bolzano we Włoszech^[1][2]. Karl Wilhelm Verhoeff w latach 30. XX wieku wyróżnił w jego obrębie 4 podgatunki, które obecnie traktowane są jako synonimy^[2][3]. Najbardziej zbliżonym wyglądem gatunkiem jest L. tatricus^[4].

Morfologia

Parecznik o ciele osiągającym od 10^[3] do 20,5 mm długości^[4]. Wierzch ciała ma błyszczący, o ubarwieniu od jasnożółtego przez bursztynowe po rdzawoczerwone, często z ciemniejszą smugą przez środek, natomiast przód i boki głowy są rdzawo- do pomarańczowożółtych^[3].

Długość głowy równa się jej szerokości lub jest od niej nieco mniejsza^[3]; jest ona 1,2 raza szersza od pierwszego tergitu tułowia^[4]. Krótkie czułki zbudowane są z 29^[4]–50 członów i sięgają do trzeciego tergitu tułowia^[3]. Po bokach głowy występuje od 18 do 25 par jasnych oczu prostych (jedno większe od pozostałych), ściśle upakowanych w czterech do sześciu nieregularnych rzędach^[3][4]. Zaokrąglony narząd Tömösváry'ego ma średnicę nieco większą niż sąsiadujące z nim oko proste lub jemu równą^[4].

Coxosternum ma głębokie nacięcie środkowe, dwie lub więcej par ostrych zębów, parę delikatnych porodontów oraz rozszerzone krawędzie boczne^[3][4]. Powierzchnia tergitów jest gładka^[3] i pozbawione są one wyrostków tylno-bocznych^[4]; IX, XI i XIII z nich mają tylne brzegi zaokrąglone lub tępe; niekiedy XIII z lekkim wydłużeniem^[3]. Odnóża wszystkich par mają wyraźnie dwuczłonowe stopy. Pierwszych czternaście par odnóży ma pazurki dodatkowe, natomiast ostatnia ma pazur pojedynczy^[4]. Pary odnóży od dwunastej do piętnastej mają przy biodrach od 4 do 7 porów koksalnych o kształcie okrągłym, owalnym lub wydłużonym^[3][4]. Ostatnia para odnóży ma biodro pozbawione kolca bocznego, a na goleni charakterystyczny kolec środkowy po stronie brzusznej^[3].

Gonopody samca są dwuczłonowe, zaopatrzone w 2–4 szczecinki na członie podstawowym i 1 na wierzchołkowym. Gonopody samicy są trójczłonowe^[4], zwieńczone pazurkiem z trzema ząbkami^[3][4]; pierwszy ich człon jest pozbawiony kolców, drugi ma od 4 do 7 kolców, a trzeci od 1 do 3 kolcowatych szczecin po stronie grzbietowej. Każdy z gonopodów samicy ma ponadto dwie ostrogi^[4].

Ekologia i występowanie

Gatunek zachodniopalearktyczny, głównie europejski. Wykazany został z Wielkiej Brytanii, Francji, Szwajcarii, Austrii, Niemiec, Szwecji^[2], Łotwy^[3], Litwy, Polski, Czech, Słowacji^[2], Białorusi^[3], Ukrainy, Węgier, północnych Włoch, Słowenii, Chorwacji, Bośni i Hercegowiny, Czarnogóry, Albanii, Rumunii, Bułgarii, Grecji, europejskiej części Rosji oraz europejskiej i azjatyckiej części Turcji^[2].

W europejskiej części Rosji gatunek L. lucifagus jest szeroko rozprzestrzeniony, na wschód sięgając Uralu, a na południe Kaukazu^[4]. Występowanie gatunku w Polsce stwierdzono w 2002 roku na podstawie pojedynczego samca znalezionego w Magurskim Parku Narodowym, w Beskidzie Niskim^[3].

Parecznik ten preferuje rejony górskie, występując w nich od lasów reglowych przez piętro subalpejskie po alpejskie^[3].

Przypisy