Opactwo Cystersów w Henrykowie
Klasztor benedyktyński na Monte Cassino – widok z Polskiego Cmentarza Wojennego

Klasztor (cz. klášter, z niem. Kloster, od łac. claustrum – miejsce zamknięte) – budynek lub zespół budynków, w którym mieszkają wspólnoty religijne zakonników albo zakonnic. Klasztory są znane przede wszystkim z chrześcijaństwa i buddyzmu, choć występują lub występowały także w hinduizmie, dżinizmie, islamie i judaizmie.

Nazwą tą określa się często sam zakon czy zgromadzenie zakonne.

Klasztory w różnych religiach

Religie wywodzące się z półwyspu indyjskiego

Najstarsze formy życia monastycznego wywodzą się z półwyspu indyjskiego z hinduistycznego ascetyzmu. Hinduistyczne formy klasztorów to większa i bardziej sformalizowana matha oraz aśrama.

Z praktyk hinduistycznych wywodzą się monastycyzm buddyjski i dżinnijski. O ile w dżinnizmie jest on podobny do hinduizmu, to buddyzm wytworzył własną bogatą i różnorodną tradycję budowy klasztorów, rozwijaną od IV wieku przed Chr. do dziś na terenie wschodniej Azji, a od XX wieku na całym świecie.

Religie abrahamiczne

W judaizmie starożytnym istniały wspólnoty przypominające klasztorne np. w Kumran.

Własną i bogatą tradycję monastyczną wykształciło chrześcijaństwo. Klasztory zaczęły się rozwijać ze wspólnot pustelniczych w Egipcie i rozprzestrzeniły się na cały chrześcijański świat. Klasztory istnieją we wszystkich odłamach chrześcijaństwa, także w protestantyzmie, jednak w każdym rozwinęły odrębne cechy charakterystyczne. W języku polskim klasztory prawosławne określa się słowem monaster.

W Islamie cechy klasztorów nabrały wspólnoty sufickie.

Klasyczne cechy klasztorów w zachodnim chrześcijaństwie

Piwnica klasztorna
Refektarz
Krużganki

W klasycznym układzie zabudowań ich centralnym punktem był kościół, do którego od strony południowej przylegał otoczony krużgankami czworoboczny wirydarz, od wschodniej – kapitularz, a od zachodniej – cele zakonne lub dormitoria. Naprzeciwko kościoła usytuowany był refektarz, a różne inne budynki (szkoła, zabudowania gospodarcze) lokowano w dalszych częściach kompleksu, jednak w obrębie opasających go murów.

Pomieszczenia klasztorne

  • armarium – pomieszczenie do przechowywania ksiąg.
  • auditorium – sala do odczytu; służyła mnichom do omawiania spraw codziennych, rozdzielania prac na bieżący dzień
  • cellarium – magazyn klasztorny
  • dormitorium – sypialnia klasztorna
  • fraternia – pomieszczenie służące zakonnikom do wspólnej pracy
  • infirmeria – pomieszczenie przeznaczone dla chorych zakonników
  • kalifaktorium (calefactorium) – ogrzewalnia klasztorna
  • kapitularz – sala zebrań
  • klauzura – ściśle określona część budynków, do której wstęp mają tylko członkowie danego zgromadzenia zakonnego
  • krużganek – okalająca dziedziniec galeria utworzona przez arkady wsparte na ciągu filarów bądź kolumn
  • lawaterz, lawatorium – umywalnia klasztorna
  • oratorium – kaplica klasztorna
  • parlatorium – rozmównica; pomieszczenie przeznaczone do rozmów z osobami świeckimi.
  • refektarz – jadalnia klasztorna
  • skryptorium – pomieszczenie służące do przepisywania i iluminowania ksiąg
  • wirydarz – wewnętrzny dziedziniec klasztorny z ogrodem, otoczony krużgankami skrzydeł klasztornych

Znane klasztory chrześcijańskie

Klasztor Świętej Katarzyny na Synaju
Wielka Kartuzja we francuskich Alpach
Biblioteka opactwa w Sankt Gallen

Słynne klasztory buddyjskie

Klasztor buddyjski Samje w Tybecie

Zobacz też

Bibliografia

  • Marianne Bernhard, Klasztory, Barbara Ostrowska (tłum.), Warszawa: Diogenes, 2000, ISBN 83-7227-530-0, OCLC 297696370.
  • Janusz Leszek Jurkiewicz, Pomorski Szlak Cystersów, Gdynia: Region; Pelplin: Bernardinum, 2006, ISBN 978-83-89178-66-4 (Region), ISBN 978-83-7380-396-1 (Bernardinum)
  • Izabela Kaczyńska, Tomasz Kaczyński, Cystersi w Polsce, Warszawa: Sport i Turystyka, 2010, ISBN 978-83-7495-735-9
  • Witold Szolginia: Architektura. Warszawa: Sigma NOT, 1992, s. 73. ISBN 83-85001-89-1.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.