Kacyk plamisty
Icterus pectoralis[1]
(Wagler, 1829)
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ptaki

Podgromada

Neornithes

Infragromada

ptaki neognatyczne

Rząd

wróblowe

Podrząd

śpiewające

Rodzina

kacykowate

Podrodzina

kacyki

Rodzaj

Icterus

Gatunek

kacyk plamisty

Synonimy
  • Ps.[arocolius] pectoralis Wagler, 1829[2]
Podgatunki

zobacz opis w tekście

Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3]

Zasięg występowania
Mapa występowania

Kacyk plamisty[4] (Icterus pectoralis) – gatunek średniej wielkości ptaka z podrodziny kacyków w rodzinie kacykowatych (Icteridae). Zamieszkuje tereny Ameryki Centralnej; introdukowany na Florydę. Nie jest zagrożony wyginięciem.

Taksonomia

Gatunek ten został opisany naukowo w 1829 roku przez Johann Georg Wagler[2][5]. Holotyp pochodził najprawdopodobniej z Totolapán w stanie Oaxaca w Meksyku[2]. Rezultaty kilku badań filogenetycznych wskazują, że z kacykiem plamistym najbliżej spokrewniony jest kacyk białoskrzydły (I. graceannae)[6][7][8][9]. Barierą geograficzną mógł dla nich być Przesmyk Panamski[6].

Według Jetz et al. (2012) te dwa gatunki siostrzane rozdzieliły się około 3,44 mln lat temu[8], a według Barker et al. (2015) – blisko 2,36 mln lat temu[9]; ich wspólna linia rozwojowa miała się natomiast wyodrębnić odpowiednio 4,39 mln[8] lub 3,07 mln lat temu[9]. Amei i Smith (2014) wykorzystując dwie różne metody, otrzymali wyniki określające moment rozdzielenia się tych gatunków: 1,88 mln (przedział bayesowski, tu odpowiadający przedziałowi ufności 95%: 1,01–3,71 mln) oraz 2,19 mln (przedział ufności 95%: 1,15–3,19 mln) lat temu[6]. Wspomniane trzy badania dotyczyły szerszej grupy ptaków; po raz pierwszy na wzajemnych relacjach wszystkich kacykowatych skupili się Powell et al. (2014). Wykorzystano różne odcinki genomu mitochondrialnego, od całego do sekwencji pojedynczych genów. W przypadku kacyka plamistego i białoskrzydłego użyto sekwencji genu cytochromu b oraz ND2 obydwu tych gatunków oraz sekwencji COX1 kacyka plamistego. Poniższy kladogram jest uproszczeniem obejmującego rodzaj Icterus fragmentu, uzyskanego przez nich drzewa filogetycznego[7]:


17 gatunków Icterus




I. croconotus

I. icterus

I. jamacaii

I. graceannae

I. pectoralis

I. mesomelas

11 gatunków Icterus



Pod względem schematu upierzenia i konstrukcji pieśni, kacyki plamiste są niezwykle podobne do kacyków dużych (I. gularis). Wynika to jednak z konwergencji, jako że pod względem genetycznym są to jedne z najbardziej sobie odległych gatunków kacyków[10]. IOC wyróżnia dla kacyka plamistego 4 podgatunki[5]:

  • I. p. carolynae Dickerman, 1981
  • I. p. pectoralis (Wagler, 1829) – nominatywny
  • I. p. guttulatus Lafresnaye, 1844
  • I. p. espinachi Ridgway, 1882

W starszych publikacjach podgatunki np. guttulatus były uznawane za synonim podgatunku nominatywnego, ponieważ opisanymi podgatunkami były najprawdopodobniej młode ptaki (juv.)[11]. Podgatunek anthonyi opisany w 1930 z Gwatemali przez Griscoma zsynonimizowano z guttulatus[11].

Zasięg występowania i środowisko

Kacyk plamisty w trzcinowisku

Gatunek ten występuje na terenach Ameryki Centralnej, po pacyficznej stronie Meksyku, w Gwatemali, Hondurasie, Salwadorze, Nikaragui i Kostaryce[12][13]. Izolowana populacja (najprawdopodobniej introdukowana lub zalatująca[13], pierwsze obserwacje z 1949 roku[12]) występuje na Florydzie (Miami), na obszarze ok. 60 km²[12], gdzie była bardzo liczna, dziś sporadyczna, zaobserwowano nawet drastyczny spadek liczebności tej populacji[12]. Odwrotnie opisują to autorzy HBW, wedle których na początku XXI wieku populacja kacyków plamistych na Florydzie miała zwiększać swoją liczebność[14]. Introdukowane zostały też na Wyspę Kokosową (terytorium Kostaryki)[12].

Poszczególne podgatunki zamieszkują[2][5][13]:

  • I. p. carolynae – południowo-zachodni Meksyk
  • I. p. pectoralis – południowo-wschodni Meksyk
  • I. p. guttulatus – południowo-wschodni Meksyk, na południe przez Gwatemalę, Honduras, do północno-zachodniej Nikaragui
  • I. p. espinachi – południowo-zachodnia Nikaragua do północno-zachodniej Kostaryki

Kacyk plamisty występuje w lasach, na łąkach, polanach, w zakrzewieniach, wśród roślin takich jak mimoza, akacja czy jadłoszyn, gdzie może zakładać swoje gniazda[12][13]. Ptak jest też częsty w miastach, w ogrodach i parkach, na trawnikach, gdzie także dobrze sobie radzi i pożywia się[12]. Występuje głównie na nizinach, odnotowywany do 900 m n.p.m. (I. p. guttulatus)[14].

Morfologia

Ilustracja kacyka plamistego z 1849 roku

Ptak średniej wielkości, osiąga długość ciała do 24 cm[12]. Masa ciała wynosi u samców średnio 52,6 g, u samic – 44,9 g (liczby zbadanych osobników nie podano)[14].

W upierzeniu kacyka plamistego dominuje czerwień, żółć i pomarańcz, z czego na głowie dominują barwy jaskrawsze[12][13][11]. Czarna plama rozciąga się od nozdrzy, przez oczy i przechodzi ona na gardełko oraz górną część piersi[12][13]. Obok niej znajdują się czarne kropki[12][11]. Czarne są także pióra ogona i skrzydeł[13]. Na tarczach skrzydeł występują białe pióra[13]. Brak dymorfizmu płciowego, samice jedynie czasem mają ciemniejsze ubarwienie ciała ze spodem ogona w odcieniu oliwkowozielonego[13]. Osobniki juwenalne mają grzbiet oliwkowobrązowy, pozbawiony plamkowania[12]. Dziób jest lekko zakrzywiony[15].

Ekologia i zachowanie

Kacyk plamisty, przyglądający się lusterku samochodu

Odżywianie się

Pokarmem kacyka plamistego są owoce (jagody), bezkręgowce, nasiona i nektar kwiatów drzew – brezylek (Caesalpinia), Gliricidia, ketmii (Hibiscus)[12], koralodrzewi (Erythrina)[14]. Podczas szukania pożywienia podskakuje na ziemi i przeczesuje podłoże w poszukiwaniu owadów, czasem też niszczy kwiatostany, ażeby dostać się do nektaru[13].

Śpiew i zachowania społeczne

Podobnie jak inne ptaki tropikalne, kacyk plamisty śpiewa cały rok, zarówno samiec, jak i samica[13]. Pomimo iż obie płcie śpiewają, to samiec ma bardziej złożone zwrotki[12]. Ich śpiew jest opisywany jako złożony z gwizdów i treli (niektórzy porównują śpiew tego gatunku do śpiewu wcześniej wspomnianego kacyka dużego)[13]. Gatunek ten przebywa w parach lub małych grupkach, w towarzystwie innych kacykowatych np. kacyków pąsowogłowych (I. pustulatus) czy kacyków dużych[15].

Rozmnażanie

Okres lęgowy trwa od kwietnia do lipca[14]. Ptaki te tworzą monogamiczne pary i po połączeniu się chronią swe terytorium przed innymi ptakami[13]. Parka buduje gniazdo w kształcie worka, zbudowane z traw, korzonków, o długości pół metra, typowe dla przedstawicieli kacykowatych (wyjątkiem jest I. icterus)[12]. Jego budową zajmuje się głównie samica; ma być nieco mocniej splecione niż u innych kacyków, jednak nie zostało to w pełni potwierdzone. Umieszczone zostaje od 6 do 18 m nad podłożem[14]. Gniazdo plecione jest często na gałęziach mimoz i akacji, gdyż kolce tych drzew chronią przed drapieżnikami. Dodatkowo specyficzny kształt workowatego gniazda utrudnia wejście doń m.in. wężom (Serpentes)[12]. Nie chroni to wszystko jednak gniazd przed pasożytnictwem innych ptaków, takich jak: starzyk brunatnogłowy (Molothrus ater), starzyk czarny (Molothrus aeneus) czy starzyk wielki (Molothrus oryzivorus)[12][13]. Zniesienie składa się z trzech jaj o niebieskawej skorupce pokrytej czarniawymi i fioletowymi plamami oraz kreskami; wymiary średnie (nie podano dla jakiej liczby jaj): 22,8 na 17,8 mm. Wysiaduje wyłącznie samica, pisklęta karmią obydwoje rodzice. Przynajmniej do 2011 roku czas wysiadywania i przebywania młodych w gnieździe były nieznane[14].

Status

Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje kacyka plamistego za gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern). Liczebność populacji w 2019 roku szacowano między 500 000 a 4 999 000 osobników, czyli uchodzi za ptaka pospolitego. Trend liczebności populacji uznaje się za lekko spadkowy[3].

Przypisy

  1. ↑ Icterus pectoralis, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. 1 2 3 4 Spot-breasted Oriole (Icterus pectoralis). IBC: The Internet Bird Collection. [dostęp 2016-05-07]. (ang.).
  3. 1 2 Icterus pectoralis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
  4. ↑ P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Icterinae (Vigors, 1825) – kacyki. Kompletna lista ptaków świata (Wersja: 2021-05-26). [dostęp 2021-10-09]. (pol.).
  5. 1 2 3 F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen: IOC World Bird List (v.11.2). IOC. [dostęp 2021-10-10]. (ang.).
  6. 1 2 3 Amei Amei, Brian Tilston Smith, Robust Estimates of Divergence Times and Selection with a Poisson Random Field Model: A Case Study of Comparative Phylogeographic Data, „Genetics”, 196 (1), 2014, s. 225–233, DOI: 10.1534/genetics.113.157776, ISSN 1943-2631, PMID: 24142896, PMCID: PMC3872187 (ang.).
  7. 1 2 Alexis F.L.A. Powell i inni, A comprehensive species-level molecular phylogeny of the New World blackbirds (Icteridae), „Molecular Phylogenetics and Evolution”, 71, 2014, s. 94–112, DOI: 10.1016/j.ympev.2013.11.009 (ang.).
  8. 1 2 3 W. Jetz i inni, The global diversity of birds in space and time, „Nature”, 491 (7424), 2012, s. 444–448, DOI: 10.1038/nature11631, ISSN 0028-0836 [dostęp 2021-02-27] (ang.). (drzewo filogenetyczne dostępne w bazie timetree.org).
  9. 1 2 3 F. Keith Barker i inni, New insights into New World biogeography: An integrated view from the phylogeny of blackbirds, cardinals, sparrows, tanagers, warblers, and allies, „The Auk”, 132 (2), 2015, s. 333–348, DOI: 10.1642/AUK-14-110.1, ISSN 0004-8038 [dostęp 2021-10-08] (ang.). publikacja w otwartym dostępie – możesz ją przeczytać (drzewo filogenetyczne dostępne również w bazie timetree.org).
  10. ↑ Price i inni, Song and plumage evolution in the New World orioles (Icterus) show similar lability and convergence in patterns, „Evolution; international journal of organic evolution”, 61, 2007, s. 850–863, DOI: 10.1111/j.1558-5646.2007.00082.x.
  11. 1 2 3 4 Robert W. Dickerman. A taxonomic review of the Spotted-breasted Oriole. „Nemouria”. 26, s. 1–10, 1981. (ang.).
  12. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 Wilgowrony i kacyki, [w:] David Alderton, Encyklopedia ptaków świata, Peter Barrett, Wydawnictwo Dragon, 2020, s. 179, ISBN 978-83-8172-650-4 [dostęp 2021-10-10].
  13. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 Ian Realo: Icterus pectoralis. [w:] Animal Diversity Web [on-line]. 2013. [dostęp 2021-10-10]. (ang.).
  14. 1 2 3 4 5 6 7 Josep del Hoyo, Andrew Elliott, David Christie (red.), Handbook of the Birds of the World, t. 16. Tanagers to New World Blackbirds, Barcelona: Lynx Edicions, 2011, s. 766, ISBN 978-84-96553-78-1 (ang.).
  15. 1 2 Kacyk plamisty Icterus pectoralis. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. [dostęp 2021-10-10]. (ang.).

Linki zewnętrzne

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.