Kropidło
Ilustracja
Kropidło piszczałkowate
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

selerowce

Rodzina

selerowate

Rodzaj

kropidło

Nazwa systematyczna
Oenanthe L.
Sp. Pl. 254. 1753
Typ nomenklatoryczny

Oenanthe fistulosa L.[3]

Synonimy
  • Actinanthus Ehrenb.
  • Oenosciadium Pomel
  • Phellandrium L.
  • Stephanorossia Chiov.
  • Volkensiella H. Wolff[4]

Kropidło (Oenanthe L.) – rodzaj roślin z rodziny selerowatych (Apiaceae Lindl.). Obejmuje 33 gatunki[5]. Zasięg rodzaju obejmuje Europę i znaczną część Azji, Afrykę północną i równikową, wschodnią część Ameryki Północnej od Meksyku po Alaskę[5]. W strefie tropikalnej gatunki z tego rodzaju rosną na obszarach górskich[6]. Jako introdukowane kropidła rosną w Nowej Zelandii, Ameryce Południowej i wschodniej części Ameryki Północnej[5]. Do flory Polski należą trzy gatunki: kropidło wodne O. aquatica, kropidło piszczałkowate O. fistulosa i kropidło Lachenala O. lachenalii[7].

Niektóre gatunki są silnie trujące (np. kropidło szafranowe O. crocata i kropidło wodne O. aquatica), inne są jadalne, a Oenanthe javanica jest ważną rośliną warzywną na Tajwanie i w Malezji, spożywaną zwykle z ryżem[6].

Morfologia

Kropidło wodne
Pokrój
Byliny o pędach nagich, prosto wzniesionych lub podnoszących się, zwykle rozgałęzionych. Łodygi dęte, kanciaste, korzeniące się w węzłach, korzenie wiązkowe, cienkie lub spichrzowe, u niektórych gatunków obecne są jajowate bulwy[8].
Liście
Skrętoległe, z pochwiastymi nasadami, ogonkowe, 1–4-krotnie pierzaste[8].
Kwiaty
Zebrane w baldachy złożone wyrastające na szczytach pędów, w kątach liści lub naprzeciw liści. Pokryw brak lub jest tylko pojedyncza, podczas gdy pokrywki są liczne. Kielich z wyraźnymi, lancetowatymi ząbkami działek. Płatki korony białe lub jasnoróżowe, wycięte na końcach, w kwiatach na brzegach baldaszków często płatki są większe od tych znajdujących się wewnątrz baldachów. Stylopodium stożkowate, szyjki wydłużone, prosto wzniesione lub rozchylone[8].
Owoce
Rozłupnia rozpadająca się na dwie nagie rozłupki, jajowate lub kulistawe, nieco spłaszczone z boków lub w płaszczyźnie doosiowej, żebra na powierzchni grzbietowej i boczne często wyraźne[8].

Systematyka

Pozycja systematyczna

Rodzaj należy do podrodziny Apioideae Seemann, rodziny selerowatych (Apiaceae Lindl.) z rzędu selerowców (Apiales Lindl.)[2].

Wykaz gatunków[5]
  • Oenanthe abchasica Schischk.
  • Oenanthe aquatica (L.) Poir. – kropidło wodne
  • Oenanthe banatica Heuff.
  • Oenanthe benghalensis (DC.) Miq.
  • Oenanthe crocata L. – kropidło szafranowe
  • Oenanthe cyclocarpa Pimenov & Kljuykov
  • Oenanthe fedtschenkoana Koso-Pol.
  • Oenanthe fistulosa L. – kropidło piszczałkowate
  • Oenanthe fluviatilis (Bab.) Coleman
  • Oenanthe foucaudii Tess.
  • Oenanthe globulosa L.
  • Oenanthe hookeri C.B.Clarke
  • Oenanthe incrassans Bory & Chaub.
  • Oenanthe incrassata Bory & Chaub.
  • Oenanthe javanica (Blume) DC.
  • Oenanthe lachenalii C.C.Gmel. – kropidło Lachenala
  • Oenanthe linearis Wall. ex DC.
  • Oenanthe lisae Moris
  • Oenanthe mildbraedii H.Wolff
  • Oenanthe millefolia Janka
  • Oenanthe montis-khortiati Soldano
  • Oenanthe palustris (Chiov.) C.Norman
  • Oenanthe peucedanifolia Pollich
  • Oenanthe pimpinelloides L.
  • Oenanthe pringlei J.M.Coult. & Rose
  • Oenanthe procumbens (H.Wolff) C.Norman
  • Oenanthe prolifera L.
  • Oenanthe sarmentosa C.Presl ex DC.
  • Oenanthe silaifolia M.Bieb.
  • Oenanthe sophiae Schischk.
  • Oenanthe thomsonii C.B.Clarke
  • Oenanthe tricholoba Greuter
  • Oenanthe virgata Poir.

Zagrożenia i ochrona

Na czerwonej liście gatunków zagrożonych IUCN ujętych jest 9 gatunków z tego rodzaju. W skali globalnej gatunkiem narażonym jest Oenanthe mildbraedii, a gatunkiem bliskim zagrożenia – Oenanthe fluviatilis. Z pozostałych 7 ma status gatunków najmniejszej troski (O. aquatica, O. divaricata, O. fistulosa, O. globulosa, O. javanica, O. sarmentosa, O. silaifolia)[9].

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. 1 2 Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-05-01] (ang.).
  3. ↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-02-10].
  4. ↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-05-05].
  5. 1 2 3 4 Oenanthe L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-07-03].
  6. 1 2 David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 642, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
  7. ↑ Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 121, ISBN 978-83-62975-45-7.
  8. 1 2 3 4 Oenanthe Linnaeus. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-11-26].
  9. ↑ Oenanthe. [w:] The IUCN Red List of Threatened Species. Version 2022-1 [on-line]. IUCN. [dostęp 2022-11-26].
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.