Walka centaura z Lapitą – metopa z południowego fryzu Partenonu (Muzeum Brytyjskie)
Centauromachia na obrazie Sebastiano Ricciego

Lapici (także Lapitowie; gr. Λαπίθαι Lapíthai, łac. Lapithae) – w mitologii greckiej lud tesalski zamieszkujący pierwotnie masywy górskie Pindosu, Pelionu i Osy[1]. Osiedlili się również w Elidzie i w Olenos, a także na Rodos i w Knidos[1].

Według mitologii greckiej plemię Lapitów, choć spokrewnione było z centaurami (pół ludźmi, pół końmi), tworzyły istoty ludzkie[2]. Za przodków Lapitów uchodzili bóg i uosobienie rzeki tesalskiej, Penejos, i najada Kreuza albo okeanida Filyra[1]. Penejos (z Kreuzą lub Filyrą) miał troje dzieci: Andreusa, Hypseusa i Stilbe. Jego córka Stilbe (w związku z bogiem Apollinem) urodziła syna Lapitesa (eponima Lapitów), który następnie spłodził Forbasa, Triopasa, Perifasa i Lesbosa[1]. Do Lapitów należeli również niektórzy Argonauci (między innymi Kajneus, Koronos, Polifem, Asterios, Mopsos, Pejritoos, Faleros) oraz uczestnicy łowów kalidońskich[1].

Występują w mitach o centauromachii oraz o Heraklesie i jego sojuszniku Ajgimiosie[1]. Pierwszy, wspomniany już w Iliadzie i Odysei, mówi o konflikcie, jaki spowodowało nieopatrzne zaproszenie centaurów na ucztę weselną tesalskiego króla Pejritoosa. Upojone winem stwory próbowały gwałcić kobiety Lapitów, co doprowadziło do zaciekłej walki zakończonej ich pogromem i zwycięstwem tesalskich górali. Jako symbol przeciwstawienia cywilizacji barbarzyństwu, centauromachia stała się (zwłaszcza od wojen perskich) jednym z popularnych tematów w sztuce greckiej, częstym w malarstwie wazowym i w rzeźbie (na przykład fryzy Partenonu, świątyni Zeusa w Olimpii[3], świątyni Posejdona na przylądku Sunion, płaskorzeźby sarkofagów).

Jako zrozumiałą alegorię wykorzystywano go również w malarstwie epok późniejszych, szczególnie od czasów renesansu (między innymi Piero di Cosimo, Luca Giordano, Francesco Solimena, Sebastiano Ricci). Związane z wydarzeniem przysłowiowe wyrażenie „uczta Lapitów” oznacza w przenośni biesiadę zakończoną awanturą i bijatyką[4].

Przypisy

  1. 1 2 3 4 5 6 Pierre Grimal: Słownik mitologii greckiej i rzymskiej. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 2008, s. 203. ISBN 83-04-04673-3.
  2. ↑ Vojtech Zamarovský: Bohovia a hrdinovia antických bájí. Bratislava: Perfekt a.s., 1998, s. 255. ISBN 80-8046-098-1. (słow.).; polskie wydanie: Bogowie i herosi mitologii greckiej i rzymskiej (Encyklopedia mitologii antycznej, Słownik mitologii greckiej i rzymskiej).
  3. ↑ David Sacks: Encyklopedia świata starożytnych Greków. Warszawa: Książka i Wiedza, 2001, s. 89. ISBN 83-05-13169-6..
  4. ↑ Władysław Kopaliński: Słownik eponimów czyli wyrazów odimiennych. Wyd. 2. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2004, s. 158. ISBN 83-01-14217-0..

Bibliografia

  • Mała encyklopedia kultury antycznej A–Z. Zdzisław Piszczek (red.). Wyd. 8. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1990, s. 405. ISBN 83-01-03529-3.
  • Carlos Parada: Lapiths. maicar.com. [dostęp 2010-10-21]. (ang.).
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.