Julian Bartoszewicz

Data i miejsce urodzenia	17 stycznia 1821 Biała Podlaska
Data i miejsce śmierci	5 listopada 1870 Warszawa
Zawód, zajęcie	historyk, encyklopedysta, slawista

Julian Bartoszewicz herbu Jastrzębiec^[1] (ur. 17 stycznia 1821 w Białej Radziwiłłowskiej, zm. 5 listopada 1870 w Warszawie) – polski historyk, encyklopedysta oraz slawista.

Rodzina

Był synem Adama profesora szkoły wydziałowej oraz Amelii Sengterówny^[2]. Ojciec Kazimierza Bartoszewicza.

Życiorys

Naukę podstawową podjął w 1829 kiedy wstąpił do pierwszej klasy szkoły wydziałowej, w której uczył jego ojciec. W 1833 roku przybył do Warszawy gdzie w 1838 ukończył gimnazjum na Lesznie. W młodości był zagorzałym czytelnikiem, który czytając książki przesiadywał całymi dniami w bibliotekach (m.in. publicznej Bibliotece Załuskich). Zapoznał się tam z wieloma dziełami polskich autorów Franciszka Godebskiego, Ludwika Dmuszewskiego, Leonarda Sowińskiego, a także rosyjskimi źródłami do dziejów historii Polski^[2].

W 1839 będąc stypendystą Królestwa Polskiego rozpoczął studia na wydziale historyczno-filologicznym uniwersytetu petersburskiego, gdzie studiował cztery lata. Na uniwersytecie wraz z Janem Barszczewskim założył studencką bibliotekę utrzymywaną wspólnymi składkami studentów^[2].

W latach 1842–1847 był nauczycielem w gimnazjum warszawskim, mieszczącym się w Pałacu Kazimierzowskim. W 1847 został przeniesiony do Końskich, gdzie pracował w szkole powiatowej. Przyczyną przeniesienia na prowincję był artykuł wydrukowany w „Bibliotece Warszawskiej” o Helenie Iwanownie, córce Iwana III i żonie Aleksandra Jagiellończyka. Cenzura uznała artykuł za niezgodny w swej wymowie z rosyjską racją stanu, cały nakład „Biblioteki Warszawskiej” został skonfiskowany i zniszczony. W latach 1849–1863 Bartoszewicz był nauczycielem w szkole powiatowej w Lesznie; uczył łaciny, a od 1859 języka polskiego. W styczniu 1863 został kustoszem Biblioteki Głównej. W latach 1860–1870 był członkiem honorowym Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk^[3]. W 1863 współpracował z nielegalnym pismem „Dzwon Duchowy”. W latach 1863–1866 wykładał w II Gimnazjum Męskim w Warszawie historię Polski. 1 stycznia 1868 został zwolniony ze służby rządowej i przeszedł na emeryturę.

Tablica Miejskiego Systemu Informacji upamiętniająca historyka Juliana Bartoszewicza, na ul. jego imienia w Warszawie

Ulica Juliana Bartoszewicza w Warszawie

Grób Juliana Bartoszewicza na cmentarzu Powązkowskim

Uważał, że zadaniem historyka jest zbieranie faktów historycznych. Przez całe życie tworzył prywatny zbiór wypisów źródłowych; w oparciu o zebrane źródła powstawały jego prace. W Encyklopedii Orgelbranda opublikował 1291 artykułów. Zajmował się badaniami słowiańszczyzny, polskiego średniowiecza, oraz XVIII wieku. Duża część jego pracy naukowej jest poświęcona badaniom biograficznym. Podzielał lelewelowskie poglądy na dzieje Polski.

Zmarł w wieku 49 lat po długiej chorobie Brighta^[2]. Został pochowany na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 181-4-10/11)^[4].

Dzieła

• Arcybiskupi gnieźnieńscy i prymasi^[5], 1858–1865;
• Hetmani polscy koronni i Wielkiego Księstwa Litewskiego^{[6][7][8][9][10][11][12][13]}, 1860–1865;
• Kościoły warszawskie rzymskokatolickie opisane pod względem historycznym^[14], 1855;
• Królewicze biskupi. Żywoty czterech kapłanów^[15], Warszawa 1851;
• Nowa epoka literatury historycznej polskiej;
• O pomysłach historycznych Augusta Bielowskiego^[16], Warszawa 1852;
• Panowie niemieccy na dworze Stanisława Augusta. Wizerunki osób historycznych^[17], Warszawa 1852;
• Poglądy na stosunki Polski z Turcją i Tatarami^[18], Warszawa 1860;
• Zamek Bialski (dzieje miasteczka, obrazy z życia magnatów, Akademia Bialska)^[19][20], Warszawa;
• Znakomici mężowie polscy w wieku XVIII. Wizerunki historyczne, t. 1-3^[21][22][23], Petersburg 1856;
• Historyia pierwotnej Polski^{[24][25][26][27]}, Kraków 1878;
• oraz artykuły w „Przeglądzie Naukowym”, „Bibliotece Warszawskiej”, „Tygodniku Ilustrowanym”, „Niezabudce”, „Księdze Świata”.

Edycje

• Pamiętniki Krzysztofa Zawiszy, Wojewody Mińskiego, 1666-1721 Warszawa 1862

Przypisy

Bibliografia

• Saturnin Sikorski: Wielka encyklopedya powszechna ilustrowana, t. VII, hasło „Bartoszewicz Julian”. Warszawa: Nakład i druk Saturnina Sikorskiego, 1892, s. 19–21.
• Adam Moraczewski, w: Polski Słownik Biograficzny. T. 1. Kraków: Polska Akademia Umiejętności – Skład Główny w Księgarniach Gebethnera i Wolffa, 1935, s. 325–326. Reprint: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Kraków 1989, ISBN 83-04-03484-0.

Linki zewnętrzne

• cz.1, cz.2, cz.3 – Artykuł Juliana Bartoszewicza o Konstantym Świdzińskim opublikowany w numerach 1 i 2 Tygodnika Illustrowanego. Wrzesień/październik 1859 roku.
• Dzieła dostępne w Federacji Bibliotek Cyfrowych
• Dzieła dostępne w Archive.org
• Dzieła dostępne w Google.pl
• Utwory Juliana Bartoszewicza w serwisie Polona.pl