Kornikowate
Scolytinae
Latreille, 1804
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

stawonogi

Gromada

owady

Podgromada

owady uskrzydlone

Rząd

chrząszcze

Podrząd

chrząszcze wielożerne

Rodzina

ryjkowcowate

Podrodzina

kornikowate

Kornikowate, korniki (Scolytinae) – podrodzina chrząszczy z rodziny ryjkowcowatych, wcześniej klasyfikowana jako rodzina Scolytidae, syn. Ipidae.

Występowanie: na całym świecie do granicy zasięgu drzew. Niektóre gatunki mają tendencję do masowego pojawiania się i wyrządzania olbrzymich szkód w drzewostanach.

Opis

Kornik na gałęzi

Przedstawiciele rodziny to małe od 0,6 mm do 13 mm owady walcowatego kształtu ciała, koloru brunatnego, szarego lub czarnego. Czułki kończą się zwykle zwartą buławką. Korniki żywią się łykiem i miazgą lub hodowanym przez siebie grzybem. Niektóre odżywiają się tkankami roślin zielnych i nasionami (np. palm, kawy). Inne gatunki rozwijają się na wilczomleczach i kaktusach. Jednak większość korników jest związana z roślinami drzewiastymi. Wbrew utartej opinii nie rozwijają się w przedmiotach wykonanych z drewna np. w meblach (mylone są z kołatkowatymi - Anobiidae).

Część gatunków korników (np. zakorki, cetyńce, ogłodki, korniki, rytowniki, wgryzonie, bruzdkowce) rozwija się w łyku. Zwykle samce drążą w korze lub między korą a drewnem komory godowe. Jeżeli jest to gatunek monogamiczny, od komory godowej odchodzi jeden chodnik macierzysty, drążony przez samicę. W przypadku gatunków poligamicznych, od komory godowej może odchodzić od dwóch do nawet dziesięciu chodników macierzystych. Po obu stronach chodnika macierzystego samica wygryza nyże jajowe, w których składa pojedynczo jaja. Larwy drążą swoje własne chodniki nazywane chodnikami larwalnymi. Chodniki te zakończone są kolebkami poczwarkowymi, które (w zależności od gatunku) mogą być umiejscowione w korze, pomiędzy korą a drewnem lub płytko w drewnie. Gatunki z rodzaju drwalnik, drwalniczek oraz większość korników z rodzaju rozwiertek rozwija się w drewnie. Samice wygryzają chodnik wejściowy i czasami chodniki boczne, gdzie składają jaja. W trakcie drążenia chodników wprowadzają do drewna symbiotyczny grzyb (każdy gatunek chrząszcza wprowadza charakterystyczny dla siebie gatunek grzyba). Larwy drążą krótkie chodniki i odżywiają się strzępkami symbiotycznego grzyba. Po przepoczwarczeniu opuszczają drewno. Samice niektórych gatunków po złożeniu jaj oraz samce odbywają żer regeneracyjny i powtórnie przystępują do rójki, a samice do składania jaj dając początek generacji siostrzanej. Np. kornik drukarz - Ips typographus (L.) odbywa żer regeneracyjny pod korą świerka w żerowisku, cetyniec większy Tomicus piniperda (L.) - w rdzeniu młodych gałązek sosnowych. Młode chrząszcze przed rójką odbywają żer uzupełniający, w trakcie którego rozwijają się ostatecznie narządy rozrodcze. I tak np. ogłodek wiązowiec - Scolytus scolytus (Fabr.) ogryza korę na pędach wiązów.

Znaczenie

Pułapka feromonowa na korniki
Hylesinus varius
Scolytus multistriatus

Korniki zasiedlają zwykle drzewa osłabione (np. przez zanieczyszczenia powietrza, susze, pożary). I z tego powodu nazywa się je szkodnikami wtórnymi. Niektóre gatunki wyrządzają poważne uszkodzenia drzewostanów. Pospolity w Polsce kornik drukarz, atakuje świerk, rzadko sosnę i modrzew. Kornik sześciozębny i cetyniec większy żerują głównie na sośnie. Jodłowiec krzywozębny rozwija się na jodle. Ogłodek wiązowiec i ogłodek wielorzędowy uszkadzają wiązy i dodatkowo przenoszą groźną chorobę grzybową - grafiozę wiązu (holenderską chorobę wiązów) - Ophistoma ulmi. Leśnicy starają się ograniczyć populacje szkodliwych gatunków przez wyszukiwanie tzw. drzew trocinkowych (zasiedlonych przez chrząszcze), ich ścinkę i wywóz, zanim zdąży wylecieć kolejne pokolenie korników. Liczebność niektórych gatunków (cetyniec większy, kornik drukarz, kornik modrzewiowiec, kornik zrosłozębny rytownik pospolity, drwalnik paskowany) kontroluje się przy pomocy pułapek z syntetycznym feromonem agregacyjnym. W lasach pierwotnych korniki nie wyrządzają szkód i stają się bardzo ważnym elementem łańcucha pokarmowego. W Puszczy Białowieskiej są np. znaczącym składnikiem diety rzadkiego dzięcioła trójpalczastego (Picoides tridactylus). Ich żerowiska penetrowane są przez inne owady, które szukają tam pokarmu np. zoofagi czy saprofagi. W chodnikach korników spotykane są też roztocza i grzyby. Zasiedlając drzewa chore, stare przyczyniają się do ich szybszego zamierania i robią miejsce dla młodego pokolenia jodeł, sosen, świerków. Zmiany klimatu prowadzące do obniżenia wilgotności podłoża mogą osłabić drzewa iglaste czyniąc je wyjątkowo podatnymi osłabiając zdolności regeneracyjne po ataku korników. Problem z kornikami w lasach gospodarczych jest między innymi efektem przekształcenia w przeszłości lasów pierwotnych w monokultury. W takich warunkach często przestają działać mechanizmy kontrolujące liczebność korników i pojawiają się gradacje (masowe pojawy szkodników, w trakcie których dochodzi do uszkodzeń drzew, często na znacznych obszarach). Obecnie leśnicy starają się temu zapobiegać poprzez zwiększanie różnorodności biologicznej w lasach (wprowadzanie roślin nektarodajnych, owocowych, pozostawianie drzew dziuplastych i drewna martwych drzew).

Hylastes – zakorek

  • Hylastes angustatus (Herbst, 1794)
  • Hylastes ater (Paykull, 1800) – zakorek czarny
  • Hylastes attenuatus Erichson, 1836
  • Hylastes brunneus Erichson, 1836
  • Hylastes cunicularius Erichson, 1836 – zakorek świerkowiec
  • Hylastes linearis Erichson, 1836
  • Hylastes opacus Erichson, 1836

Hylurgops – polesiak

  • Hylurgops glabratus (Zetterstedt, 1828) – polesiak górski
  • Hylurgops palliatus (Gyllenhal, 1813) – polesiak obramowany

Hylastinus

  • Hylastinus obscurus (Marsham, 1802)

Hylesinus – jeśniak lub jesionowiec

  • Hylesinus crenatus (Fabricius, 1787) – jeśniak czarny
  • Hylesinus wachtli orni Fuchs, 1906 – jesionowiec rdzawy
  • Hylesinus toranio (D'Anthoine, 1788)
  • Hylesinus varius (Fabricius, 1775) – jesionowiec pstry
synonim Lepersinus varius (Fabricius, 1775)

Kissophagus

  • Kissophagus vicinus (Comolli, 1837)

Pteleobius – pstrak

  • Pteleobius kraatzii (Eichhoff, 1864) – pstrak Kraatza
  • Pteleobius vittatus (Fabricius, 1792) – pstrak wiązowiec

Dendroctonus – bielojad

Hylurgus – drzewisz

Tomicus – cetyniec

Xylechinus – oszczecik

  • Xylechinus pilosus (Ratzeburg, 1837) – oszczecik jasny

Phloeosinus

  • Phloeosinus thujae (Perris, 1855)

Phloeotribus – szczeciniak

  • Phloeotribus rhododactylus (Marsham, 1802)
  • Phloeotribus spinulosus (Rey, 1883) – szczeciniak czarny

Carphoborus – listwiaczek

Polygraphus – czterooczak

  • Polygraphus grandiclava C.G. Thomson, 1886 – czterooczak limbowiec
  • Polygraphus poligraphus (Linnaeus, 1758) – czterooczak świerkowiec
  • Polygraphus punctifrons C.G. Thomson, 1886 – czterooczak leżaninowiec
  • Polygraphus subopacus C.G. Thomson, 1871 – czterooczak mniejszy

Pityophthorus – bruzdkowiec

  • Pityophthorus carniolicus Wichmann, 1910
  • Pityophthorus cephalonicae Pfeffer, 1940
  • Pityophthorus exsculptus (Ratzeburg, 1837)
  • Pityophthorus glabratus Eichhoff, 1878 – bruzdkowiec gładki
  • Pityophthorus knoteki Reitter, 1898
  • Pityophthorus lichtensteinii (Ratzeburg, 1837) – bruzdkowiec Lichtenstejna
  • Pityophthorus micrographus (Linnaeus, 1758) – bruzdkowiec wschodni
  • Pityophthorus morosovi Spessivtsev, 1926 – bruzdkowiec Morozowa
  • Pityophthorus pityographus (Ratzeburg, 1837) – bruzdkowiec zachodni
  • Pityophthorus pubescens (Marsham, 1802)
  • Pityophthorus traegardhi Spessivtsev, 1921 – bruzdkowiec Trägardha

Gnathotrichus

  • Gnathotrichus materiarius (Fitch, 1858)

Cryphalus – wgryzoń

synonim Cryphalus abietis (Ratzeburg, 1837)
  • Cryphalus intermedius Ferrari, 1867 – wgryzoń modrzewiowiec
  • Cryphalus piceae (Ratzeburg, 1837) – wgryzoń jodłowiec
  • Cryphalus saltuarius Weise, 1891 – wgryzoń północny

Ernoporicus

  • Ernoporicus caucasicus (Lindemann, 1876)
  • Ernoporicus fagi (Fabricius, 1798)

Ernoporus

  • Ernoporus tiliae (Panzer, 1793)

Trypophloeus

  • Trypophloeus alni (Lindemann, 1875)
  • Trypophloeus binodulus (Ratzeburg, 1837)
synonim Trypophloeus asperatus (Gyllenhal, 1813)
  • Trypophloeus granulatus (Ratzeburg, 1837)
  • Trypophloeus rybinskii Reitter, 1895

Crypturgus – skrycik

Dryocoetes – drzewożerek

  • Dryocoetes alni (Georg, 1856)
  • Dryocoetes autographus (Ratzeburg, 1837) – drzewożerek jednożenny
  • Dryocoetes hectographus Reitter, 1913 – drzewożerek wielożenny
  • Dryocoetes villosus (Fabricius, 1792)

Lymantor

  • Lymantor aceris (Lindemann, 1875)
  • Lymantor coryli (Perris, 1855)

Taphrorychus – roztoczek

  • Taphrorychus bicolor (Herbst, 1794) – roztoczek bukowiec

Thamnurgus

  • Thamnurgus kaltenbachii (Bach, 1849)
  • Thamnurgus varipes Eichhoff, 1878

Xylocleptes

  • Xylocleptes bisipinus (Duftschmid, 1825)

Ips – kornik

Orthotomicus – korniczek

Pityogenes – rytownik

  • Pityogenes bidentatus (Herbst, 1784) – rytownik dwuzębny
  • Pityogenes bistridentatus (Eichhoff, 1878) – rytownik sześciozębny
  • Pityogenes chalcographus (Linnaeus, 1760) – rytownik pospolity
  • Pityogenes irkutensis monacensis Fuchs, 1911
  • Pityogenes quadridenes (Hartig, 1834) – rytownik czterozębny
  • Pityogenes saalasi Eggers, 1914 – rytownik Saalasa
  • Pityogenes trepanatus (Nördlinger, 1848) – rytownik znaczony

Pityokteines – jodłowiec

  • Pityokteines curvidens (Germar, 1824) – jodłowiec krzywozębny
  • Pityokteines spinidens (Reitter, 1895) – jodłowiec kolcozębny
  • Pityokteines vorontzowi (Jacobson, 1896) – jodłowiec Woroncowa

Scolytus – ogłodek

  • Scolytus carpini (Ratzeburg, 1837) – ogłodek grabowiec
  • Scolytus ensifer Eichhoff, 1881
  • Scolytus intricatus (Ratzeburg, 1837) – ogłodek dębowiec
  • Scolytus kirschii Skalitzky, 1876
  • Scolytus laevis Chapuis, 1869 – ogłodek czarny
  • Scolytus mali (Bechstein, 1805) – ogłodek jabłonowiec
  • Scolytus multistriatus (Marsham, 1802) – ogłodek wielorzędowy
  • Scolytus pygmaeus (Fabricius, 1787) – ogłodek karzełek
  • Scolytus ratzeburgii E.W. Janson, 1856 – ogłodek brzozowiec
  • Scolytus rugulosus (P.W.J. Müller, 1818) – ogłodek szorstki
  • Scolytus scolytus (Fabricius, 1775) – ogłodek wiązowiec

Anisandrus – nieparek

  • Anisandrus dispar (Fabricius, 1792) – nieparek pospolity
synonim Xyleborus dispar (Fabricius, 1792)

Xyleborinus – drwalniczek

  • Xyleborinus attenuatus (Blandford, 1894)
  • Xyleborinus saxesenii (Ratzeburg, 1837) – drwalniczek Saksesena

Xyleborus – rozwiertek

  • Xyleborus cryptographus (Ratzeburg, 1837)
  • Xyleborus dryographus (Ratzeburg, 1837) – rozwiertek mniejszy
  • Xyleborus eurygraphus (Ratzeburg, 1837) – rozwiertek sosnowiec
  • Xyleborus monographus (Fabricius, 1792) – rozwiertek większy
  • Xyleborus pfeilii (Ratzeburg, 1837) – rozwiertek Pfeila

Xylosandrus

  • Xylosandrus germanus (Blandford, 1894)

Trypodendron – drwalnik

  • Trypodendron domesticum (Linnaeus, 1758) – drwalnik bukowiec
  • Trypodendron laeve Eggers, 1939
  • Trypodendron lineatum (A.G. Olivier, 1795) – drwalnik paskowany
  • Trypodendron signatum (Fabricius, 1792) – drwalnik znaczony

Przypisy

    Bibliografia

    • Burakowski B., Mroczkowski M., Stefańska J. 1992. Ryjkowcowate prócz ryjkowców – Curculionoidea prócz Curculionidae. Chrząszcze – Coleoptera. Katalog Fauny Polski. Część XXIII, tom 18, Warszawa.
    • Michalski J., Mazur A. 1999. Korniki. Praktyczny przewodnik dla leśników. Warszawa.
    • Mokrzycki T., Hilszczański J., Borowski J., Cieślak R., Mazur A., Miłkowski M., Szołtys H. 2011. Faunistic review of Polish Platypodinae and Scolytinae (Coleoptera: Curculionidae). Polish Journal of Entomology 80: 343-364.
    • Nunberg M. 1981. Korniki - Scolytidae, Wyrynniki - Platypodidae. Cz. XIX, Chrząszcze - Coleoptera (99-100).
    • Starzyk J. 1996. Wykorzystanie feromonów do prognozowania i zwalczania szkodników wtórnych w lasach górskich. Sylwan 1.
    • Witkowski, R., Góral, J., Nowik, K., Rogowski, G., Skałecka, K., & Mazur, A. (2016). Gnathotrichus materiarius (Fitch, 1858) (Coleoptera: Curculionidae, Scolytinae) – new species of beetle in the Polish fauna. Acta Scientiarum Polonorum Silvarum Colendarum Ratio et Industria Lignaria, 15(1), 43–47. https://doi.org/10.17306/j.afw.2016.1.6[1]
    • Wood S.L., Bright D.E. 1992. A Catalog of Scolytidae and Platypodidae (Coleoptera). Great Basin Naturalist Memoirs, Part 2: Taxonomic Index, Vol. A and B.

    Zobacz też

    1. ↑ Radosław Witkowski i inni, Gnathotrichus materiarius (Fitch, 1858) (Coleoptera: Curculionidae, Scolytinae) – new species of beetle in the Polish fauna, „Acta Scientiarum Polonorum Silvarum Colendarum Ratio et Industria Lignaria”, 15 (1), 2016, s. 43–47, DOI: 10.17306/J.AFW.2016.1.6 [dostęp 2022-08-28] (ang.).
    This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.