Koenigia
Ilustracja
Koenigia islandica
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

goździkopodobne

Rząd

goździkowce

Rodzina

rdestowate

Rodzaj

Koenigia

Nazwa systematyczna
Koenigia Linnaeus
Mant. [3]. 15-31 Oct 1767; Syst. Nat. ed. 12. 2: 71, 104. 15-31 Oct 1767[3]
Typ nomenklatoryczny

K. islandica Linnaeus[3]

Synonimy
  • Macounastrum J. K. Small[3]
Koenigia islandica

Koenigia L. – rodzaj roślin z rodziny rdestowatych (Polygonaceae). Obejmuje w wąskim ujęciu 6[4][5][6]–9[7] gatunków, a w szerokim (po dołączeniu gatunków z rodzajów Aconogonon i Rubrivena) – 35[8]. Zaliczane tu gatunki w wąskim ujęciu rosną w Himalajach i innych pasmach gór Azji. Jeden gatunek (Koenigia islandica) występuje poza tym w strefie subarktycznej i alpejskiej, głównie półkuli północnej (północna część Ameryki Północnej i Europy, wschodnia Azja i Himalaje)[5], ale też na półkuli południowej (rejon Ziemi Ognistej), będąc jednym z nielicznych gatunków roślin bipolarnych – spotykanych w strefach okołobiegunowych obu półkul (jest to też jedna z bardzo nielicznych na obszarach podbiegunowych roślin jednorocznych)[4]. W szerokim ujęciu rodzaj jest szeroko rozprzestrzeniony w Ameryce Północnej, Europie i Azji[8].

Nazwa rodzajowa upamiętnia Johanna Gerharda Königa (1728–1785), ucznia Karola Linneusza, będącego autorem nazwy[5]. Rodzajowi nadano w XIX wieku polską nazwę zwyczajową „tarczka”, ale nie jest ona używana[9].

Morfologia

Pokrój
Bardzo niskie (do 5 cm wysokości) rośliny jednoroczne i byliny, o pędach płożących lub podnoszących się[10][5]. Byliny często korzeniące się w węzłach, tworzące mniej lub bardziej zwarte poduchy i darnie[10]. Nagie[5] lub pokryte rzadkimi, przylegającymi włoskami[10].
Liście
Naprzeciwległe lub niemal naprzeciwległe, z gatką rurkowatą lub dwudzielną, siedzące lub ogonkowe[10].
Kwiaty
Drobne, obupłciowe, zebrane w szczytowe lub wyrastające w kątach liści pęczki i główki. Mają 3–5 listków okwiatu, dwa zewnętrzne drobne. Pręcików jest 2–5, z prątniczkami między nimi. Nitki bardzo krótkie. Charakterystyczne dla rodzaju są kolczaste ziarna pyłku. Zalążnia jest górna, kulistawo-trójkanciasta, z dwiema lub trzema szyjkami słupka, zwieńczonymi główkowatymi znamionami[10].
Owoce
Drobne, trójboczne niełupki[10].

Systematyka i ewolucja

Rodzaj klasyfikowany jest w obrębie rodziny rdestowatych (Polygonaceae) do podplemienia Koenigiinae Dammer, do którego należy wraz z Aconogonon, Bistorta i Rubrivena, stanowiąc wraz z nimi grupę siostrzaną względem rodzaju Persicaria[6]. Przez długi czas rodzaj był uważany za monotypowy. Dopiero analizy molekularne i oparte na morfologii pyłku (cechą charakterystyczną dla rodzaju jest kolczasty pyłek) spowodowały włączenie tu gatunków wcześniej zaliczanych w obrębie rodzaju rdest Polygonum do sekcji Eleutherospermum Hook.f.[6] Różnicowanie gatunków w obrębie tej grupy nastąpiło w czasie wypiętrzenia Himalajów i zlodowaceń plejstoceńskich, także dzięki nim doszło do rozprzestrzenienia się Koenigia islandica[11]. Dalsze analizy molekularne wykazały, że różne linie rozwojowe wcześniej wyodrębnianych rodzajów Aconogonon i Rubrivena są wzajemnie wymieszane[12], stąd wszystkie gatunki do nich klasyfikowane bywają łączone pod nazwą Koenigia[8].

Pozycja rodzaju na tle kladogramu podrodziny Polygonoideae[2][12]

Oxygonum


Persicaria

Bistorta

Aconogonon + Koenigia

Fagopyrum

Pteroxygonum


Calligonum

Pteropyrum


Oxyria

Rumex

Rheum

Knorringia


Reynoutria

Fallopia

Muehlenbeckia

Duma

Atraphaxis

Polygonum












Wykaz gatunków w wąskim ujęciu systematycznym[10]
Wykaz gatunków w szerokim ujęciu systematycznym[8]
  • Koenigia alaskana (Small) T.M.Schust. & Reveal
  • Koenigia alpina (All.) T.M.Schust. & Reveal
  • Koenigia campanulata (Hook.f.) T.M.Schust. & Reveal
  • Koenigia cathayana (A.J.Li) T.M.Schust. & Reveal
  • Koenigia chuanzangensis Z.Z.Zhou & Y.J.Min
  • Koenigia coriaria (Grig.) T.M.Schust. & Reveal
  • Koenigia cyanandra (Diels) Měsíček & Soják
  • Koenigia davisiae (W.H.Brewer ex A.Gray) T.M.Schust. & Reveal
  • Koenigia delicatula (Meisn.) H.Hara
  • Koenigia divaricata (L.) T.M.Schust. & Reveal
  • Koenigia × fennica (Reiersen) T.M.Schust. & Reveal
  • Koenigia fertilis Maxim.
  • Koenigia filicaulis (Wall. ex Meisn.) Hedberg
  • Koenigia forrestii (Diels) Měsíček & Soják
  • Koenigia hedbergii Bo Li & W.Du
  • Koenigia hookeri (Meisn.) T.M.Schust. & Reveal
  • Koenigia islandica L.
  • Koenigia jurii (A.K.Skvortsov) T.M.Schust. & Reveal
  • Koenigia lichiangensis (W.W.Sm.) T.M.Schust. & Reveal
  • Koenigia limosa (Kom.) T.M.Schust. & Reveal
  • Koenigia mollis (D.Don) T.M.Schust. & Reveal
  • Koenigia monandra Decne.
  • Koenigia nepalensis D.Don
  • Koenigia nummulariifolia (Meisn.) Měsíček & Soják
  • Koenigia ocreata (L.) T.M.Schust. & Reveal
  • Koenigia panjutinii (Kharkev.) T.M.Schust. & Reveal
  • Koenigia phytolaccifolia (Meisn. ex Small) T.M.Schust. & Reveal
  • Koenigia pilosa Maxim.
  • Koenigia polystachya (Wall. ex Meisn.) T.M.Schust. & Reveal – rdest wielkokłosowy[13]
  • Koenigia relicta (Kom.) T.M.Schust. & Reveal
  • Koenigia rumicifolia (Royle ex Bab.) T.M.Schust. & Reveal
  • Koenigia songarica (Schrenk) T.M.Schust. & Reveal
  • Koenigia tortuosa (D.Don) T.M.Schust. & Reveal
  • Koenigia tripterocarpa (A.Gray) T.M.Schust. & Reveal
  • Koenigia weyrichii (F.Schmidt) T.M.Schust. & Reveal
  • Koenigia yatagaiana (T.Mori) T.C.Hsu & S.W.Chung

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. 1 2 Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2018-12-12] (ang.).
  3. 1 2 3 Koenigia. [w:] botany.si.ed [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2012-12-12]. (ang.).
  4. 1 2 David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 492, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
  5. 1 2 3 4 5 John G. Packer, Craig C. Freeman: Koenigia. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2018-12-12].
  6. 1 2 3 Sang-Tae Kim, Michael J. Donoghue, Molecular phylogeny of Persicaria (Persicarieae, Polygonaceae), „Systematic Botany”, 33 (1), 2008, s. 77–86, DOI: 10.1600/036364408783887302 [dostęp 2023-10-05] (ang.).
  7. ↑ Z.-Z. Zhou, X.-P. Zhang, R.-X. Xu: Pollen morphology of Koenigia from China. [w:] Acta Phytotaxonomica Sinica 42(6):513-523 [on-line]. 2004. [dostęp 2018-12-23].
  8. 1 2 3 4 Koenigia L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-07-30].
  9. ↑ Józef Rostafiński: Słownik polskich imion rodzajów oraz wyższych skupień roślin. Kraków: Akademia Umiejętności, 1900, s. 324.
  10. 1 2 3 4 5 6 7 Koenigia Linnaeus. [w:] Flora of Pakistan [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2018-12-12].
  11. ↑ Deng-Mei Fan, Jia-Hui Chen, Ying Meng, Jun Wend, Jin-Ling Huang, Yong-Ping Yang. Molecular phylogeny of Koenigia L. (Polygonaceae: Persicarieae): Implications for classification, character evolution and biogeography. „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 69, 3, s. 1093-1100, 2013. DOI: 10.1016/j.ympev.2013.08.018.
  12. 1 2 Tanja M. Schuster, James L. Reveal, Michael J. Bayly, Kathleen A. Kron. An updated molecular phylogeny of Polygonoideae (Polygonaceae): Relationships of Oxygonum, Pteroxygonum, and Rumex, and a new circumscription of Koenigia. „Taxon”. 64, 6, s. 1188-1208, 2015. DOI: 10.12705/646.5.
  13. ↑ Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 137, ISBN 978-83-62975-45-7.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.