 Lítla Dímun | |
| Kontynent | |
|---|---|
| Państwo | |
| Terytorium zależne | |
| Akwen | |
| Archipelag | |
| Powierzchnia |
0,82 km² |
| Populacja (2010) • liczba ludności |
|
Położenie na mapie Wysp Owczych  | |
 61°38′N 6°42′W/61,633333 -6,700000 | |
 | |
Lítla Dímun (far. wym. [lʊitla dʊimʊn], duń. Lille Dimon) – wyspa wulkaniczna na Morzu Norweskim, która stanowi część archipelagu Wysp Owczych – terytorium zależnego Danii. Jest to jedyna bezludna wyspa tego archipelagu, będąca jednocześnie najmniejszą z nich pod względem zajmowanej powierzchni – 82 ha[1]. Lítla oznacza Mała, Dímun zaś, według wielu, posiada w sobie celtycki przedrostek di, który oznaczać miał Dwa. Nazwę wyspy przetłumaczyć można by więc, jako Mniejsza z Dwóch[1], co odnosiłoby się do wyspy sąsiedniej Stóra Dímun (Większa z Dwóch).
Geografia
Wyspa przypomina nieco ścięty stożek – z płaskiej powierzchni na szczycie w kierunku Oceanu opadają strome zbocza, w wielu miejscach niemal pionowe[2]. Stoki owe utrudniają znacząco dotarcie na wypłaszczenie na szczycie, uczynić to można jedynie w kilku miejscach, zwykle przy pomocy specjalistycznego sprzętu wspinaczkowego[1]. Najwyższy punkt wyspy to Rávan, mierzący 414 m n.p.m.[3].
Położenie
Wyspa Lítla Dímun otoczona jest wodami fiordu-cieśniny Suðuroyarfjørður. Na północy względem niej znajduje się Stóra Dímun, a dalej Skúvoy oraz Sandoy, na południu zaś oraz na zachodzie Suðuroy. Na wschód od wyspy rozpościera się Ocean Atlantycki. Najbliższym lądem jest wspominana Stóra Dímun, leżąca ok. 5 km w linii prostej od Lítla Dímun[1].
Historia
Pierwszy raz wyspa wzmiankowana jest w Sadze o Wyspach Owczych (Færeyinga Saga), datowanej na wiek XIII, opisującej jednak wydarzenia z przełomu X i XI wieku. Latem 1004 roku przybyć miał tam Sigmund Brestisson, uznawany za tego, który zaprowadził chrześcijaństwo na Wyspach Owczych[1]. Polował tam na dzikie ptactwo i zaopatrywał się w mięso owiec[1]. W czasie wizyty na wyspie, w jej okolicach znalazła się łódź jego największego przeciwnika, pragnącego utrzymać pogaństwo, Tróndura í Gøtu[1]. Pomiędzy niewielkimi oddziałami obu dowódców doszło do starcia – Tróndur przegrał, a na cześć zwycięzcy południowy brzeg wyspy po dzień dzisiejszy nosi nazwę Sigmundarberg[1].
Na granitowym postumencie w miejscowości Hvalba znajduje się lista ludzi, którzy stracili życie na morzu oraz w pobliskiej kopalni węgla[1]. Wśród nich znajduje się Niclas Michelsen (sierpień 1759) oraz Jens Gulaksen (październik 1817), którzy spadli do oceanu podczas wspinaczki po stromych zboczach Lítla Dímun[1].
Podobnie, jak wiele innych gruntów, podczas reformacji na Wyspach Owczych, ziemie Lítla Dímun przeszły w ręce króla duńskiego. Dopiero w 1851 roku mieszkańcy północnej części wyspy Suðuroy odkupili ją od Fryderyka VII za 4820 talarów duńskich[1]. Po dziś dzień jest ona własnością 42 gospodarzy z Hvalby i Sandavík, którzy wykorzystują ją do wypasu owiec[1].
W roku 1918 duński szkuner, przewożący sól Caspe został zrzucony na skały wybrzeża Lítla Dímun, gdzie uległ zniszczeniu i zaczął tonąć[1]. Sześciu załogantom udało się uciec i wspiąć po stromym zboczu wyspy, gdzie schronili się w niewielkim budynku, wykorzystywanym zwykle przez przybywających na wyspę okazjonalnie właścicieli[1]. Załoga przetrwać musiała tam siedemnaście dni, nim nadeszła pomoc[1]. Przeżyli dzięki łatwemu dostępowi do żywności (owce i ptaki) oraz dzięki pozostawionym w domostwie zapałkom, lampie naftowej i kocom[1]. Jeden z rozbitków osiadł później na Wyspach Owczych.
W roku 2006 na wyspie odbył się projekt Silent Islands (Ciche Wyspy), w którym wzięło udział 28 młodych ludzi z czterech skandynawskich krajów – Grenlandii (3), Islandii (11), Norwegii (8) i Wysp Owczych (6). Nie mieli oni przez trzy dni dostępu to telewizora, laptopa, telefonu komórkowego i innych współczesnych zdobyczy technicznych. Dostali jedynie notes i ołówek, by zapisywać swoje wrażenia z pobytu na wyspie.
Jesienią roku 2010 na wyspie przez sztorm uwięzionych zostało trzydziestu ludzi, którzy próbowali zabrać stamtąd owce[1]. Musieli przeczekać dzień nim mogli wyruszyć do domu[1].
Fauna i Flora
Dímunarseyðurin
Wyspę do połowy XIX wieku zamieszkiwała rasa owiec, zwana Dímunarseyðurin[1]. Była to dzika rasa, jak wykazały późniejsze badania, pochodząca z okresu Neolitu[4]. Jest ona najbliżej spokrewniona z Soay, żyjącą współcześnie dziko na archipelagu St Kilda w Szkocji[4]. Ostatnia z owiec została zabita w roku 1866[1]. Współcześnie na wyspie żyją owce udomowione, rasy farerskiej, charakterystyczne dla całego archipelagu. W Muzeum Historycznym Wysp Owczych w Hoyvík pod Tórshavn można oglądać wypchane Dímunarseyðurin[1]. Jedynym zwierzęciem, prócz owiec, zamieszkującym wyspę przez dłuższy czas są ptaki morskie, głównie popularne w regionie maskonury, okresowo przybywają tam też foki[2].
Flora
Na wyspie, w cienkiej warstwie gleby, rośnie dziewięć gatunków roślin[1]. Są to:
| Nazwa polska | Nazwa łacińska | Nazwa farerska |
|---|---|---|
| Gwiazdnica pospolita | Stellaria media | Opinekruarvi |
| Karmnik rozesłany | Sagina procumbens | Jarðlagdur krásarvi |
| Kłosówka wełnista | Holcus lanatus | Ullhært legugras |
| Kostrzewa czerwona | Festuca rubra | Reyðvingul |
| Maruna nadmorska | Matricaria maritima | Hálshvít baldursbrá |
| Rogownica pospolita | Vanligt høsnagras | Cerastium fontanum |
| Warzucha lekarska | Cochlearia officinalis | Læknaeirisgras |
| Wiechlina roczna | Poa annua | Árshúsagras |
| Wiechlina zwyczajna | Poa trivialis | Rísið húsagras |
Przypisy
- 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 Marcin Michalski. Lítla Dímun - wielka mała wyspa. „Zew Północy”. 8, s. 31-33. Szczecin: PCIT Tramp. ISSN 1689-4908.
- 1 2 Lítla Dímun. W: Marcin Jakubowski, Marek Loos: Wyspy Owcze. Przewodnik Turystyczny.. Szczecin: PCIT Tramp, 2003, s. 100. ISBN 83-913526-3-3. (pol.).
- ↑ Highest peaks and number of mountains by islands. Hagstova Føroya. [dostęp 2011-03-20]. (ang.).
- 1 2 M.L. Rydel. A survey of European primitive breeds of sheep. „Ann. Génét. Sél. Anim.”. 13, s. 381-418, 1981.
Linki zewnętrzne
- (far.) Strona właścicieli wyspy