Lipa krymska
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

różopodobne

Rząd

ślazowce

Rodzina

ślazowate

Rodzaj

lipa

Nazwa systematyczna
Tilia × euchlora K.Koch
Wochenschr. Vereines Beförd. Gartenbaues Königl. Preuss. Staaten 9: 284 (1866)[3]
Pokrój

Lipa krymska, także lipa kaukaska (Tilia × euchlora K. Koch) – mieszaniec międzygatunkowy drzewa z rodziny ślazowatych, powstały ze skrzyżowania lipy drobnolistnej z Tilia dasystyla[4]. Powstał około 1860 roku na terenie Półwyspu Krymskiego. Jest odporny na szkodliwe działanie mszyc[5].

Morfologia

Pokrój
Średnie drzewo liściaste, osiągające wysokość do 20 m. Cechą charakterystyczną jest prosty pień, który w połowie wysokości degeneruje i zaczyna wytwarzać zwisające konary – nad nimi drobne gałęzie tworzą wąsko-kulisty, gęsty szczyt korony[6]. Korona początkowo stożkowata, później kopulasta, szerokości 10-12 m. Kora jasnoszara do czarniawej; gładka, z wiekiem tworzą się szerokie bruzdy[6].
Pęd
Kolor żółtozielony (bursztynowoczerwony w słońcu do zimy), całość delikatnie omszona[6]. Młode pędy zwykle są nagie[7].
Liście
Ostro, szczeciniasto piłkowane, ustawione skrętoległe, szeroko-jajowate, z wierzchu silnie błyszczące, ciemnozielone, nagie, od spodu jaśniejsze, z kępkami białych, później żółtawych włosków w kątach nerwów; blaszki 5-10 cm długości, o nasadzie sercowatej lub skośnej, czyli mogą być asymetryczne, wierzchołek krótko zaostrzony[7]; jesienią przybierają jaskrawą jasnożółtą barwę, na zimę opadają; są odporne na mszyce[6].
Pąki
Zielone lub czerwonawe[6].
Kwiaty
Zebrane po 3-7 w zwisłych baldachogronach[7]; 5-płatkowe, opatrzone zieloną podsadką[8]; pojawiają się późno, w kolorze ciemnożółtym, mają silny zapach[6].
Owoce
Omszone, z pięcioma słabo zaznaczonymi żebrami[6].

Biologia i ekologia

Siedlisko: stanowiska słoneczne do półcienistych, lipa odporna na mrozy, ciepłolubna, odporna na warunki miejskie, wytrzymała na upały i suszę, jednak w takich warunkach żyje krótko[9].

Zastosowanie

  • Roślina ozdobna, często sadzona w parkach, a także przy domach, drogach i alejach.
  • Z drewna wypala się węgiel drzewny stosowany w lecznictwie.
  • Roślina miododajna
  • Sztuka kulinarna:
    • Z kwiatostanów lipy można przyrządzać wartościową herbatę.
    • Z nasion można otrzymywać bardzo dobry olej jadalny, jednak szybko jełczejący.
  • Jej miękkie drewno ma zastosowanie w rzeźbiarstwie i jest przydatne na wyroby tokarskie. Z drewna lipowego wykonano np. ołtarz Wita Stwosza i liczne rzeźby w kościołach. Wykonuje się z niego okleiny, zapałki, przyrządy kreślarskie, zabawki, modele i formy odlewnicze. Nie nadaje się w budownictwie na elementy zewnętrzne.
  • Z jej łyka wytwarza się plecionki i maty.
  • Wykorzystuje się ją do wytwarzania preparatów kosmetycznych.

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-03-10] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-10] (ang.).
  3. ↑ Tilia × euchlora K.Koch. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-03-10].
  4. ↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-09-24].
  5. ↑ Tony Russell Catherine Cutler Martin Walters, Ilustrowana encyklopedia drzewa świata, universitas, 2008, ISBN 978-83-242-0842-5.
  6. 1 2 3 4 5 6 7 Johnson Owen, More David, Przewodnik Collinsa. Drzewa, 27 kwietnia 2009.
  7. 1 2 3 S.Kościelny B.Sękowski, Drzewa i krzewy. Klucze do oznaczania, 1970.
  8. ↑ Josef H. Reichholf Gunter Steinbach, Wielka encyklopedia drzewa i krzewy, muza sa.
  9. ↑ Helmut Pirc, Maria Kaczorowska: Drzewa od A do Z. Warszawa: Klub dla Ciebie, 2006. ISBN 83-7404-323-7.

Bibliografia

  • Jindřich Krejča, Jan Macků: Atlas roślin leczniczych. Warszawa: Zakł. Nar. im. Ossolińskich, 1989. ISBN 83-04-03281-3.
  • Anna Mazerant-Leszkowska: Mała księga ziół. Warszawa: Inst. Wyd. Zw. Zawodowych, 1990. ISBN 83-202-0810-6.
  • Helmut Pirc, Maria Kaczorowska: Drzewa od A do Z. Warszawa: Klub dla Ciebie, 2006. ISBN 83-7404-323-7.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.