Kyzykermen
Кизикермен
Państwo

 Ukraina

Położenie na mapie Ukrainy
Mapa konturowa Ukrainy, blisko centrum po prawej na dole znajduje się punkt otoczony kołem zębatym z opisem „Kyzykermen”
Ziemia46°50′02″N 33°25′11″E/46,833889 33,419722
Kazykermen w 1695
Kyzykermen na mapie z 1769 r.
Dniepr w 1643 roku na mapie Makowskiego

Kyzykermen (ukr.: Кизикермен, tatar.: Ğazı Kermen, غازى كرمان, osm.: Gazi Kirmân, غازى كرمان) – dawna turecka twierdza nad Dnieprem, obecnie miasto Berysław w obwodzie chersońskim.

Miasto powstało na początku naszej ery pod nazwą Metropolis. W III–IV wieku na tym terenie istniała stolica Ostrogotów Danparsztad, istniejący do najazdu Hunów w IV wieku. W 2. połowie XIV wieku była tu rezydencja chana Złotej Ordy Tochtamysza, który zbudował tu fortyfikację nazywaną Dogan-geczit. W 1399 roku zniszczyły ją chan Temür Kutług.

Po 1398 roku przeciwko Tochtamyszowi przeprowadził kampanię książę litewski Witold Kiejstutowicz, który włączył te tereny do Wielkiego Księstwa Litewskiego i rozkazał zbudować zamek z gliny nazwany Johannisburg[1][2][3]. W miejscu tym pobierano cło, dlatego nazywano je po rusińsku Wytowtowa Mytnyca (Витовтова Мытница), a na mapie Tomasza Makowskiego Balneum Vitoldi (czyli „Łaźnia Witolda”, ponieważ „prano” w niej kupców z pieniędzy).

Prawdopodobnie niedługo po śmierci Witolda w 1430 roku, tereny te powróciły pod władzę Tatarów krymskich. W 1484 roku Turcy zbudowali na lewym brzegu Dniepru twierdzę nazwaną Dogan-hazi-Kerman (Kazi-Kermen), ale w Rzeczypospolitej określano je najczęściej jako Kyzykermen lub Tawań (Тавань) (od nazwy pobliskiej wyspy). W 1550 roku wzmiankowano, że prowadził tędy szlak handlowy z Krakowa do Kaffy na Krymie.

Tomasz Makowski na swojej mapie z 1643 roku opisał miejsce leżące w miejscu dzisiejszego Berysławia następująco:

Żywe pozostałości zamku Siemimaiki[4], istnieją bowiem aż do dnia dzisiejszego dwa mury opasające wzgórze, natomiast na samym wzgórzu znajduje się widoczna aż do dzisiaj świątynia i dom murowany

a leżące po drugiej stronie rzeki w miejscu wsi Kachowka:

Ostam kirmen – Murowany zamek Tatarów, porzucony jednak przez Tatarów z powodu ciągłych wypraw Kozaków. Wiśniowiecki bowiem i ten [zamek] obrócił w pył za pomocą podstawionej artylerii[5]

Pochody przeciwko twierdzy były organizowane przez hetmanów kozackich Iwana Sirko w 1679 roku i Semiona Palij w 1693 roku. W XVII wieku twierdza ta została rozbudowana i wsparta przez trzy forty: na prawym brzegu były to Mubeurek-Kermen i Islam-Kermen oraz położony na wyspie Tawań fort Musrit-Kermen. Garnizon liczył 3 tys. żołnierzy mających do dyspozycji 60–80 dział[6]. Twierdza została zdobyta w 1696 roku przez wojska rosyjsko-kozackie podczas pochodu azowskiego. W Traktacie konstantynopolskim z 1700 roku Turcja zobowiązała się twierdzę zlikwidować, ale miasto istniało nadal jako ważny punkt handlowy.

W 1783 roku Rosja dokonała aneksji Chanatu krymskiego. W 1784 roku w miejscu miasta Kyzykermen założono miasto Berysław, znajdujące się obecnie na terenie Republiki Ukrainy.

Turecki opis twierdzy z XVII w.

Bramy prowadzą dwie: jedna – do brzegu Dniepru, druga – na step. Ściany mają dwa rzędy, z dwoma rzędami zębów i pięknych, smukłych i wytrzymałych wież. Z zewnątrz otaczają ją fosy wykute w skale. W bardzo mocnej wieży, stojącej na brzegu Dniepru jest działo. Budynki są ustawione blisko siebie z widokiem na Dniepr.(…)

Cytadela znajduje się na stromej skale i jest wzmocniona pięcioma-dziesięcioma wieżami. W niej jest dom komendanta, Imam muezzina i kapitana muzyków, a także magazyny wojskowe i stodoły, bez centrów handlowych, bez rynku, bez zajazdów lub łaźni.

Ale to nadal jest bardzo silny i piękny zamek. Działa skierowano do rowów na północy i północnym zachodzie (…). Ściana boczna to wał dwadzieścia siedem jardów wysoki i szeroki na dwadzieścia kroków(…).

Twierdza ta jest miejscem, skąd prowadzą drogi do twierdzy Oczaków, Bendery a przede twierdzy Or Qapı (Perekop) w przejściu na Krym. A wszystko wokół niej to step. Twierdza znajduje się na stromej krawędzi, od brzegu Dniepru, jak sokół siedzący na klifie. A imię jej zgodnie z zasadami, o których mowa – twierdzy Sokoła i Sokoła, który zawsze szuka ofiary (…)[7]

Przypisy

  1. ↑ Zdan M. Stosunki litewsko-tatarskie za czasow Witolda, Ateneum Wilenskie, r. 7, z. 3–4, Wilno, 1930, s. 543.
  2. ↑ Jana Długosza kanonika krakowskiego Dziejów Polskich ksiąg dwanaście / Przekl. K. Mecherzynskiego, t. 3, s. 491.
  3. ↑ Егоров В.Л. Историческая география Золотой Орды в XIII–XIV вв. – Глава 3. Города Золотой Орды и некоторые вопросы экономической географии государства [online], annals.xlegio.ru:80 [dostęp 2017-11-24] [zarchiwizowane z adresu 2015-05-16].
  4. ↑ u Eryka Lassoty w Opisie Ukrainy „Siedni Majaki”
  5. ↑ http://history.org.ua/LiberUA/978-966-02-5255-4;/10.pdf
  6. ↑ Oderint Dum Probent: Ottoman defense system on Dnepr & Don rivers, 1680-90s [online], rusmilhist.blogspot.com [dostęp 2020-07-09].
  7. ↑ Ewlja Czelebi: Księga podróży Ewliji Czelebiego. Warszawa: Książka i Wiedza, 1969.

Bibliografia

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.