Sztuka wyrobu pierników z północnej Chorwacji[infobox 1]
Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO
Ilustracja
Państwo

 Chorwacja

Typ

niematerialne dziedzictwo kulturowe

Numer ref.

00356

Region[infobox 2]

Europa i Ameryka Północna

Historia wpisania na listę
Wpisanie na listę

2010
na 5. sesji

brak współrzędnych

Licitar (l. mn. licitari[1]) – rodzaj tradycyjnych, bogato zdobionych kolorowych pierników, których produkcja jest szeroko rozpowszechniona w północnej Chorwacji wśród lokalnych rzemieślników piernikarzy[2].

Historia

Różne rodzaje licitarów na ekspozycji w Muzeum Etnograficznym w Zagrzebiu (2009)

Tradycja wyrobu pierników pojawiła się w niektórych klasztorach na terenie Europy Środkowej już w średniowieczu[3]. Na obszarze Alp Wschodnich wypiek pierników szybko stał się rzemiosłem, które w XIII wieku rozprzestrzeniło się m.in. na północne (panońskie) tereny Chorwacji[4][1]. Z XVII wieku pochodzą najstarsze dokumenty zawierające nazwiska wytwórców[3]. Pierwotnie rzemiosłem tym zajmowali się wyłącznie mężczyźni, jednak od XX wieku w procesie produkcji oraz sprzedaży pierników biorą udział również kobiety[3].

W 2010 roku sztuka wyrobu pierników z północnej Chorwacji (chorw. Medičarski obrt u Sjevernoj Hrvatskoj[3]) wpisana została na listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego UNESCO[5]. Tradycja figuruje również w Rejestrze Dóbr Kultury Republiki Chorwacji (chorw. Registar kulturnih dobara Republike Hrvatske) – nr rej. Z-3353[3][6].

Podobny rodzaj piernika wytwarzany jest też w sąsiedniej Słowenii pod nazwą lect[7].

Charakterystyka

Pamiątkowe licitary na straganie w Samoborze (2009)

Sztuka wyrobu tradycyjnych pierników jest szeroko rozpowszechniona w całej północnej Chorwacji, obejmując tereny trzynastu żupanii: krapińsko-zagorskiej, varażdińskiej, karlowackiej, sisacko-moslawińskiej, kopriwnicko-kriżewczyńskiej, bielowarsko-bilogorskiej, pożedzko-slawońskiej, osijecko-barańskiej, zagrzebskiej, medzimurskiej, virowiticko-podrawskiej, vukowarsko-srijemskiej i brodzko-posawskiej oraz stołecznego Zagrzebia[3].

Rzemieślników zajmujących się wyrobem licitarów określa się mianem medičar[4]. Oprócz pieczenia pierników zajmują się oni także wyrobem świec, wotów dziękczynnych i upominków z wosku pszczelego sprzedawanych głównie na jarmarkach oraz miodów pitnych (gvirc) i słodkiej miodowej rakii (medica)[3][5][6].

Licitary z wyznaniem miłości (2013)

Głównymi składnikami ciasta piernikowego są woda, mąka (żytnia, pszenna lub ziemniaczana), cukier, miód, proszek do pieczenia i przyprawy[6][2]. Ręcznie ugniecione ciasto niegdyś było formowane przy użyciu drewnianych foremek, współcześnie stosuje się głównie foremki metalowe[1][4]. Po upieczeniu ciasteczka są suszone, a następnie ręcznie malowane jadalnymi farbami (głównie czerwoną, ale także żółtą, białą, zieloną i niebieską[6][1]) i dekorowane[5]. Każdy medičar przyozdabia pierniki na swój sposób, często niewielkimi obrazkami, lusterkami, krótkimi wierszykami i przesłaniami[2][3]. Licitary mają różne kształty, m.in. dzieci, ptaszków, koników, jeźdźców, wianków, podków, grzybków, sakiewek, gwiazdek, domków, zegarków czy różańców[6][4][1][3], jednak najpopularniejszy i najczęściej spotykany jest motyw serca[3]. Taki motyw często przygotowywany jest z okazji wesela i jest ozdabiane imionami nowożeńców i datą ślubu[2][5]. Zwyczaj dawania w prezencie licitara w kształcie serca jako sposób wyrażania uczuć zakochanych jest głęboko zakorzeniony w chorwackiej kulturze; odnosi się do niego balet Licitarsko srce autorstwa Krešimira Baranovicia z 1924 roku[4].

Tradycja wyrobu pierników przekazywana jest z pokolenia na pokolenie głównie w rodzinach; przepis na licitary w każdej z nich jest pilnie strzeżoną tajemnicą[6]. Wypieki te stały się ważnym symbolem chorwackiej tożsamości, sprzedawane są na jarmarkach, festynach, odpustach oraz jako pamiątki, a w okresie bożonarodzeniowym stanowią ozdoby choinkowe[3][1]. W 2002 roku licitary zdobiły nawet choinkę na Placu Świętego Piotra oraz Aulę Pawła VI w Watykanie[3].

Przypisy

  1. 1 2 3 4 5 6 Drewniane zabawki i pierniki [online], Visit Zagorje, 22 listopada 2019 [dostęp 2024-04-29] (pol.).
  2. 1 2 3 4 Polski Komitet ds. UNESCO, Chorwacja [online], www.unesco.pl [dostęp 2024-04-26] (pol.).
  3. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Gingerbread craft from Northern Croatia – Nomination form [online], ich.unesco.org, 25 sierpnia 2009 [dostęp 2024-04-28] (ang.).
  4. 1 2 3 4 5 licitar, [w:] Hrvatska enciklopedija [online], www.enciklopedija.hr [dostęp 2024-04-29] (chorw.).
  5. 1 2 3 4 Gingerbread craft from Northern Croatia [online], ich.unesco.org [dostęp 2024-04-28] (ang.).
  6. 1 2 3 4 5 6 Medičarski obrt s područja sjeverozapadne Hrvatske i Slavonije [online], Registar Kulturnih Dobara [dostęp 2024-04-29] (chorw.).
  7. ↑ Lectarstvo | Nesnovna kulturna dediščina Slovenije [online], www.nesnovnadediscina.si [dostęp 2024-04-28].
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.