Lesław Węgrzynowski
Ilustracja
Lesław Węgrzynowski (przed 1939)
Data i miejsce urodzenia

15 września 1885
Rohatyn

Data i miejsce śmierci

10 czerwca 1956
Wrocław

Miejsce spoczynku

cmentarz św. Wawrzyńca we Wrocławiu

Zawód, zajęcie

lekarz

Miejsce zamieszkania

Lwów, Wrocław

Narodowość

polska

Tytuł naukowy

doktor wszech nauk lekarskich

Edukacja

Gimnazjum we Lwowie

Alma Mater

Uniwersytet Lwowski

Małżeństwo

Stella

Dzieci

Krystyna

Krewni i powinowaci

Franciszek Maciej Gluziński (dziadek), Lesław Gluziński, Antoni Władysław Gluziński (wujowie)

Lesław Węgrzynowski
Bartosz
Ilustracja
major lekarz major lekarz
Data i miejsce urodzenia

17 września 1885
Rohatyn

Data śmierci

10 czerwca 1956

Przebieg służby
Lata służby

1914–1944

Siły zbrojne

Legion Wschodni
Armia Austro-Węgier
Wojsko Polskie
Armia Ochotnicza
Armia Krajowa

Jednostki

2 Batalion Sanitarny,
Grupa Śródmieście Północ – Radwan

Stanowiska

szef sanitarny

Główne wojny i bitwy

I wojna światowa,
wojna polsko-ukraińska (obrona Lwowa 1918-1919),
wojna polsko-bolszewicka
II wojna światowa (obrona Lwowa 1939, powstanie warszawskie)

Odznaczenia
Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Niepodległości Krzyż Walecznych (1920–1941) Złoty Krzyż Zasługi
Krzyż Obrony Lwowa

Lesław Ignacy Węgrzynowski ps. „Bartosz” (ur. 15 września 1885 [uwaga 1] w Rohatynie, zm. 10 czerwca 1956 we Wrocławiu) – polski doktor wszech nauk lekarskich, farmakolog, ftyzjatra, pionier walki z gruźlicą i przeciwdziałania tej chorobie w Polsce, wykładowca, organizator sanatoriów, major lekarz Wojska Polskiego, dwukrotny uczestnik walk w obronie Lwowa (1918, 1939), powstaniec warszawski 1944.

Życiorys

Urodził się w rodzinie Wojciecha i Zofii z Gluzińskich. Jego krewnymi byli lekarze: dziadek Franciszek Maciej Gluziński i wujowie (bracia matki) Lesław Gluziński i Antoni Władysław Gluziński.

Absolwent gimnazjum we Lwowie z 1903. Podjął studia na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Lwowskiego. Podczas studiów był członkiem zwyczajnym Czytelni Akademickiej[7], w jej ramach zastępcą zawiadowcy czasopism w ramach wydziału[8], działał w Polskiej Korporacji Akademickiej „Obotritia” oraz organizacjach studenckich „Bratnia Pomoc” i „Ogniwo” w ramach Związku Towarzystwa Kształcącej się Młodzieży Polskiej, w lwowskich Drużynach Bartoszowych[9][10]. 19 marca 1905 został wybrany zastępcą przewodniczącego w zarządzie Akademickiego Koła „Eleuteria”[11]. Uzyskał stopień naukowy doktora wszech nauk lekarskich (według różnych źródeł uzyskał dyplom w 1910 lub 1911). Został specjalistą farmakologii. Praktykę zawodową rozwijał w uniwersyteckiej Klinice Chorób Wewnętrznych, którą prowadził prof. Władysław Antoni Gluziński, internista i patolog, profesor Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Lwowskiego od 1914[12]. Odbywał staże naukowe za granicą, w Instytucie im. Roberta Kocha oraz kliniczne w Berlinie, Hamburgu, Davos. Później ponownie pracował we lwowskiej klinice, był pracownikiem naukowym w Zakładzie Farmakologii, którym kierował prof. Leon Popielski.

Po wybuchu I wojny światowej w 1914 pełnił funkcję szefa sanitarnego w Legionie Wschodnim. Następnie został wcielony do c. i k. armii. Podczas wojny udzielił wizyty lekarskiej aresztowanemu przez Austriaków i przebywającemu w Poroninie i Nowym Targu Włodzimierzowi Leninowi. Został członkiem założonych w Polskich Kadr Wojskowych, którym kierował jego kolega ze studiów Czesław Mączyński. Członek Naczelnej Komendy Obrony Lwowa w listopadzie 1918 roku[13].

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 wstąpił do Wojska Polskiego. Wziął udział w obronie Lwowa w trakcie wojny polsko-ukraińskiej służąc w stopniu porucznika na stanowisku szefa sanitarnego Naczelnej Komendy Obrony Lwowa[14][15][16][17][18]. Kierowana przez niego służba udzielała pomocy medycznej także rannym uczestnikom walk ze strony ukraińskiej. Uczestniczył w wojnie polsko-bolszewickiej jako lekarz naczelny Armii Ochotniczej kierując referatem w koszarach Jabłonowskich[19]. Został awansowany do stopnia majora lekarza ze starszeństwem z 1 czerwca 1919[20][21]. W 1923, 1924 był oficerem rezerwowym 2 batalionu sanitarnego w Lublinie[22][23]. W okresie II Rzeczypospolitej był członkiem i prezesem Kapituły Krzyża Obrony Lwowa oraz prezesem Kapituły Krzyża Małopolskich Oddziałów Armii Ochotniczej[24][25][26][27]. Zaprojektował drugi wzór Odznaki Honorowej „Orlęta”[28]. W 1934 jako major rezerwy był przydzielony do kadry zapasowej 2 Szpitala Okręgowego i pozostawał wówczas w ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień Lwów Miasto[29].

Pracował jako ftyzjatra. W okresie pokoju był asystentem w klinice lwowskiej, następnie został sekundariuszem i prymariuszem w oddziale chorób wewnętrznych Szpitala Powszechnego we Lwowie. Był działaczem i naczelnym lekarzem Towarzystwa Walki z Gruźlicą we Lwowie[30][31]. Był autorem broszury pt. Gruźlica jako klęska społeczna (1927)[32]. Pełnił funkcję organizatora i dyrektora Lecznicy Towarzystwa Walki z Gruźlicą w Hołosku Wielkim pod Lwowem. Współtworzył poradnię (poliklinikę) przeciwgruźliczą przy ulicy Lindego we Lwowie. Utworzył pismo „Ruch Przeciwgruźliczy” i był jego redaktorem. Był prezesem lwowskiego oddziału Związku Lekarzy Państwa Polskiego[33], w październiku 1937 w interesie lekarzy-Żydów poparł wniosek o rozwiązanie tego oddziału[34]. Jego praca i starania wspierały rozwój polskiego lecznictwa ftyzjatrycznego. Aktywnie działał na polu przeciwdziałania gruźlicy[35][36]. Jako przedstawiciel Lwowskiej Izby Lekarskiej został wybrany do składu Naczelnej Izby Lekarskiej V kadencji 1935–1939[37].

W 1935 został wybrany delegatem do zgromadzeń elektorów w wojewódzkich kolegiach wyborczych przed wyborami do Senatu RP IV kadencji[38]. Do lutego 1938 był prezesem oddziału lwowskiego Związku Byłych Ochotników Armii Polskiej[39]. Po reorganizacji terytorialnej latem 1939 został prezesem zarządu nowo utworzonego okręgu lwowskiego tej organizacji[40]. W wyborach samorządowych z 21 maja 1939 ubiegał się o mandat radnego Rady Miasta Lwowa startując z Listy Chrześcijańsko-Narodowej i został zastępcą radnego Tadeusza Höflingera[41]. Był członkiem zwyczajnym Kasyna i Koła Literacko-Artystycznego we Lwowie[42]. Mieszkał przy ulicy Akademickiej 15 we Lwowie[43].

Po wybuchu II wojny światowej podczas kampanii wrześniowej służył w szefostwie sanitarnym w trakcie obrony Lwowa. Był członkiem Obywatelskiej Straży Bezpieczeństwa. Po agresji ZSRR na Polskę został aresztowany przez sowietów, a następnie zwolniony po ujawnieniu faktu udzielenia pomocy Leninowi podczas I wojny. Inni aresztowani i przetrzymywani wraz z Węgrzynowskim zostali ofiarami zbrodni katyńskiej w 1940. Następnie w czasie okupacji sowieckiej pełnił stanowisko kierownika Kliniki Ftyzjatrycznej, stanowiącej oddział Kijowskiego Instytutu Gruźlicy. Po ataku Niemiec na ZSRR przedostał się do Warszawy pod okupacją niemiecką. Pracował tam jako lekarz oraz działał społecznie i konspiracyjnie w Armii Krajowej. Według niektórych źródeł służył w stopniu podpułkownika czasu wojny. Był członkiem Rady Pomocy Żydom „Żegota” (działał w pomocy przy ratowaniu osób przebywających w schronie przy ulicy Promyka[44][45]). Został dyrektorem Sanatorium Polskiego Czerwonego Krzyża w Świdrze. Podczas powstania warszawskiego 1944 pod pseudonimem „Bartosz”[46] służył w Sanitariacie Okręgu Warszawskiego Armii Krajowej (kryptonim „Bakcyl” oraz I Obwodzie „Radwan” Warszawskiego Okręgu Armii Krajowej, w którym od 3 sierpnia 1944 pełnił funkcję lekarza naczelnego[47]. Pracował w Szpitalu Ujazdowskim w Warszawie[48]. Jego łączniczką była Janina Tatarkiewicz[49].

Po kapitulacji powstania współdziałał w ewakuacji rannych i chorych. Po wojnie był organizatorem Sanatorium Polskiego Czerwonego Krzyża w Zakopanem. Od 1945 do 1947 był dyrektorem Sanatoriów Przeciwgruźliczych w Bukowcu i Instytutu Zeylandowo w Kowarach[50], od 1947 do 1950 dyrektorem Państwowego Zespołu Sanatoriów Przeciwgruźliczych w Obornikach Śląskich. W 1946 był współzałożycielem Polskiego Towarzystwa Badań Naukowych nad Gruźlicą[51]. Był w grupie pracowników naukowych przedwojennego Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie, którzy po wojnie zostali zatrudnieni na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu i Politechniki we Wrocławiu[52]. 31 maja 1947 został kierownikiem Kliniki Gruźlicy i Katedry Ftyzjatrii[51], od 9 sierpnia 1949 był zastępcą profesora w Katedrze Ftyzjologii Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu i Politechniki (prowadził zajęcia z ftyzjologii), skąd został zwolniony z przyczyn politycznych[53] 1 października 1951 z działającej już wówczas Akademii Medycznej we Wrocławiu (określony jako „politycznie wrogi, politycznie bez wartości, raczej zacofany, nie powinien zostać na katedrze”). Po usunięciu z uczelni od 1951 do 1953 kierował Miejską Poradnią Przeciwgruźliczą we Wrocławiu. Był założycielem Społecznego Komitetu Walki z Gruźlicą. Na przełomie lat 40. i 50. był w grupie 23 przedstawicieli akademickiego środowiska lekarzy we Wrocławiu, którzy zostali objęci przez Urząd Bezpieczeństwa sprawą obiektową pod kryptonimem „Medycyna”[54].

Zmarł 10 czerwca 1956 we Wrocławiu. Został pochowany na cmentarzu św. Wawrzyńca we Wrocławiu[55].

Jego żoną była Stella z domu Starkel (ciotka Bolesława i Stanisława Wasylewskich). Jego córka Krystyna, która także została lekarzem z tytułem doktora i brała udział w powstaniu warszawskim[56][57], specjalistą chorób płuc, w 1992 wydała książkę upamiętniającą Lesława Węgrzynowskiego pt. Śladami Ojca, lekarza i żołnierza.

Ordery, odznaczenia i wyróżnienia

Upamiętnienie

Od 2019 roku patron parku na wrocławskim Przedmieściu Świdnickim[63].

Uwagi

  1. ↑ Taka data widnieje na nagrobku Lesława Węgrzynowskiego oraz w Roczniku Oficerskim Rezerw 1934[1][2]. Podawane są także inne daty urodzenia: 18 sierpnia[3], 16 września[4] lub 17 września[5][6].

Przypisy

  1. ↑ Rocznik Oficerski Rezerw 1934 ↓, s. 213.
  2. ↑ Lesław Węgrzynowski. 1944.pl. [dostęp 2015-05-13].
  3. ↑ Spis oficerów rezerwy 1922 ↓, s. 312.
  4. ↑ Archiwum Korporacji. Lesław Węgrzynowski. archiwumkorporacyjne.pl. [dostęp 2015-05-13].
  5. ↑ Lesław Węgrzynowski. umed.wroc.pl. [dostęp 2015-05-13].
  6. ↑ Lesław Węgrzynowski. lwow.com.pl. [dostęp 2015-05-13]..
  7. ↑ Sprawozdanie Czytelni Akademickiej we Lwowie za rok administracyjny 1903/4. Lwów: 1904, s. 23.
  8. ↑ Sprawozdanie Czytelni Akademickiej we Lwowie za rok administracyjny 1903/4. Lwów: 1904, s. 7.
  9. ↑ Maria Dayczak-Domanasiewicz: Drużyny Bartoszowe. cracovia-leopolis.pl. [dostęp 2016-07-17].
  10. ↑ Komitet Redakcyjny Księgi Pamiątkowej Drużyn Bartoszowych (Lwów) (red.), Drużyny Bartoszowe 1908-1914, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1939 [dostęp 2019-11-07].
  11. ↑ Kronika. „Kurjer Lwowski”. Nr 81, s. 3, 22 marca 1905.
  12. ↑ Jan Draus: Uniwersytet Jana Kazimierza we Lwowie 1918-1946. Portret kresowej uczelni. Kraków: Księgarnia Akademicka, 2007, s. 38, 114. ISBN 978-83-7188-964-6.
  13. ↑ Eugeniusz Romer, Pamiętnik Paryski 1918-1919, t. I, Warszawa 2010, s. 35.
  14. ↑ Semper Fidelis. Obrona Lwowa w obrazach współczesnych. Lwów / Warszawa: Straż Mogił Polskich Bohaterów / Oficyna Wydawnicza Volumen, 1930 / 1990.
  15. ↑ Iwona Łaptaszynska: Obsada personalna obrony Lwowa 1 - 22.11.1918r.. stankiewicze.com. [dostęp 2015-05-13].
  16. ↑ Obrona Lwowa 1 - 22.11.1918r.. genealogia.okiem.pl. [dostęp 2015-05-13].
  17. ↑ Zdzisław Antoni Lubicz Ojrzyński: Historia Orląt Lwowskich. spbrzozowka.com.pl. [dostęp 2015-05-13].
  18. ↑ Zdzisław Antoni Lubicz Ojrzyński: Mortui sunt ut liberi vivamus. Bohaterom Narodowym w hołdzie Lwów, wschodni bastion Rzeczypospolitej. lwow.home.pl. [dostęp 2015-05-13].
  19. ↑ Jerzy Pogonowski: Bój o Lwów (Z walk Armji Ochotniczej z 1920 roku). [dostęp 2015-05-13].
  20. ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 1216.
  21. ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 1097.
  22. ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 1136.
  23. ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 1029.
  24. ↑ Doroczne zebranie Kapituły Krzyża Obrony Lwowa. „Gazeta Lwowska”, s. 2, nr 271 z 24 listopada 1936.
  25. ↑ Święto Żołnierza-Ochotnika. „Gazeta Lwowska”, s. 2, nr 188 z 20 sierpnia 1935.
  26. ↑ Święto powstania Małopolskich Oddziałów Armii Ochotniczej. „Gazeta Lwowska”, s. 2, nr 139 z 24 czerwca 1937.
  27. ↑ Akademia ku czci pierwszych lotników Obrońców Lwowa. „Gazeta Lwowska”, s. 2, nr 112 z 20 maja 1939.
  28. ↑ Zdzisław Sawicki: Odznaki Wojska Polskiego 1918-1945. s. 656–657.
  29. ↑ Rocznik Oficerski Rezerw 1934 ↓, s. 213, 743.
  30. ↑ Co dzień niesie?. „Gazeta Lwowska”, s. 2, nr 29 z 6 lutego 1926.
  31. ↑ Co dzień niesie? Poświęcenie automobilu Tow. Walki z Gruźlicą. „Gazeta Lwowska”, s. 2, nr 118 z 26 maja 1926.
  32. ↑ Ogłoszenia. „Gazeta Bankowa”, s. 488, nr 20 z 25 października 1927.
  33. ↑ Opinia szerokich sfer o tworzącym się obozie politycznym. „Wschód”. Nr 40, s. 3, 28 lutego 1937.
  34. ↑ Rozwiązanie Zw. Lekarzy w okręgu lwowskim. „Goniec Częstochowski”, s. 3, nr 236 z 13 października 1937.
  35. ↑ Niedzielne popularne wykłady z higieny. „Gazeta Lwowska”, s. 4, nr 299 z 30 grudnia 1928.
  36. ↑ Miejska Rada Zdrowia. „Gazeta Lwowska”, s. 2, nr 63 z 8 marca 1934.
  37. ↑ Z Naczelnej Izby Lekarskiej (kadencja V. 1935-1939). „Lekarz Polski”. Nr 7-8, s. 181, 1935.
  38. ↑ Wybory delegatów do wojew. kolegiów wyborczych. „Gazeta Lwowska”, s. 2, nr 194 z 27 sierpnia 1935.
  39. ↑ Związek b. Ochotników Armii Polskiej w działalności we Lwowie. „Wschód”. Nr 75, s. 11, 20 lutego 1938.
  40. ↑ Trzy Okręgi na ziemiach południowo-wschodnich. „Wschód”. Nr 140, s. 3, 23 lipca 1939.
  41. ↑ Wykaz mandatów w wyborach do Rady miejskiej we Lwowie. „Gazeta Lwowska”, s. 2, nr 123 z 3 czerwca 1939.
  42. ↑ Sprawozdanie Wydziału Kasyna i Koła Literacko-Artystycznego we Lwowie za czas od 1 kwietnia 1934 do 31 marca 1935 przedłożone Walnemu Zgromadzeniu w dniu 29 maja 1935. Lwów: 1935, s. 34.
  43. ↑ Książka telefoniczna. genealogyindexer.org. s. 679. [dostęp 2015-05-13].
  44. ↑ Lesław Węgrzynowski. warszawa.getto.pl. [dostęp 2015-05-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-05-18)].
  45. ↑ Władysław Bartoszewski, Zofia Lewinówna: Ten jest z ojczyzny mojej, 1969, s. 319–320.
  46. ↑ Lesław Węgrzynowski. lekarzepowstania.pl. [dostęp 2015-05-13].
  47. ↑ Lekarze Powstania Warszawskiego. Lesław Węgrzynowski. tlw.waw.pl. [dostęp 2015-05-13].
  48. ↑ Szpitale powstańczej Warszawy (cz. I)). oil.org.pl. [dostęp 2015-05-13].
  49. ↑ Piękne wczoraj i dziś. Sanitariuszka i łączniczka ze zgrupowaniu „Gurt”. WPolityce.pl, 2014-08-03. [dostęp 2015-05-13].
  50. ↑ Lekarze Zakładów Leczenia Gruźlicy w Kowarach w latach 1945–1985 (zatrudnieni co najmniej 3 lata). s. 4. [dostęp 2015-05-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-05-18)].
  51. 1 2 Ku upamiętnieniu 35 lat dorobku Zakładów Leczenia Gruźlicy w Kowarach. tgsk.cba.pl. [dostęp 2015-05-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-05-18)].
  52. ↑ Medycyna uniwersytecka we Wrocławiu po 1945 r.. umed.wroc.pl. [dostęp 2015-05-13].
  53. ↑ Zbigniew Domosławski: Migawki z dziejów indoktrynacji w naszej Uczelni. umed.wroc.pl. [dostęp 2015-05-13].
  54. ↑ Jan Draus: Uniwersytet Jana Kazimierza we Lwowie 1918-1946. Portret kresowej uczelni. Kraków: Księgarnia Akademicka, 2007, s. 180. ISBN 978-83-7188-964-6.
  55. ↑ Wrocław – Cmentarz Św. Wawrzyńca przy ul. Bujwida. Lesław Węgrzynowski. genealogia.okiem.pl. [dostęp 2015-05-13].
  56. ↑ Krystyna Węgrzynowska. 1944.pl. [dostęp 2015-05-13].
  57. ↑ Krystyna Węgrzynowska. lekarzepowstania.pl. [dostęp 2015-05-13].
  58. ↑ M.P. z 2023 r. poz. 446.
  59. ↑ Lwowianie odznaczeni Krzyżem i Medalem Niepodległości. „Wschód. Prasowa Agencja Informacyjna”, s. 1, nr 424 z 8 listopada 1933.
  60. ↑ M.P. z 1937 r. nr 260, poz. 411.
  61. ↑ Kronika miejska. Honorowe odznaczenia b. uczestników walk w r. 1920 r.. „Gazeta Lwowska”, s. 2, nr 188 z 20 sierpnia 1935.
  62. ↑ Członkowie honorowi. Polskie Towarzystwo Chorób Płuc. [dostęp 2015-05-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-05-18)].
  63. ↑ Akty Prawne. uchwaly.um.wroc.pl. [dostęp 2019-05-01].

Bibliografia

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.