Kirgizi
кыргыздар
Ilustracja
Populacja

ok. 4,5 mln

Miejsce zamieszkania

Kirgistan: 4 099 433 (2013)[1]
Uzbekistan: 250 tys. (szac.)
Chiny: 186 708 (2010)[2]
Rosja: 103 422 (2010)
Tadżykistan: 60 715 (2010)[3]
Kazachstan: 23 274 (2009)
Turcja: 6 tys. (szac.)
Afganistan: 1130 (2003)[4]
Ukraina: 1128 (2001)
Białoruś: 95 (2009)[5]
Łotwa: 42 (2014)[6]

Język

kirgiski

Religia

islam sunnicki

Pokrewne

Tuwińcy, Kazachowie

Kirgiski bajarz
Kirgizka

Kirgizi (kirg. кыргыздар, trb. kyrgyzdar) – naród turkijski zamieszkujący głównie Kirgistan, jak również Uzbekistan, Kazachstan, Chiny, Tadżykistan, Turcję i Afganistan.

Etnogeneza

Posługują się językiem kirgiskim z grupy języków tureckich. W procesie etnogenezy narodu kirgiskiego uczestniczyły plemiona tureckie i mongolskie. Wśród Kirgizów bardzo powszechne jest występowanie genów z haplogrupy R1a1. Struktura społeczna oparta była na podziale plemiennym i rodowym.

W VI–X wieku Kirgizi utworzyli państwo, które obejmowało znaczną część dzisiejszej Mongolii.

Rozmieszczenie i liczebność

Współczesne szacunki mówią o ponad 4,5 miliona Kirgizów, żyjących głównie w Azji Środkowej. Poza swym państwem narodowym zamieszkują zwarcie zachodnie krańce Chin oraz wschodni Tadżykistan. Ponadto żyją w mniejszych skupiskach lub większym rozproszeniu w Uzbekistanie, Kazachstanie, Afganistanie i Turkmenistanie. Poza Azją Środkową emigracja żyje w Rosji, Turcji i na Ukrainie. Z racji na wysoki przyrost naturalny obserwowany jest znaczny wzrost liczebności Kirgizów w obrębie Kirgistanu, wzrastając z 2 229 663 w 1989 roku do 4 099 433 w 2013 roku. Stanowią 72% populacji Kirgistanu.

Historyczna populacja Kirgizów w poszczególnych republikach radzieckich na podstawie radzieckich spisów ludności:

1926 1939 1959 1970 1979 1989
Kirgiska SRR 661 171 (66,6%) 754 323 (51,7%) 836 831 (40,5%) 1 284 773 (43,8%) 1 687 382 (47,9%) 2 229 663 (52,4%)
Uzbecka SRR 79 610 (1,7%) 89 044 (1,4%) 92 725 (1,1%) 110 864 (1,0%) 142 182 (0,7%) 174 907 (0,8%)
Tadżycka SRR 11 410 (1,4%) 27 968 (1,9%) 25 635 (1,3%) 35 485 (1,2%) 48 376 (1,3%) 63 832 (1,3%)
Kazachska SRR 10 200 (0,2%) 5 033 (0,1%) 6 810 (0,1%) 9 474 (0,1%) 9 352 (0,1%) 14 112 (0,1%)
Rosyjska FSRR 285 (0,00%) 6 311 (0,01%) 4 701 (0,00%) 9 107 (0,01%) 15 011 (0,01%) 41 734 (0,03%)

Kultura

Tradycyjnym zajęciem Kirgizów było wysokogórskie pasterstwo, myślistwo, w niektórych regionach uprawa zbóż. Od początku XX wieku przechodzili na osiadły tryb życia, słynęli z wyrobu dywanów i artystycznej obróbki metali. Wyznają w głównej mierze islam sunnicki.

Przypisy

  1. ↑ Zarchiwizowana kopia. [dostęp 2009-02-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-02-06)].
  2. ↑ Chinese National Minorities [online], www.paulnoll.com [dostęp 2017-11-24].
  3. ↑ Zarchiwizowana kopia. [dostęp 2017-01-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-01-30)].
  4. ↑ Disasters & conflicts | UNEP - UN Environment Programme [online], postconflict.unep.ch [dostęp 2020-10-15] (ang.).
  5. ↑ Zarchiwizowana kopia. [dostęp 2010-09-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-09-18)].
  6. ↑ Zarchiwizowana kopia. [dostęp 2014-03-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-02-27)].
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.