 Lufa karabinu maszynowego wz. 33 w PZL P.11 | |
| Państwo | |
|---|---|
| Producent |
Państwowa Fabryka Karabinów w Warszawie |
| Rodzaj | |
| Historia | |
| Prototypy |
1931–1932 |
| Produkcja |
1933–1938 |
| Wyprodukowano |
672 sztuk |
| Dane techniczne | |
| Kaliber |
7,9 mm |
| Nabój | |
| Taśma nabojowa |
100 naboi |
| Wymiary | |
| Długość |
1000 mm |
| Długość lufy |
720 mm |
| Masa | |
| broni |
11,5 kg |
| lufy |
1,43 kg |
| Inne | |
| Prędkość pocz. pocisku |
825 m/s |
| Szybkostrzelność teoretyczna |
1100 strz./min |
.svg.png.webp){kind=small}
Karabin maszynowy wz. 33 – polski stały lotniczy karabin maszynowy kalibru 7,9 mm z lat 30. XX wieku, powstały przez modyfikację konstrukcji ciężkiego karabinu maszynowego wz. 30. W latach 1933–1938 wyprodukowano 672 egzemplarze tej broni w wariantach wz. 33 i wz. 33A, które trafiły na uzbrojenie samolotów myśliwskich PZL P.7 i PZL P.11, samolotów rozpoznawczo-bombowych PZL.23 Karaś i samolotów obserwacyjnych RWD-14 Czapla. Następcą karabinu maszynowego wz. 33 był produkowany od 1938 roku karabin maszynowy wz. 36.
Historia
Pod koniec lat 20. XX wieku w polskim lotnictwie używano kilku typów stałych karabinów maszynowych Vickersa: wz. 1909 i jego ulepszonej odmiany wz. 1909/18 oraz wz. E[1]. Broń ta nie odpowiadała w pełni warunkom stawianym nowoczesnym lotniczym karabinom maszynowym, czyli niezawodności działania w szerokiej gamie temperatur i dużej szybkostrzelności[1]. Rozpoczęcie produkcji w Fabryce Karabinów ciężkiego karabinu maszynowego wz. 30 umożliwiło w listopadzie 1930 roku zapoczątkowanie prac nad własną konstrukcją karabinu maszynowego pilota[1][2]. Projektanci Biura Konstrukcyjnego Państwowych Wytwórni Uzbrojenia (PWU) pod kierunkiem inż. Bolesława Jurka zachowali zasadę działania ckm wz. 30 (krótki odrzut lufy), zmieniając sposób chłodzenia z wodnego na powietrzny i sposób zasilania[2][3][4]. Szybkostrzelność broni udało się powiększyć do wartości ponad 1000 strz./min dzięki zastosowaniu przyspiesznika, zaś siłę odrzutu ograniczono stosując osłabiacz odrzutu[5][6]. Całkowity koszt prac nad nowym lotniczym karabinem maszynowym wyniósł 556 000 złotych[7].
Próby broni prowadzono w latach 1931-1932, po czym weszła do produkcji seryjnej jako karabin maszynowy pilota wz. 33[2][4]. W maju 1933 roku Kierownictwo Zaopatrzenia Uzbrojenia zamówiło 360 egzemplarzy nowej broni, w cenie 4950 zł za sztukę (łącznie z kosztem dostawy oraz amunicji potrzebnej do przeprowadzenia prób odbiorczych)[7]. Zamówiono też 500 000 sztuk ogniwek taśmy w cenie 14 groszy za sztukę[8]. W 1933 roku wyprodukowano 50 sztuk, w 1934 roku 84 egzemplarze, w 1935 roku 230 sztuk i w 1936 roku 108 egzemplarzy, co daje łącznie 472 sztuki[9]. W 1938 roku wyprodukowano 200 sztuk nieznacznie ulepszonej wersji oznaczonej wz. 33A[9]. Całkowita wielkość produkcji wyniosła więc 672 egzemplarze[9]. Początkowo produkcja nowego typu broni napotkała trudności w obróbce cieplnej trzonów zamkowych, które ze względu na złożone kształty często ulegały odkształceniom[4][10]. Problem został rozwiązany poprzez zmianę metody obróbki cieplnej tych elementów[4].
Użycie
Karabin maszynowy wz. 33 został przystosowany do współpracy z synchronizatorami Skoda-PZL, konstrukcji inżyniera Tadeusza Baudouina de Courtenay (patent nr 19467) lub JS-2 („Motolux”), skonstruowanego przez inż. Jana Szala (patent nr 22825)[5][11]. Broń w wersjach wz. 33 i wz. 33A od 1933 roku zaczęła trafiać na wyposażenie polskiego lotnictwa[12]. Karabiny stanowiły uzbrojenie późnych serii produkcyjnych G, H i J samolotów myśliwskich PZL P.7a (od nr 6.109 do 6.148)[13], późnych serii PZL P.11a i P.11c[14], samolotów rozpoznawczo-bombowych PZL.23 Karaś[15] i samolotów obserwacyjnych RWD-14 Czapla[9][16]. Była to więc podstawowa broń polskich samolotów walczących z Luftwaffe podczas kampanii wrześniowej w 1939 roku. Większość z zestrzelonych podczas walk 126 samolotów niemieckich była wynikiem ostrzału ze strony myśliwców PZL P.11 wyposażonych w karabiny maszynowe wz. 33[17].
Karabiny maszynowe wz. 33 znalazły się też na uzbrojeniu eksportowej wersji myśliwca P.11f budowanej na licencji w rumuńskich zakładach IAR[18] oraz samolotu myśliwskiego PZL P.24B, zbudowanego dla Bułgarii w liczbie 12 sztuk[19].
Opis konstrukcji
Karabin maszynowy wz. 33 był bronią automatyczną kalibru 7,9 mm, działającą na zasadzie wykorzystania krótkiego odrzutu lufy, z zamkiem ryglowanym klinowo[2][10]. Strzelanie odbywało się z zamka zamkniętego[10][20]. Karabin składał się z następujących części: komory zamkowej, pokrywy komory zamkowej, osłony lufy, odrzutnika, tylca, donośnika, lufy, suwadła, zamka, urządzenia powrotnego zamka i mechanizmu spustowego[21]. Długość broni wynosiła 1000 mm, zaś długość lufy 720 mm[22][uwaga 1]. Lufa z gwintem czterobruzdowym, prawoskrętnym, chłodzona powietrzem[2]. Wytrzymałość lufy wynosiła 5000 strzałów[6][21]. Masa karabinu wynosiła 11,5 kg, w tym masa lufy 1,43 kg[20][22]. Prędkość początkowa pocisku wynosiła 825 m/s, zaś szybkostrzelność teoretyczna 1100 strz./min[20][22]. Broń zasilana była z lewej strony z metalowej taśmy ogniwkowej mieszczącej 100 naboi; stosowano specjalną amunicję lotniczą 7,9 × 57 mm typu S[11][20][23]. Kolejność układania naboi w taśmie była następująca: przeciwpancerny, zapalający i rozrywający, po czym sekwencja się powtarzała[11]. Uruchamianie spustu broni następowało za pomocą urządzenia mechanicznego, zaprojektowanego w PWU przez inżynierów Tadeusza Baudouina de Courtenay i Wsiewołoda Jakimiuka lub poprzez mechanizm pneumatyczny (także zaprojektowany przez T. Baudouina i W. Jakimiuka, patent nr 21141)[5][11].
Uwagi
- ↑ Popiel 1991 ↓, s. 65 podaje, że długość lufy wynosiła 605 mm.
Przypisy
- 1 2 3 Konstankiewicz 2003 ↓, s. 173.
- 1 2 3 4 5 Konstankiewicz 1986 ↓, s. 142.
- ↑ Konstankiewicz 2003 ↓, s. 173-174.
- 1 2 3 4 Popiel 1991 ↓, s. 51.
- 1 2 3 Konstankiewicz 2003 ↓, s. 174.
- 1 2 Konstankiewicz 1986 ↓, s. 142-143.
- 1 2 Romanek 2017 ↓, s. 11.
- ↑ Romanek 2017 ↓, s. 11-12.
- 1 2 3 4 Konstankiewicz 1986 ↓, s. 145.
- 1 2 3 Romanek 2017 ↓, s. 12.
- 1 2 3 4 Konstankiewicz 1986 ↓, s. 143.
- ↑ Konstankiewicz 1986 ↓, s. 144.
- ↑ Morgała 2003 ↓, s. 54.
- ↑ Morgała 2003 ↓, s. 69.
- ↑ Morgała 2003 ↓, s. 138.
- ↑ Morgała 2003 ↓, s. 205.
- ↑ Morgała 2003 ↓, s. 65.
- ↑ Glass, Kopański i Makowski 1997 ↓, s. 64.
- ↑ Morgała 2003 ↓, s. 79, 83.
- 1 2 3 4 Popiel 1991 ↓, s. 65.
- 1 2 Romanek 2017 ↓, s. 13.
- 1 2 3 Konstankiewicz 2003 ↓, s. 183.
- ↑ Konstankiewicz 2003 ↓, s. 174, 183.
Bibliografia
- Andrzej Glass, Tomasz Kopański, Tomasz Makowski: PZL P.11. Cz. I. Gdynia: AJ-Press, 1997, seria: Monografie lotnicze. 36. ISBN 83-86208-63-5.
- Andrzej Konstankiewicz: Broń strzelecka i sprzęt artyleryjski formacji polskich i Wojska Polskiego w latach 1914-1939. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2003. ISBN 83-227-1944-2.
- Andrzej Konstankiewicz: Broń strzelecka Wojska Polskiego 1918-39. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1986. ISBN 83-11-07266-3.
- Andrzej Morgała: Samoloty wojskowe w Polsce 1924-1939. Warszawa: Bellona, 2003. ISBN 83-11-09319-9.
- Adam Popiel: Uzbrojenie lotnictwa polskiego 1918-1939. Warszawa: SIGMA-NOT, 1991. ISBN 83-85001-37-9.
- Jacek Romanek: Uzbrojenie samolotów. T. 129. Warszawa: Edipresse Polska S.A., 2017, seria: Wielki Leksykon Uzbrojenia Wrzesień 1939. ISBN 978-83-7945-660-4.