Kamil Kantak
Data i miejsce urodzenia

15 grudnia 1881
Lubonia

Data i miejsce śmierci

1 grudnia 1976
Bejrut

Wyznanie

katolicyzm

Kościół

rzymskokatolicki

Prezbiterat

1904

Kamil Kantak (ur. 15 grudnia 1881 w Luboni, zm. 1 grudnia 1976 w Bejrucie) – polski duchowny rzymskokatolicki, historyk Kościoła, społecznik, publicysta i działacz narodowy.

Życiorys

Urodził się w majątku Dzierżykraj-Morawskich[1]. Był synem tamtejszego dzierżawcy majątku Jana i Felicji z domu Puffke[2]. Uczył się w gimnazjum w Ostrowie Wielkopolskim i Bydgoszczy. Należał do towarzystwa filomatycznego, za co był objęty śledztwem w toruńskim procesie filomatów w 1901[3]. Następnie wstąpił do Seminarium Duchownego w Poznaniu i Gnieźnie, gdzie w 1904 otrzymał święcenia kapłańskie. W latach 1908–1910 studiował na Uniwersytecie Albrechta i Ludwika we Fryburgu, który ukończył doktoratem z teologii w 1909 na podstawie pracy „Geschichte der Bernardiner Klosters zu Bromberg”[4]. Habilitację zdobył w 1919 na Uniwersytecie Karola w Pradze na podstawie rozprawy „Początki franciszkanów w Polsce”, opublikowanej w Gdańsku w 1923 roku.

Pracę wikariusza rozpoczął w Czempiniu i Jankowie Zaleśnym w 1904. Ukończywszy studia, podróżował po krajach Europy Zachodniej i krajach słowiańskich, dzięki czemu nabrał pietyzmu dla kultury francuskiej i angielskiej, natomiast kultura niemiecka nie znajdowała u niego większego uznania[5]. Gdy w 1910 wrócił do Poznania objął wikariat przy katedrze. W 1913 został dyrektorem kancelarii arcybiskupiej (gnieźnieńsko-poznańskiej), natomiast dwa lata później pracował jako archiwariusz archidiecezjalny w Poznaniu[6]. W latach 1919–1922 był wykładowcą historii Kościoła w seminarium poznańskim. Po krótkim okresie pobytu na Pomorzu, w 1924 osiadł w Warszawie, przejmując funkcję rektora Kościoła św. Jacka. W latach 1926–1939 pracował jako wykładowca w Seminarium Duchownym w Pińsku. Tamże zastała go II wojna światowa. Był przetrzymywany w więzieniach Łubianka i Butyrki, skąd trafił do obozu jenieckiego NKWD w Griazowcu, gdzie od 1940 przebywali polscy jeńcy[7]. Następnie kapelanem Armii Polskiej w Związku Radzieckim. Stamtąd trafił w 1943 na Bliski Wschód, do Bejrutu. Organizował tam opiekę nad rodakami, jednocześnie działając publicystycznie[8].

Działalność społeczna

Już od najmłodszych lat angażował się w sprawy Pomorza – chociażby w czasie nauki – działając w ruchu filomackim. Obejmując wikariat w Poznaniu (1910) czynnie uczestniczył w działaniach ruchu młodokaszubskiego na Pomorzu. Kontakty pomorskie nawiązał już wcześniej, gdy w 1908 r. został współpracownikiem czasopisma „Gryf”, współpracując z przywódcą ruchu młodokaszubów Aleksandrem Majkowskim[9].

Szczególną rolę odegrał również dla Gdańska. Był zwolennikiem utworzenia w nim centrum kulturalnego, ekonomicznego i społecznego dla całych Prus Zachodnich[10]. Nie sposób pominąć jego udziału w tworzeniu i początkach Towarzystwa Młodokaszubskiego, właśnie w Gdańsku. Opracował wówczas projekt statutu tego towarzystwa. Wyszedł z własną koncepcją nazwy – Towarzystwa Kaszubsko-Pomorskiego[11]. Sam jednak nigdy nie został członkiem Towarzystwa Młodokaszubów, które zawsze wspierał, choć czasem odcinał się od niektórych działań jego liderów[12]. W 1913 czynnie angażował się w powstanie Muzeum Kaszubsko-Pomorskiego w Sopocie. Był odpowiedzialny, m.in. za zakup dworku Sierakowskich na rzecz Muzeum[13]. Chciał by spuścizna po Konstantym Kościńskim znalazła się w nowo powstałym Muzeum, działał także nad powstaniem-wydaniem rocznika muzealnego w ramach przynależności do Towarzystwa Muzeum Kaszubsko-Pomorskiego[14].

Gdy wybuchła I wojna światowa, ks. Kantak szczęśliwie uniknął poboru, poświęcając się pracy bibliotecznej i publicystycznej. Pracował przy scalaniu księgozbiorów parafialnych, opracował katalog inkunabułów biblioteki Seminarium Duchownego w Poznaniu pt. Spis książek z XV wieku Książnicy Seminarium Duchownego w Poznaniu[15]. Po zakończeniu wojny osiedlił się w Gdańsku. W 1918 zorganizował Towarzystwo Wydawnicze Pomorskie, zajmując stanowisko dyrektora, pełniąc jednocześnie funkcję redaktora jego organu – Dziennika Gdańskiego. Utworzył także dodatek literacki „Pomorze” i „Kuriera Gdańskiego”[16]. W Podkomisariacie Naczelnej Rady Ludowej na Prusy Królewskie i Warmię pełnił funkcję kierownika Wydziału Prasowego, redagując „Polnische Warte”, tak zwaną półurzędówkę, w języku niemieckim[17]. W tym czasie wraz z Aleksandrem Majkowskim i innymi młodokaszubami założyli Koło Demokratyczne na Prusy Królewskie i Warmię. Była to organizacja polityczna, która miała skupiać inteligencję pomorską na zasadach narodowościowych i wolnościowych[18]. Współpracował z Majkowskim i Franciszkiem Kręckim[19] także w ramach Organizacji Wojskowej Pomorza. W 1920 był współtwórcą Rady Pomorskiej i członkiem Komitetu Organizacyjnego Wystawy Artystów Pomorskich w Grudziądzu[20]. Jako członek Rady był również głównym propagatorem powstałej spółki „Pomorzanin” w Kościerzynie[21].

Działalność naukowa

W 1922 ksiądz Kantak został wyznaczony do sprawy podziału zasobów Archiwum Gdańskiego między Gdańsk a Polskę. W tym roku zainicjował, będąc współorganizatorem, powstanie w Gdańsku Towarzystwa Przyjaciół Nauki i Sztuki (dzisiejsze Gdańskie Towarzystwo Naukowe)[22].

Ks. Kantak należał do wielu towarzystw naukowych, m.in. Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, Towarzystwa Naukowego w Toruniu, Towarzystwa Przyjaciół Nauki i Sztuki, Towarzystwa Teologów, Towarzystwa Historycznego, Polskiego Towarzystwa Nauk na Obczyźnie[23][24].

Ostatnie lata

Ostatni okres życia spędził będąc na emigracji na Bliskim Wschodzie. W 1943 trafił do Bejrutu, gdzie był kapelanem Komendy Placu, obejmując jednocześnie opiekę nad polską młodzieżą wojskową, studiującą w miejscowych uniwersytetach: francuskim i amerykańskim[25]. W 1945 został mianowany dziekanem polskim na Liban i Syrię. Po zakończeniu wojny pozostał w Bejrucie, wykładając na tamtejszym Uniwersytecie Katolickim św. Józefa, będąc jednocześnie kapelanem w klasztorze szarytek jerozolimskich[26]. Zmarł 1 grudnia 1976 w Bejrucie, tam też został pochowany[27].

Publikacje

Jest autorem ponad 400 prac napisanych w różnych językach, z zakresu historii, polityki, literatury[28]. Wśród jego dorobku naukowego znajdują się liczne monografie, tj.:

Przypisy

  1. ↑ Damroka Majkowska: Kamil Kantak (1881-1976) ksiądz, historyk, publicysta, działacz społeczno-polityczny. s. 1.
  2. ↑ J. Borzyszkowski, Kamil Kantak, [w:] „Słownik Biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego”, t. 2, pod red. Z. Nowaka, Gdańsk 1994, s. 344; J. Jachowski, Kantak Kamil, [w:] „Wielkopolski Słownik Biograficzny”, Warszawa – Poznań 1981, s. 313.
  3. ↑ J. Szews, Filomaci Pomorscy. Tajne związki młodzieży polskiej na Pomorzu Gdańskim w latach 1830–1920, Warszawa 1992, s. 369.
  4. ↑ J. Borzyszkowski, Kamil Kantak, [w:] Zasłużeni ludzie Pomorza Nadwiślańskiego z okresu zaboru pruskiego. Szkice biograficzne, seria: „Pomorze Gdańskie” nr 12, Gdańsk 1979, s. 67.
  5. ↑ Ibidem.
  6. ↑ J. Borzyszkowski, C. Obracht-Prondzyński, Młodokaszubi. Szkice biograficzne, Gdańsk 2012, s. 156.
  7. ↑ Jerzy Turski: Zdzisław Peszkowski: Wspomnienia jeńca z Kozielska. Warszawa: Wydawnictwo Archidiecezji Warszawskiej, 1989, s. 45, 70. ISBN 83-85015-66-3.
  8. ↑ K. Derc, Kamil Kantak 1881-1976, „Pomerania”, 1977, nr 3, s. 17.
  9. ↑ J. Borzyszkowski, C. Obracht-Prondzyński, op. cit., s. 156.
  10. ↑ J. Samp, Bedeker gdański, Gdańsk 2004, s. 184-185.
  11. ↑ J. Borzyszkowski, Aleksander Majkowski (1876-1938). Biografia historyczna, Gdańsk – Wejherowo 2002, s. 347.
  12. ↑ J. Borzyszkowski, C. Obracht-Prondzyński, op. cit., 155.
  13. ↑ Ibidem, s. 157.
  14. ↑ Ibidem, s. 158.
  15. ↑ A. Pietrani, W 80-lecie urodzin ks. profesora dr Kamila Kantaka, „Nasza Przeszłość”, t. 16, Kraków 1962, s. 284; J. Borzyszkowski, op. cit., s. 69.
  16. ↑ J. Samp, op. cit., 184.
  17. ↑ J. Borzyszkowski, op. cit., s. 70.
  18. ↑ J. Borzyszkowski, op. cit., s. 344.
  19. ↑ J. Borzyszkowski, C. Obracht-Prondzyński, Młodokaszubi. Szkice biograficzne, Gdańsk 2012, s. 195-202.
  20. ↑ J. Borzyszkowski, op. cit., s. 70; J. Borzyszkowski, C. Obracht-Prondzyński, op. cit., s. 158.
  21. ↑ Ibidem, s. 159.
  22. ↑ D. Majkowska, Kamil Kantak – inicjator i współzałożyciel Towarzystwa Przyjaciół Nauki i Sztuki w Gdańsku, „Rocznik Gdański”, t. 32, 1974, z. 1, s. 19; Zob. Pięćdziesiąt lat Gdańskiego Towarzystwa Naukowego 1922-1972. Księga Pamiątkowa, Gdańsk 1972.
  23. ↑ J. Borzyszkowski, op. cit., 344.
  24. ↑ Wybór członków Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie, Polskie Towarzystwo Naukowe na Ojczyźnie s. 32. docplayer.pl. [dostęp 2016-09-18].
  25. ↑ A. Pietrani, op. cit., s. 289.
  26. ↑ J. Borzyszkowski, C. Obracht-Prondzyński, op. cit., s. 161.
  27. ↑ W kraju cedrów, Dariusz Abramciów (oprac.), Marzena Zielińska-Schemaly (oprac.), Warszawa: Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, 2010, s. 53-54, ISBN 978-83-89474-21-6, OCLC 751497804.
  28. ↑ Encyklopedia Gdańska, pod red. B. Ślwińskiego, Gdańsk 2012, s. 439.
  29. ↑ Prolib Integro - Katalog Bibliotek Uniwersytetu Śląskiego i Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach [online], integro.ciniba.edu.pl [dostęp 2018-03-25] (pol.).
  30. ↑ J. Borzyszkowski, C. Obracht-Prondzyński, op. cit., s. 162.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.