Krzęcin
wieś
Ilustracja
Panorama Krzęcina
Państwo

 Polska

Województwo

 małopolskie

Powiat

krakowski

Gmina

Skawina

Liczba ludności (2022)

1651[1]

Strefa numeracyjna

12

Kod pocztowy

32-051[2]

Tablice rejestracyjne

KRA

SIMC

0335166

Położenie na mapie gminy Skawina
Mapa konturowa gminy Skawina, w centrum znajduje się punkt z opisem „Krzęcin”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „Krzęcin”
Położenie na mapie województwa małopolskiego
Mapa konturowa województwa małopolskiego, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Krzęcin”
Położenie na mapie powiatu krakowskiego
Mapa konturowa powiatu krakowskiego, na dole po lewej znajduje się punkt z opisem „Krzęcin”
Ziemia49°56′36″N 19°44′32″E/49,943333 19,742222[3]
Strona internetowa

Krzęcin – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie krakowskim, w gminie Skawina[4].

Części wsi

Integralne części wsi Krzęcin[5][6]
SIMCNazwaRodzaj
0335172Bujakiczęść wsi
0335189Działczęść wsi
0335195Lamuzeczęść wsi
0335203Pod Cmentarzemczęść wsi
0335210Pod Górączęść wsi
0335226Pod Ostrą Górączęść wsi
0335232Skotnicaczęść wsi
0335249Szczęsnaczęść wsi

Historia

Kościół Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Krzęcinie z 1589 roku.

Wieś została założona na prawie polskim (iure polonico) w wieku XIII przez Krzęta lub Krzczęta o czym świadczy patronimiczna forma nazwy z końcówką „-in”. Staropolskie imię Krzęta i Krzęczta zanotowano w kilku dokumentach średniowiecznych z 1370 i 1375 roku[7].

Pierwsza wzmianka o Krzęcinie pochodzi z 1254 roku, kiedy książę krakowski i sandomierski Bolesław Wstydliwy przekazał wieś w skład uposażenia klasztoru zwierzynieckiego, zwalniając ją jednocześnie od różnych obowiązków wynikających z prawa polskiego, takich jak stan, stróża, przewód, powóz i powołowe. Potwierdził to w kolejnym dokumencie, wystawionym dwa lata później[8][9].

W 1274 wschodnia granica śląskiego księstwa opolskiego została przesunięta z rzeki Skawy do Skawinki z wyjątkiem tzw. korytarza radwanickiego[10], natomiast Krzęcin został jedną z najważniejszych miejscowości powstałej w ten sposób enklawy kolejnych śląskich księstw: od około 1290 cieszyńskiego, od około 1315 oświęcimskiego, od 1445 zatorskiego[9]. To ostatnie zostało zakupione przez polskiego króla w 1494, a w 1513 roku stało się częścią Korony Królestwa Polskiego[11][12].

W dwóch dokumentach sądowych spisanych po łacinie z 1401 roku wymieniony został sołtys z Krzęcina: Stanislaus scultetus de Krzszczanczin, a w drugim z 1402 roku Stanislaus de Krzszczanczin[7][13]. W napisanym w latach 1440–1480 dziele Liber beneficiorum polskiego historyka Jana Długosza, miejscowość określona jest jako Krzszczanczin (Krzczęcin). Autor wymienia we wsi kościół, karczmę, młyn, sześć stawów rybnych (dwa mniejsze i cztery większe)[9] oraz klasztorny folwark[8]. Wieś jako uposażenie klasztoru płaciła dziesięcinę i była zwolniona od pańszczyzny[7].

W czasach Długosza wieś liczyła 24 łany, z których płaciła klasztorowi czynsz w wysokości pół florena od łanu. Właściciel karczmy płacił cztery grzywny, jeden zagrodnik 16 groszy i ten też był zobowiązany do konnego rozwożenia listów[9]. Od 1564 roku wieś wraz z całym księstwem zatorskim leżała w powiecie śląskim[12] województwa krakowskiego i była niezmiennie własnością klasztoru norbertanek na Zwierzyńcu[14].

W 1589 roku w miejscowości wybudowano Kościół Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Krzęcinie, gruntownie przebudowany w 2. poł. XVIII w. i wielokrotnie odnawiany w XX wieku[15].

Według zapisków historycznych w XVIII wieku w Krzęcinie panowała zaraza, w której zmarli wszyscy mieszkańcy wsi z wyjątkiem dwóch rodzin Zięcików i Kumalów[8]. Ponownie została zasiedlona przez ludność przybyłą zza Wisły[16].

Do czasów I rozbioru Polski, który nastąpił w roku 1772, Krzęcin znajdował się w granicach Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Po rozbiorze znalazł się w części, która przypadła Austriakom – w tzw. prowincji austriackiej. Zaborcy przejęli wówczas wieś na własność, odbierając ją norbertankom i wystawiając na sprzedaż. Wieś kupił właściciel sąsiedniej Polanki z polskiego rodu Hallerów, a od niego zakupiona została przez Guntherów[8].

Pod koniec wieku XIX wieś wraz z całą Galicją była częścią Królestwa Galicji i Lodomerii znajdując się w granicach monarchii Austro-Węgier i leżąc w powiecie podgórskim[9]. Liczyła razem z dworem 7,9 km². Znajdowały się w niej kościół parafialny, jednoklasowa szkoła oraz kółko rolnicze[17]. W 1869 roku liczba mieszkańców wynosiła 666 osób, a w 1880 – 775. Spis powszechny z 1890 zanotował osób 792, z czego 384 było płci męskiej, a 408 żeńskiej, 786 mieszkańców było wyznania rzymsko katolickiego, a 6 osób wyznawało judaizm[7].

W 1898 roku miejscową gwarę ludową, jaką mówili mieszkańcy wsi, oraz samą wieś opisał Stanisław Dobrzycki w swojej pracy pt. O mowie ludowej we wsi Krzęcinie[18].

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 roku wraz z całą Galicją wieś weszła w skład II Rzeczypospolitej i leżała w powiecie wadowickim w województwie krakowskim.

W latach 1954–1961 wieś należała i była siedzibą władz gromady Krzęcin, po jej zniesieniu w gromadzie Wielkie Drogi. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa krakowskiego.

Zabytki

Obiekt wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego[19].

Kultura

  • Na terenie miejscowości działa 77 Drużyna Harcerska „Biedronka” im. Armii Krajowej[20] ZHP.
  • Orkiestra dęta z Krzęcina istnieje od 1986 roku. Jej założycielem i dyrygentem jest Antoni Bylica. W 1990 roku oraz w 1996 orkiestra zdobyła pierwsze miejsce na Wojewódzkim Przeglądzie Orkiestr Dętych.

Osoby związane z Krzęcinem

Przypisy

  1. ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-04].
  2. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 627 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  3. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 63438
  4. ↑ Główny Urząd Statystyczny: Rejestr TERYT. [dostęp 2013-03-10].
  5. ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
  6. ↑ TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].
  7. 1 2 3 4 Dobrzycki 1898 ↓, s. 1.
  8. 1 2 3 4 Dobrzycki 1898 ↓, s. 2.
  9. 1 2 3 4 5 Praca zbiorowa 1880 ↓, s. 181.
  10. ↑ Rafał Malik: Oświęcim.Charakterystyka układu lokacyjnego miasta oraz jego rozwój przestrzenny w okresie średniowiecza. Kraków: 1994.
  11. ↑ Prokop 2002 ↓.
  12. 1 2 Truś 2008 ↓, s. 35.
  13. ↑ Praca zbiorowa 1879 ↓.
  14. ↑ Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku; Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 2008, s. 103.
  15. 1 2 Kutaś 2013 ↓, s. 26.
  16. ↑ Dobrzycki 1898 ↓, s. 3.
  17. ↑ Dobrzycki 1898 ↓, s. 1–2.
  18. ↑ Dobrzycki 1898 ↓.
  19. ↑ Wykaz obiektów wpisanych do Rejestru Zabytków Nieruchomych Województwa Małopolskiego z uwzględnieniem podziału na powiaty i gminy [online], wuoz.malopolska.pl [dostęp 2023-12-01].
  20. ↑ Teresa Warchał: 77 dh Biedronka.

Bibliografia

  • Stanisław Dobrzycki: O mowie ludowej we wsi Krzęcinie. Kraków: Akademia Umiejętności, 1898.
  • Praca zbiorowa: Monumenta medii aevii historica t. V., Kodeks dyplomatyczny miasta Krakowa cz. I. Kraków: Akademia Umiejętności, 1879.
  • Praca zbiorowa: Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich Tom XV cz.2. Warszawa: nakł. Filipa Sulimierskiego i Władysława Walewskiego, 1880.
  • Krzysztof Rafał Prokop: Księstwa oświęcimskie i zatorskie wobec Korony Polskiej w latach 1438–1513. Dzieje polityczne. Kraków: PAU, 2002. ISBN 83-88857-31-2.
  • Radosław Truś: Beskid Mały: przewodnik. Kraków: wyd PROMO, 2008. ISBN 978-83-89188-77-9.
  • Paweł Kutaś: Szlak Architektury Drewnianej w Małopolsce. Zakrzów: Wydawnictwo Promo, 2013, s. 26. ISBN 978-83-60941-50-8.

Linki zewnętrzne

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.