 liczydło górskie | |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadklasa | |||
| Klasa | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina |
Streptopoideae | ||
| Rodzaj |
liczydło | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Streptopus Michx. Fl. Bor.-Amer. 1: 200 (1803) | |||
| Typ nomenklatoryczny | |||
|
Streptopus distortus Michx[3]. | |||
| Synonimy | |||
| |||
Pokrój Streptopus lanceolatus
Kwitnące liczydło górskie
Owocujący Streptopus streptopoides
Liczydło (Streptopus Michx.) – rodzaj wieloletnich, ziemnopączkowych roślin zielnych z rodziny liliowatych, obejmujący 10 gatunków występujących w pasie klimatu umiarkowanego na półkuli północnej[4]. Do flory Polski należy jeden gatunek – liczydło górskie Streptopus amplexifolius[5].
Nazwa naukowa rodzaju pochodzi od greckich słów στρεπτος (streptos – skręcony, obrócony) i πους (pous – stopa), odnosząc się do kształtu pędów tych roślin[6].
Morfologia
- Pęd podziemny
- Płożące kłącze[7].
- Liście
- Ulistnienie naprzemianległe[7]. Rośliny tworzą liczne, siedzące liście o blaszce eliptycznej do jajowatej i nasadzie zaokrąglonej do sercowatej i okalającej łodygę[8].
- Kwiaty
- Kwiaty małe, pojedyncze lub podwójne, wyrastające na smukłym pędzie kwiatostanowym, przylegającym do łodygi na odcinku jednego międzywęźla. Okwiat kółkowy lub dzwonkowaty, biały do zielonkawo-żółtego i różowego, o listkach wzniesionych, rozwartych lub odchylonych, odwrotnielancetowatych do podługowatych[8]. Pręciki osadzone u nasady listków okwiatu[7], o krótkich, szerokich i spłaszczonych nitkach[8]. Zalążnia górna, trójkomorowa[8]. W każdej komorze powstaje od 2 do 8 zalążków[7]. Szyjka słupka smukła do bulwiastej[8], kolumnowata lub bardzo krótka[7]. Znamię słupka całobrzegie lub trójdzielne[8].
Systematyka
- Pozycja rodzaju według Angiosperm Phylogeny Website (aktualizowany system APG IV z 2016)[2]
Rodzaj zaliczany do podrodziny Streptopoideae w rodzinie liliowatych Liliaceae, należącej do kladu liliowców w obrębie jednoliściennych.
- Pozycja rodzaju w systemie Reveala (1994-1999)[9]
Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa jednoliścienne (Liliopsida Brongn.),podklasa liliowe (Liliidae J.H. Schaffn.), nadrząd Lilianae Takht. rząd szparagowce (Asparagales Bromhead), rodzina konwaliowate (Convallariaceae Horan.), plemię Streptopeae Baker., rodzaj liczydło (Streptopus Michx.).
- Wykaz gatunków[4]
- Streptopus amplexifolius (L.) DC. – liczydło górskie
- Streptopus chatterjeeanus S.Dasgupta
- Streptopus koreanus (Kom.) Ohwi
- Streptopus lanceolatus (Aiton) Reveal
- Streptopus obtusatus Fassett
- Streptopus × oreopolus Fernald
- Streptopus ovalis (Ohwi) F.T.Wang & Y.C.Tang
- Streptopus parasimplex H.Hara & H.Ohashi
- Streptopus parviflorus Franch.
- Streptopus simplex D.Don
- Streptopus streptopoides (Ledeb.) Frye & Rigg
Zastosowanie
- Rośliny spożywcze
- Owoce liczydła górskiego, o smaku ogórka, są spożywane na surowo lub ugotowane w zupach i gulaszach. Podobnie spożywane są owoce Streptopus streptopoides i S. lanceolatus, które jednak mają smak arbuza. W dużych ilościach owoce liczydła działają przeczyszczająco. Delikatne młode pędy, liście oraz kłącza tych trzech gatunków są spożywane na surowo jako dodatek do sałatek lub po ugotowaniu jako jarzyna[10][11][12].
- Rośliny lecznicze
- Działanie lecznicze wykazuje liczydło górskie i S. lanceolatus. Obie te rośliny wykazują działanie ogólnie wzmacniające. Owoce obu gatunków działają przeczyszczająćo. Napój z całych roślin liczydła górskiego stosowany był w leczeniu dolegliwości żołądka i przy utracie apetytu, a napar z tych roślin używany był do leczenia problemów nerkowych, rzeżączki i odksztuszania krwi. Napój sporządzany z łodyg i owoców roślin z tego gatunku stosuje się w leczeniu "chorób ogólnych". Kłącza liczydła górskiego były żute w celu wywołania porodu, natomiast napar z nich wykorzystywany był jako środek przeciwbólowy. Z kłączy S. lanceolatus można sporządzić syrop przeciwkaszlowy. Kwiaty roślin z tego gatunku działają napotno i mogą być używane do wywołania potów w leczeniu przeziębienia. Napój z całych roślin S. lanceolatus jest stosowany w leczeniu kaszlu[12].
- Inne zastosowania
- Z uwagi na aromat liczydło górskie było przywiązywane do ubrań, ciała lub włosów[10].
Przypisy
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- 1 2 Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2017-10-21] (ang.).
- ↑ Tropicos.org. Missouri Botanical Garden. [dostęp 2011-09-24]. (ang.).
- 1 2 3 Streptopus Michx.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2023-03-28].
- ↑ Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 173, ISBN 978-83-62975-45-7.
- ↑ D. Gledhill: The names of plants. Cambridge, New York: Cambridge University Press, 2008, s. 363. ISBN 978-0-521-86645-3. (ang.).
- 1 2 3 4 5 6 Chen Xinqi i Minoru N. Tamura: Flora of China. Vol. 24: Liliaceae. [dostęp 2011-09-24]. (ang.).
- 1 2 3 4 5 6 7 8 Frederick H. Utech: Flora of North America. Vol. 26: Liliaceae. [dostęp 2011-09-24]. (ang.).
- ↑ Crescent Bloom: Systematyka rodzaju Streptopus. The Compleat Botanica. [dostęp 2009-03-09]. (ang.).
- 1 2 Plants For A Future: Streptopus amplexifolius. [dostęp 2015-12-12]. (ang.).
- ↑ Plants For A Future: Streptopus streptopoides. [dostęp 2015-12-12]. (ang.).
- 1 2 Flora of North America: Streptopus lanceolatus. [dostęp 2015-12-12]. (ang.).
Identyfikatory zewnętrzne (takson):
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.