Kronika Thietmara (łac. Thietmari merseburgiensis episcopi chronicon) – kronika spisana w latach 1012–1018 przez biskupa merseburskiego oraz kronikarza Thietmara z Merseburga[1]. Jedno z najważniejszych źródeł historycznych Europy Środkowej wczesnego średniowiecza stanowiący materiał źródłowy do historii wielu europejskich krajów m.in. Niemiec, Polski, Czech[2].
Historia
Swoje dzieło Thietmar pisał po łacinie od 1012 do 1018, czyli roku swojej śmierci. Zachowało się ono w dwóch rękopiśmiennych kopiach.
Pierwszym jest tzw. rękopis Drezdeński, zachowany w postaci 192 kart pergaminu. Ponieważ rękopis ten zawiera osobiście wprowadzone przez Thietmara odręczne poprawki, więc traktuje się go jako autograf autora. Do 1945 roku przechowywany był on w saskiej bibliotece krajowej w Dreźnie, która została spalona podczas bombardowania aliantów w 1945 roku. W czasie pożaru wywołanego bombardowaniami egzemplarz częściowo spłonął. Obecnie w Dreźnie przechowywane są szczątki manuskryptu, z którego możliwe do odczytania są jedynie pojedyncze karty. Treść dzieła jednak zachowała się dzięki publikacji rękopisu w 1905 roku w postaci faksymiliów[3].
Drugi, niemal kompletny tekst „Kroniki” zachował się w dwunastowiecznym rękopisie pochodzącym z klasztoru Corvey w Niemczech. Ponieważ tekst „Kroniki” w wielu szczegółach różni się od wersji drezdeńskiej, a do tekstu Thietmara dodano ewidentnie uzupełnienia z dziejów klasztoru, utarło się całość nazywać przeróbką korwejską. Jednak w świetle najnowszych ustaleń owe drobne zmiany zostały wprowadzone przez samego Thietmara tuż przed śmiercią, dlatego część uczonych traktuje drugi manuskrypt jako ostateczną wersję autorską[4].
Treść
Kronika w części obejmującej schyłek IX wieku i znaczną część wieku X opiera się na znanych Thietmarowi dziełach historiograficznych i hagiograficznych. Jej wartość jednak wzrasta w tych partiach, w których Thietmar korzysta z tradycji ustnej oraz z własnego doświadczenia jako świadka wydarzeń.
Poza dziejami Merseburga i państwa niemieckiego, Thietmar zawarł w niej również wiele informacji dotyczących historii Europy, także ziem monarchii wczesnopiastowskiej. Zrelacjonował m.in. zjazd gnieźnieński oraz wojny cesarza Henryka II z księciem Bolesławem I Chrobrym[2].
Wielokrotnie w swojej kronice zanotował łacińskie nazwy państwa piastowskiego. Uczynił to zarówno w odniesieniu do władców jak Mieszko I – Miseconis Poleniorum[5] oraz Bolesław Chrobry we fragmencie Bolizlavus Poleniorum[6], jak również wobec kraju Polenia[7] oraz ludności – Poleni, Polenii[8].
Oprócz członków ówczesnych elit monarchii piastowskiej (członkowie rodziny panującej, biskupi) kronika wzmiankuje również takie postacie jak wysłannicy Chrobrego do cesarza: opat Tuni (pełniący misje w 1015 i 1018)[9] czy Stoigniew[10].
Thietmar bardzo niekorzystnie przedstawiał Słowian, co historycy wiążą z jego rodzinnymi tradycjami. Dziadek ojca Thietmara (Lotar von Walbeck) oraz dziadek matki Thietmara (Lotar von Stade) zginęli w bitwie z Redarami w 929 roku. Natomiast jego ojciec Zygfryd von Walbeck ledwo uszedł z życiem z bitwy pod Cedynią[2].
Wydania
Po raz pierwszy kronika została wydana drukiem w 1889 z naukowym komentarzem przez Fryderyka Kurza[11]. W języku polskim tłumaczenie dzieła wraz z naukowym komentarzem wydane zostało kilkukrotnie – ostatni raz w Krakowie w roku 2014[2].
Przypisy
- ↑ Thietmarus Merseburgensis, Chronicon, Die Monumenta Germaniae Historica Bibliothek [zarchiwizowane 2017-05-03] (niem.).
- 1 2 3 4 Kronika Thietmara 2014 ↓.
- ↑ Chronicon Thietmari Merseburgensis, Die Monumenta Germaniae Historica Bibliothek [zarchiwizowane 2016-11-12] (niem.).
- ↑ Dariusz Andrzej Sikorski, Religie dawnych Słowian. Przewodnik dla zdezorientowanych, Poznań 2018, s. 122, ISBN 978-83-7976-036-7, OCLC 1078688284.
- ↑ Thietmar von Merseburg 1889 ↓, s. 94.
- ↑ Thietmar von Merseburg 1889 ↓, s. 123.
- ↑ Thietmar von Merseburg 1889 ↓, s. 207.
- ↑ Thietmar von Merseburg 1889 ↓, s. 276.
- ↑ Labuda 1995 ↓, s. 11.
- ↑ Bieniak 2005 ↓, s. 627.
- ↑ Thietmar von Merseburg 1889 ↓.
Bibliografia
- Janusz Bieniak, Stoigniew, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XLIII, 2005, s. 627. Zob. też biogram skrócony: Tomasz Jurek, Stoigniew, [w:] Internetowy Polski Słownik Biograficzny, t. XLIII, Instytut Historii PAN/Filmoteka Narodowa – Instytut Audiowizualny, 2004–2005 [dostęp 2024-04-19].
- Kronika Thietmara, Marian Zygmunt Jedlicki (tłum.), Krzysztof Ożóg (posł.), Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”, 2014, ISBN 978-83-242-2207-0.
- Gerard Labuda, Szkice historyczne jedenastego wieku. I. Najstarsze klasztory w Polsce, [w:] Z badań nad dziejami klasztorów w Polsce, Toruń: Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, 1995, s. 7–73, ISBN 83-231-0710-6.
- Thietmari meseburgensis episcopi chronicon, post editionem Ioh. M. Lappenbergii recognovit Fridericus Kurze, Hannoverae: impensis Bibliopolii Hahniani, 1889 (seria Scriptores rerum Germanicarum in usum scholarum ex monumentis Germaniae historicis separatim editi), OCLC 1085655093 (łac.).