Kościół Matki Bożej ze Schodów
Chiesa di Santa Maria della Scala
Kościół tytularny
Ilustracja
Państwo

 Włochy

Miejscowość

Rzym
Piazza della Scala 23

Wyznanie

katolickie

Kościół

rzymskokatolicki

Parafia

św. Doroty w Rzymie

Wezwanie

Santa Maria della Scala

Przedmioty szczególnego kultu
Relikwie

stopa św. Teresy z Ávili

Cudowne wizerunki

Santa Maria della Scala

Położenie na mapie Rzymu
Mapa konturowa Rzymu, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Kościół Matki Bożej ze Schodów”
Położenie na mapie Włoch
Mapa konturowa Włoch, w centrum znajduje się punkt z opisem „Kościół Matki Bożej ze Schodów”
Położenie na mapie Lacjum
Mapa konturowa Lacjum, w centrum znajduje się punkt z opisem „Kościół Matki Bożej ze Schodów”
Ziemia41°53′27,8″N 12°28′03,3″E/41,891056 12,467583
Strona internetowa

Kościół Matki Bożej ze Schodów[1] (wł. Chiesa di Santa Maria della Scala) – rzymskokatolicki kościół tytularny w Rzymie, położony na Zatybrzu.

Świątynia ta jest kościołem rektoralnym parafii św. Doroty w Rzymie oraz kościołem tytularnym[2]. Obecnym kardynałem tytularnym od 2016 jest Ernest Simoni.

Lokalizacja

Kościół znajduje się w XIII Rione Rzymu – Zatybrze przy Piazza della Scala 23[2].

Historia

Kościół Santa Maria della Scala został zbudowany w latach 1593–1610 na cześć cudownego wizerunku Matki Bożej[3]. Według tradycji znajdować się on miał nad zewnętrznymi schodami jednego z okolicznych domów[4]. Uboga praczka Karolina, modliła się w tym miejscu o zdrowie dla swej córki, która od urodzenia była niemową[4]. Za wstawiennictwem Maryi dokonać się miało uzdrowienie[4]. Sława tego wydarzenia sprawiła, że wkrótce zdecydowano postawić na tym miejscu kościół. Zatybrze było wówczas ubogą dzielnicą, zamieszkaną przez klasy niższe, pozbawioną wielkich pałaców[5]. Papież Klemens VIII zlecił architektowi Francesco Ciprianiemu de Volterze zaprojektowanie świątyni, która mogłaby pomieścić cudowny obraz[3] określany jako Santa Maria della Scala (pol. Matka Boża ze Schodów[1]). De Volterra zmarł w początkowej fazie wznoszenia kościoła[3] i kierownictwo architektoniczne przejął po nim Ottavio Mascherino[4]. Opiekunem świątyni, który czuwał nad pracami i zapewniał niezbędne wsparcie materialne, był kardynał Tolomeo Gallio[5]. W jej pobliżu działała instytucja zajmująca się pomocą upadłym, ubogim i porzuconym kobietom, a z czasem także edukacją młodych panien[5]. Innym patronem kościoła był Laerzio Cherubini, wpływowa postać na dworze papieskim, który w 1601 roku zamówił u Caravaggia obraz mający przedstawiać Najświętszą Maryję Pannę[5]. Miał on zostać umieszczony w ołtarzu głównym[5][6]. W 1606 roku obraz Caravaggia był gotowy, ale zamiast zachwycić raczej zszokował on karmelitów zarządzających kościołem[7]. Śmierć Marii została przez nich zdecydowanie odrzucona[6]. Miało to się stać z uwagi na przesadną wulgarność obrazu, nogi Maryi miały być odsłonięte, sama jej postać pozbawiona piękna i boskości, a na domiar złego pozować miała do niego prostytutka[6].

20 marca 1597 roku kościół Matki Bożej ze Schodów bullą Klemensa VIII Sacrarum Religionum został powierzony karmelitom bosym[4]. W jej sąsiedztwie wznieśli oni swój pierwszy klasztor położony na terenie Rzymu, skąd karmel terezjański rozprzestrzenić miał się na tereny Italii[4]. Klasztor ten słynie z pochodzącej z XVII wieku apteki, w której wyposażenie i wystrój zachowały się w oryginalnej formie[4]. Apteka ta dostarczała medykamenty papieżom i Kurii Rzymskiej, a leki przygotowywane według starodawnych karmelitańskich receptur są tam wytwarzane do dziś[4].

Od 1607 do 1610 roku w kościele wzniesiono transept, chór oraz kopułę[4].

29 kwietnia 1614 roku włoska kongregacja karmelitów bosych przyjęła, że kościół Santa Maria della Scala (wraz z innym rzymskim kościołem Santa Maria della Vittoria) staną się wzorem dla wszystkich świątyń tego zakonu budowanych na terenie Italii[8]. Wkrótce stały się one też modelowe dla karmelitańskich kościołów we Francji, Belgii, Austrii i w Niemczech, a także dla ziem polskich[8][9]. Przykładem świątyni tego typu jest m.in. krakowski kościół Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny.

W 1650 roku, niemal pięćdziesiąt lat po zakończeniu budowy, Carlo Rainaldi zaprojektował ołtarz główny z cyborium.

14 stycznia 1664 roku papież Aleksander VII podniósł godność kościoła do diakonii kardynalskiej[10]. Kościół został odnowiony w latach 30. XVII wieku[11].

W 1849 roku, podczas ostatniej fazy oporu rewolucyjnej Republiki Rzymskiej przed inwazją wojsk francuskich, kościół Santa Maria della Scala był wykorzystywany jako szpital dla żołnierzy Garibaldiego rannych w walkach o Zatybrze.

24 stycznia 2004 roku, w czasie uroczystości objęcia w posiadanie swej tytularnej świątyni, kardynał Stanisław Nagy ofiarował kościołowi kopię obrazu Matki Bożej Płaszowskiej[4].

Architektura i sztuka

Barokowy kościół Matki Bożej ze Schodów zaprojektowany został przez Francesco Ciprianiego da Volterrę, a jego wygląd wzorowany był na rzymskim kościele Najświętszego Imienia Jezus[4].

Plan kościoła oparty jest na krzyżu łacińskim, z krótki transeptem[11]. Kościół ma kopułę na ośmiokątnym bębnie z wysoką latarnią[11]. W skrajnym lewym rogu prezbiterium znajduje się niewielka jednopiętrowa dzwonnica[11].

Figura w niszy nad wejściem do kościoła

Fasada ukończona została w 1624 roku, a zaprojektował ją Girolamo Rainaldi[4]. W 1634 roku w centralnej niszy frontonu ustawiona została rzeźba Matki Boskiej[4]. Fasada z trawertynu ma dwie kondygnacje i jest wyższa od leżącej za nią nawy. Środkowa część dolnej kondygnacji jest lekko wysunięta do przodu. Ma ona dwie pary korynckich pilastrów flankujących drzwi i podtrzymujących puste belkowanie. Pilastry umieszczono również w rogach pierwszej kondygnacji. Po obu stronach drzwi wejściowych znajdują się kolumny jońskie. W niszy nad drzwiami umieszczono figurę Madonny z Dzieciątkiem z 1633 roku dłuta Francesco di Cusart. Na górnej kondygnacji znajdują się również dwie pary pilastrów oraz centralnie położone prostokątne okno z balustradą flankowane przez kolumny jońskie podtrzymujące fronton. Fasadę wieńczy trójkątny fronton z herbem. Po bokach tej kondygnacji umieszczono spływy wolutowe[11].

Typ architektury kościoła Matki Bożej na Schodach Benignus Józef Wanat scharakteryzował następująco:

W kościołach karmelitańskich przyjął się zmodyfikowany wzorzec Giacomo della Porta ze świątyni Il. Gesu, w wydaniu kościołów rzymskich Santa Maria della Scala i S. Maria della Vittoria. Polegał on na spiętrzeniu porządków architektonicznych w dwóch kondygnacjach, przy czym dolna kondygnacja odpowiadała wysokości bocznych kaplic i była szersza - trzyprzęsłowa z niszami w bocznych przęsłach i piramidami w narożach. Górna kondygnacja z dużym oknem od nawy była dostosowana do jej szerokości i wysokości ze spływami i wolutami po bokach. Całość zwieńczona tympanonem z krzyżem na szczycie i kulach względnie kandelabrach po bokach. Na osi nawy portal najczęściej kamienny flankowyn kolumnami z przerwanym przyczółkiem z herbem fundatora i dedykacyjną tablicą lub edikulą z niszą na statuę Matki Bożej lub św. Józefa[8].

Na wnętrze kościoła składa się duża centralna nawa[4], po obu jej stronach znajdują się po trzy kaplice boczne. W obu ramionach transeptu umieszczono ołtarze. Sklepienia nawy, chóru, kopuły oraz lewego ramienia transeptu ozdobione są malowidłami mającymi imitować sztukaterie, natomiast prawego ramienia transeptu zdobią prawdziwe reliefy sztukatorskie[11].

Z nawy głównej do bocznych kaplic przechodzi się przez dużych rozmiarów łuki, pomiędzy którymi znajdują się korynckie pilastry podtrzymujące belkowanie z gzymsem z modylionami biegnące wokół kościoła. Nad łukami, powyżej gzymsu rozmieszczono okna[11].

Wnętrze kościoła


Ołtarz wykonał Carlo Rinaldi. Jest on zwieńczony cyborium, otoczonym szesnastoma smukłymi kolumnami korynckimi, które wykonany zostały z sycylijskiego alabastru[4]. Ołtarz jest jaspisowy. Kopułę cyborium stworzono z brązu, a ozdobiona została czterema terakotowymi posągami Apostołów[4].

Po obu stronach ołtarza są drzwi prowadzące do chóru zakonników, nad którymi umieszczono figury świętych Józefa i Teresy z Ávili z 1706 roku, autorstwa Simone Giorgini[11].

Wnętrze kościoła, widok w kierunku organów

W apsydzie pośrodku znajduje się wizerunek Królowa Niebios autorstwa Cavalier d'Arpino z 1612 roku, natomiast po bokach są obrazy Chrzest Chrystusa, Gody w Kanie Galilejskiej, Ostatnia Wieczerza i Wniebowstąpienie Lucasa de la Haye. Koncha apsydy ozdobiona została freskiem przedstawiającym Chrystusa na tronie z Matką Bożą, św. Józefem oraz świętymi karmelitańskimi[11].

Kaplice boczne

Kaplica św. Jana Chrzciciela

Pierwsza kaplica po prawej stronie poświęcona jest św. Janowi Chrzcicielowi. Obraz ołtarzowy Ścięcie św. Jana Chrzciciela jest dziełem holenderskiego malarza Gerrit van Honthorst z 1619 roku. Kolumny ołtarza zostały wykonane z czarnego marmuru, ponadto w ołtarzu wykorzystano również alabaster, jaspis sycylijski i żółty marmur ze Sieny[11].

Kaplica św. Jacka

Druga kaplica po prawej stronie poświęcona jest św. Jackowi. Ołtarz ma kolumny z różowego marmuru i mieści obraz Matka Boża ze św. Jackiem i Katarzyną ze Sieny autorstwa Antiveduto Gramatica[11].

Kaplica św. Józefa

Trzecia kaplica po prawej stronie poświęcona została Maryi, św. Józefowi i św. Annie. Obraz ołtarzowy autorstwa Giuseppe Ghezziego z 1710 roku przedstawia Świętą Rodzinę. Po lewej stronie znajduje się obraz Zaślubiny Maryi Antonio Davida, natomiast po prawej stronie Sen św. Józefa Giovanniego Odazziego. Ten ostatni artysta wykonał również fresk w kopule Apoteoza św. Józefa. Obraz Najświętszego Serca Jezusa na ołtarzu jest kopią obrazu Pompeo Batoni[11].

Kaplica św. Teresy z Ávili

Ołtarz w prawym ramieniu transeptu poświęcony jest św. Teresie z Ávili[4]. Ołtarz, projektu Giovanniego Paolo Paniniego z 1617 roku, ma cztery spiralnie żebrowane marmurowe kolumny. W jego górnej części umieszczono dwa marmurowe anioły autorstwa Giovanniego Battisty Maini. Obraz ołtarzowy Ekstaza św. Teresy jest dziełem Francesco Manciniego z 1745 roku. Na bocznych ścianach są dwie marmurowe płaskorzeźby przedstawiające świętą w ekstazie, po prawej dzieło René-Michel Slodtz i po lewej Filippo Della Valle. Kontynuacją tematu są stiukowe płaskorzeźby nad ołtarzem autorstwa Giuseppe Lironi[11].

W kaplicy znajduje się relikwia prawej stopy świętej[4][1].

Kaplica św. Jana Chrzciciela
Kaplica św. Teresy z Ávili


Kaplica Matki Bożej z Góry Karmel

Pierwsza kaplica po lewej stronie dedykowana jest Matce Bożej z Góry Karmel. Obraz ołtarzowy przedstawia Maryję wręczającą szkaplerz św. Szymonowi Stockowi autorstwa Cristoforo Roncalliego, który wykonał również fresk Bóg Ojciec powyżej[11].

Kaplica Wniebowzięcia

Druga kaplica po lewej stronie poświęcona jest Wniebowzięciu Maryi. Została ona zaprojektowana przez Girolamo Rainaldiego. Na bocznych ścianach znajdują się obrazy przedstawiające Narodziny Maryi i Zaślubiny Maryi autorstwa Giovanniego Conca. Obraz w ołtarzu przedstawiający Śmierć Marii jest autorstwa Carlo Saraceni. Na dole przed ołtarzem znajduje się posąg św. Teresy z Lisieux[11].

Kaplica krucyfiksu

Trzecia kaplica po lewej w ołtarzu z czarnymi marmurowymi kolumnami mieści krzyż. Krucyfiks czczony jest przez św. Jana od Krzyża i grupę aniołów z białego marmuru. Kompozycję tę wykonał Pietro Francesco Papaleo w 1726 roku. Pozostałe malowidła w kaplicy to dzieła Filippo Zucchettiego[11].

Kaplica Matki Bożej ze Schodów[1]

W ołtarzu w lewym ramieniu transeptu znajduje się cudowny wizerunek Matki Bożej określany jako Santa Maria della Scala (pol. Matka Boża ze Schodów), dla którego wzniesiono kościół. Ołtarz ma cztery duże kolumny z czerwonego marmuru z Werony. Obrazy na ścianach przedstawiają Koronację Maryi i Niepokalane Poczęcie, są to dzieła autorstwa Lucasa de la Haye[11].

Śmierć Marii, mal. Carlo Saraceni
Kaplica krucyfiksu
Cudowny wizerunek Santa Maria della Scala, z powodu którego wzniesiono kościół


Kardynałowie diakoni

Kościół Matki Bożej ze Schodów jest jednym z kościołów tytularnych nadawanych kardynałom-diakonom (Titulus Sanctae Mariae Scalaris)[10]. Tytuł ten został ustanowiony 14 stycznia 1664 roku[10] przez papieża Aleksandra VII.

Zobacz też

Przypisy

  1. 1 2 3 4 Rzym – Santa Maria della Scala. karmel.pl. [dostęp 2020-01-24]. (pol.).
  2. 1 2 Chiesa rettoria santa Maria della Scala. Diocesi di Roma. [dostęp 2020-01-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-01-24)]. (wł.).
  3. 1 2 3 Romeartlover.it: Veduta della Rinella: S. Maria della Scala. [dostęp 2013-06-05]. (ang.).
  4. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 Biros K.: Polska tu była obecna. [dostęp 2013-06-05]. (pol.).
  5. 1 2 3 4 5 H. Langdon: Caravagio. A life. New York: 1999, s. 247.
  6. 1 2 3 Louvre.fr: Death of the Virgin. [dostęp 2013-06-05]. (ang.).
  7. ↑ H. Langdon: Caravagio. A life. New York: 1999, s. 250.
  8. 1 2 3 Wanat B. J.: W kręgu piękna - sztuka karmelitańska. [dostęp 2013-06-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)]. (pol.).
  9. ↑ Brykowska M., Kościół Karmelitów Bosych w Lublinie na tle architektury sakralnej między Wisłą a Bugiem w I połowie XVII wieku, [w:] Dzieje Lubelszczyzny, t. VI, Między wschodem a zachodem, cz. III, Kultura artystyczna, T. Chrzanowski (red.), 1992.
  10. 1 2 3 Kościół Matki Bożej ze Schodów [online], catholic-hierarchy.org [dostęp 2020-01-23] (ang.).
  11. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 Santa Maria della Scala. Churches of Rome. [dostęp 2020-01-23]. (ang.).
  12. ↑ Gcatholic.org: Cardinal Deaconry: S. Maria della Scala. [dostęp 2013-06-05]. (ang.).

Linki zewnętrzne

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.