Konwalnik
Ilustracja
Owocujący konwalnik japoński
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

liliopodobne (≡ jednoliścienne)

Rząd

szparagowce

Rodzina

szparagowate

Rodzaj

konwalnik

Nazwa systematyczna
Ophiopogon Ker-Gawler
Bot. Mag. ad t. 1063. 1 Nov 1807[3]
Typ nomenklatoryczny

O. japonicus (Linnaeus f.) Ker-Gawler[3]

Synonimy
  • Chloopsis Blume[4]
  • Flueggea L. C. Richard[3][4]
  • Mondo Adanson[4]
  • Slateria N. A. Desvaux[3][4]
Ophiopogon intermedius
Darń z Ophiopogon intermedius
Konwalnik płaskopędowy 'Nigrescens'

Konwalnik, wężobród[5] (Ophiopogon Ker-Gawler) – rodzaj roślin z rodziny szparagowatych (Asparagaceae). Należy do niego ok. 54[6][7], 65[4] lub 67[8] gatunków. Rośliny te występują w Azji w klimacie tropikalnym, subtropikalnym i umiarkowanym ciepłym, z centrum zróżnicowania w Chinach, gdzie jest ich 47 gatunków, z czego 38 to endemity[4]. Zasięg rodzaju obejmuje Pakistan na zachodzie[9], dalej na wschód: Indie, Indochiny, Malezję, a na północy sięga po Japonię[7]. W naturze rosną zwykle w cienistych zaroślach i lasach[10] oraz nad strumieniami[5]. W tropikach w niższych położeniach rośliny te zwykle nie kwitną[6].

Popularne rośliny ozdobne, sadzone jako mało wymagające i szybko[11] lub wolno rozrastające się rośliny okrywowe[10], pokrywające powierzchnię ziemi kępami wąskich, podobnych do traw liści[11]. Rozpowszechnione w uprawie, także w licznych odmianach, są takie gatunki jak: konwalnik japoński O. japonicus, konwalnik płaskopędowy O. planiscapus i konwalnik jaburan O. jaburan[6][11]. W strefie umiarkowanej bywają uprawiane, przy czym względnie najbardziej mrozoodporny jest konwalnik płaskopędowy (6 strefa mrozoodporności), w strefie 7 może rosnąć konwalnik jaburan, a japoński od strefy 8[11]. Rośliny te są tolerancyjne względem warunków świetlnych, ale wymagają gleby wilgotnej i przepuszczalnej[11]. Starsze rośliny dobrze znoszą okresy suszy[10]. Niektóre gatunki (np. konwalnik japoński) bywają uprawiane jako rośliny wodne[5] i mimo że dość długo mogą utrzymywać się w akwariach, to lepiej czują się w paludarium lub wilgotnym terrarium[12].

Bulwiaste korzenie roślin z tego rodzaju są jadalne[7][6]. Konwalnik japoński jest także rośliną leczniczą[5]. Jego korzenie w medycynie chińskiej uchodzą za afrodyzjak, mają wspierać płodność i laktację oraz działać odmładzająco[13].

Morfologia

Konwalnik jaburan
Pokrój
Byliny kłączowe z grubym lub cienkim kłączem, czasem z rozłogami. Korzenie cienkie, drewniejące lub często z mięsistymi bulwami przy końcach[4]. Łodyga czasem mocno skrócona, jeśli rozwinięta, to zwykle pojedyncza, nierozgałęziona, wzniesiona lub pokładająca się[4][7].
Liście
Skrętoległe, równowąskie i siedzące (sekcja Ophiopogon) lub podługowate i ogonkowe (sekcja Peliosanthoides)[7]. Skupione w mniej lub bardziej gęstą kępę lub rzadko rozmieszczone na pędzie[4]. Często z jasnymi żyłkami[4][7].
Kwiaty
Zebrane zwykle w grono, rzadziej w wiechę, zwykle łukowato wygięte[4][7]. Kwiatów w kwiatostanie jest od kilku do wielu, wsparte są drobnymi przysadkami[4]. Kwiaty zwykle są zwieszone, czasem podniesione, z okwiatem składającym się z 6 białych, liliowych lub fioletowych listków, kształtu dzwonkowatego do gwiaździście rozpostartego. Listki okwiatu są wolne lub zrośnięte u nasady. Pręcików jest 6, nasadami nitek są zrośnięte z listkami okwiatu. Nitki bardzo krótkie, za to pylniki długo zaostrzone i przyciśnięte do słupka. Ten pojedynczy, długi, zwieńczony główkowatym znamieniem. Zalążnia wpółdolna, trójkomorowa, w każdej z komór z 2–6 zalążkami[4][7].
Owoce
Kulista, mięsista jagoda barwy niebieskiej, zawierająca pojedyncze owalne lub kuliste nasiono, także barwy niebieskiej[7]. Jagody pękają nieregularnie we wczesnej fazie dojrzewania odsłaniając nasiona[4].

Systematyka

Alejka obrzeżona ciemnolistną odmianą konwalnika

Rodzaj z rodziny szparagowatych Asparagaceae reprezentujący podrodzinę Nolinoideae Burnett, a w jej obrębie plemię Ophiopogoneae Voigt[2].

W obrębie rodzaju gatunki dzielone są między dwie sekcje Ophiopogon i Peliosanthoides, różniące się kształtem liści (w pierwszej siedzące i równowąskie, w drugiej ogonkowe i podługowate)[7].

Wykaz gatunków[8]
  • Ophiopogon acerobracteatus R.H.Miao ex W.B.Liao, J.H.Jin & W.Q.Liu
  • Ophiopogon albimarginatus D.Fang
  • Ophiopogon amblyphyllus F.T.Wang & L.K.Dai
  • Ophiopogon angustifoliatus (F.T.Wang & Tang) S.C.Chen
  • Ophiopogon bockianus Diels
  • Ophiopogon bodinieri H.Lév.
  • Ophiopogon brevipes Craib
  • Ophiopogon caulescens (Blume) Backer
  • Ophiopogon chingii F.T.Wang & Tang
  • Ophiopogon clarkei Hook.f.
  • Ophiopogon clavatus C.H.Wright ex Oliv.
  • Ophiopogon confertifolius N.Tanaka
  • Ophiopogon cordylinoides Prain
  • Ophiopogon corifolius F.T.Wang & L.K.Dai
  • Ophiopogon dracaenoides (Baker) Hook.f.
  • Ophiopogon filipes D.Fang
  • Ophiopogon fooningensis F.T.Wang & L.K.Dai
  • Ophiopogon grandis W.W.Sm.
  • Ophiopogon heterandrus F.T.Wang & L.K.Dai
  • Ophiopogon hongjiangensis Y.Y.Qian
  • Ophiopogon humilis L.Rodr.
  • Ophiopogon intermedius D.Don
  • Ophiopogon jaburan (Siebold) Lodd. – konwalnik jaburan[11]
  • Ophiopogon japonicus (Thunb.) Ker Gawl. – konwalnik japoński[14]
  • Ophiopogon jiangchengensis Y.Y.Qian
  • Ophiopogon kradungensis M.N.Tamura
  • Ophiopogon latifolius L.Rodr.
  • Ophiopogon leptophyllus Griff.
  • Ophiopogon longifolius Decne.
  • Ophiopogon lushuiensis S.C.Chen
  • Ophiopogon mairei H.Lév.
  • Ophiopogon malcolmsonii Royle
  • Ophiopogon marmoratus Pierre ex L.Rodr.
  • Ophiopogon megalanthus F.T.Wang & L.K.Dai
  • Ophiopogon menglianensis H.W.Li
  • Ophiopogon micranthus Hook.f.
  • Ophiopogon motouensis S.C.Chen
  • Ophiopogon multiflorus Y.Wan
  • Ophiopogon ogisui M.N.Tamura & J.M.Xu
  • Ophiopogon paniculatus Z.Y.Zhu
  • Ophiopogon peliosanthoides F.T.Wang & Tang
  • Ophiopogon pierrei L.Rodr.
  • Ophiopogon pingbienensis F.T.Wang & L.K.Dai
  • Ophiopogon planiscapus Nakai – konwalnik płaskopędowy[14]
  • Ophiopogon platyphyllus Merr. & Chun
  • Ophiopogon pseudotonkinens is D.Fang
  • Ophiopogon regnieri Bois
  • Ophiopogon reptans Hook.f.
  • Ophiopogon reversus C.C.Huang
  • Ophiopogon revolutus F.T.Wang & L.K.Dai
  • Ophiopogon sar-garhwalensi s R.D.Gaur & D.S.Rawat
  • Ophiopogon sarmentosus F.T.Wang & L.K.Dai
  • Ophiopogon siamensis M.N.Tamura
  • Ophiopogon sinensis Y.Wan & C.C.Huang
  • Ophiopogon sparsiflorus F.T.Wang & L.K.Dai
  • Ophiopogon stenophyllus (Merr.) L.Rodr.
  • Ophiopogon subverticillatu s Gagnep. ex L.Rodr.
  • Ophiopogon sylvicola F.T.Wang & Tang
  • Ophiopogon szechuanensis F.T.Wang & Tang
  • Ophiopogon tienensis F.T.Wang & Tang
  • Ophiopogon tonkinensis L.Rodr.
  • Ophiopogon tsaii F.T.Wang & Tang
  • Ophiopogon umbraticola Hance
  • Ophiopogon vietnamensis N.Tanaka
  • Ophiopogon xylorrhizus F.T.Wang & L.K.Dai
  • Ophiopogon yunnanensis S.C.Chen
  • Ophiopogon zingiberaceus F.T.Wang & L.K.Dai

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. 1 2 Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2019-11-25] (ang.).
  3. 1 2 3 4 Ophiopogon. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2019-11-25].
  4. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 Chen Xinqi, Minoru N. Tamura: Ophiopogon Ker Gawler. [w:] Flora of China [on-line]. eFlora. Missouri Botanical Garden, St. Louis, MO & Harvard University Herbaria, Cambridge, MA.. [dostęp 2019-11-25].
  5. 1 2 3 4 Beata Grabowska, Tomasz Kubala: Encyklopedia bylin. Tom II, K-Z. Poznań: Zysk i S-ka Wydawnictwo, 2012, s. 632. ISBN 978-83-7506-846-7.
  6. 1 2 3 4 David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 650, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
  7. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 K.Kubitzki (red.): The Families and Genera of Vascular Plants. III. Flowering Plants. Monocotyledons. Lilianae (except Orchidaceae). Berlin, Heidelberg: Springer, 1998, s. 194.
  8. 1 2 Ophiopogon. [w:] The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2019-11-25].
  9. ↑ E. Nasir: Ophiopogon. [w:] Flora of Pakistan [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2019-11-25].
  10. 1 2 3 Will Giles: Encyclopedia of Exotic Plants for Temperate Climates. Portland, Or.: Timber Press, 2007, s. 347. ISBN 978-0-88192-785-6.
  11. 1 2 3 4 5 6 Geoffrey Burnie i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, s. 617, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134.
  12. ↑ Peter Beck: Rośliny akwariowe. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2002, s. 9. ISBN 83-7073-335-2.
  13. ↑ Joseph P. Hou, Youyu Jin: The Healing Power of Chinese Herbs and Medicinal Recipes. Psychology Press, 2005, s. 149. ISBN 0-7890-2202-8.
  14. 1 2 Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 132. ISBN 978-83-925110-5-2.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.