Kazańska szkoła językoznawcza – polska językoznawcza szkoła naukowa, działająca na rosyjskim Cesarskim Uniwersytecie Kazańskim w drugiej połowie XIX wieku. Szkoła odnosi się do koncepcji językoznawczych stworzonych przez polskich językoznawców Jana Baudouina de Courtenay (1845–1929) i Mikołaja Kruszewskiego (1851–1887) w latach osiemdziesiątych i na początku lat dziewięćdziesiątych XIX wieku. Szkoła należy do najważniejszych prekursorów językoznawstwa strukturalnego[1].

Twórcy szkoły kazańskiej

Jan Baudouin de Courtenay związał się z Państwowym Uniwersytetem w Kazaniu w 1875 roku jako profesor filologii i działał tam do roku 1883, do objęcia nowo powstałej profesury słowiańskiej gramatyki porównawczej na uniwersytecie w (obecnie estońskim) Dorpacie. Po nim profesorem w Kazaniu został Mikołaj Kruszewski, który jednak jeszcze w tym samym roku musiał zrezygnować, gdyż zapadł na śmiertelną chorobę neurologiczną. Obydwaj skupili wokół siebie i wychowali pokolenie językoznawców o znacznych osiągnięciach.

Kazański dorobek językoznawstwa jest wciąż niedoceniany, a znaczna część chwały przypisywanej pracom de Saussure’a winna być oddana właśnie Kruszewskiemu i jego mistrzowi[2].

Główne idee szkoły kazańskiej

Szkoła Baudouina de Courtenay i Kruszewskiego jako pierwsza wprowadziła rozgraniczenie pomiędzy statycznym a dynamicznym aspektem języka. Prawa statyczne odnoszą się do synchronicznego stanu języka, a prawa dynamiczne do rozwoju języka. Już przed de Saussurem rozróżniano język jako abstrakcyjny system od mówienia, czyli indywidualnej realizacji tego systemu. Kolejnym wkładem tej szkoły była koncepcja fonemu jako jednostki funkcjonalnej, dyferencyjnej, różnicującej znaczenia dwóch elementów językowych, jak p i b w wyrazach, prać i brać. Fonem jest zatem jednostką abstrakcyjną, należącą do systemu językowego, w odróżnieniu od dźwięku jako jednostki mowy, posiadającej cechy fizyczne. Podkreślano, że – wbrew młodogramatykom – nie tylko badania diachroniczne, ale również synchroniczne mają rację bytu. Zwracano uwagę na uściślanie metod badawczych w językoznawstwie i na konieczność zastosowania logiki i matematyki w badaniach językoznawczych[3][4].

Znaczenie szkoły kazańskiej

Prace lingwistyczne przedstawicieli szkoły kazańskiej, pisane przeważnie w językach słowiańskich, przez długi czas pozostawały nieznane. Jednak wywarły one znaczny wpływ na późniejsze kierunki językoznawcze. Były inspiracją dla Ferdynanda de Saussure`a, uważanego za twórcę językoznawstwa strukturalnego. Dotyczy to również zapowiedzi dekompozycji fonemu na mniejsze części. Tę myśl rozwinął później Roman Jakobson i fonologia generatywna w postaci teorii cech dystynktywnych. Wywarły również wpływ na szkołę praską, a nawet na językoznawstwo japońskie[5].

Ze względnego zapomnienia wydobyły osiągnięcia szkoły kazańskiej nowe tłumaczenia i wydania prac Kruszewskiego i Baudouina de Courtenay w latach 60. XX wieku oraz rosnąca liczba opracowań krytycznych doceniających wyniki i wpływy szkoły kazańskiej. Wpływy szkoły kazańskiej mimo ograniczeń językowych dały się odczuć za pośrednictwem de Saussure`a, Trubieckoja, Meilleta i Jakobsona. Prace Kruszewskiego i wykłady Baudouina de Courtenay znane były współczesnym, choć nie zawsze były honorowane[6].

Lista osób związanych z kazańską szkołą językoznawczą

Przypisy

  1. ↑ Jacek Fisiak, Wstęp do współczesnych teorii lingwistycznych, 1978, s. 20 n [dostęp 2023-12-20].
  2. ↑ „Towards a history of linguistics in Poland: from the early beginnings to the end of the twentieth century”; wydawcy: E. F. K. Koerner,A. J. Szwedek; John Benjamins – Amsterdam, 2001; strona 212 i następne.
  3. ↑ Jacek Fisiak, Wstęp do współczesnych, s. 21 n [dostęp 2023-12-20].
  4. ↑ kazańska szkoła lingwistyczna, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2023-12-20].
  5. ↑ Jacek Fisiak, Wstęp do współczesnych, s. 23 n [dostęp 2023-12-20].
  6. ↑ „Phonology in the Twentieth Century: Theories of Rules and Theories of Representations”; Stephen R. Anderson, 1985, Chicago, The University of Chicago; strona 64 i dalej.

Bibliografia

  • Jakobson, R. (1972). The Kazan school of Polish linguistics and its place in the international development of phonology. In: Jakobson, R. (ed) Selected Writings. Vol. II: Word and Language. Hague: Mouton.
  • Baudouin de Courtenay J.: Mikołaj Kruszewski, his life & scholarly work (transl. by Wayles Browne, and ed. by Arleta Adamska-Sałaciak and Magdalena Smoczyńska), Kraków 2005.
  • Anderson, S.R., 1985. Phonology in the Twentieth Century:Theories of Rules and Theories of Representations. Chicago, The University of Chicago.
  • Fisiak, J., 1978. Wstęp do współczesnych teorii lingwistycznych. Warszawa, Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne, s. 20-25..
  • E. F. K. Koerner, A. J. Szwedek (red.): „Towards a history of linguistics in Poland: from the early beginnings to the end of the twentieth century”; John Benjamins – Amsterdam, 2001
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.