Jeziorak
Jeziorak Duży
Ilustracja
Jeziorak w miejscowości Jażdżówki
Położenie
Państwo

 Polska

Województwo

 warmińsko-mazurskie

Miejscowości nadbrzeżne

Iława, Szałkowo, Sarnówek, Jażdżówki, Jezierzyce, Gubławki, Siemiany, Wieprz, Bukowiec, Pomielin, Jerzwałd, Likszany, Skitławki, Matyty, Polajny

Region

Równina Iławska i Pojezierze Dzierzgońsko-Morąskie (Zatoka Kraga)

Wysokość lustra

99,2[1] m n.p.m.

Wyspy

Wielka Żuława, Wielki Bukowiec, Czaplak

Morfometria
Powierzchnia

31,52 km²[1]

Wymiary
• max długość
• max szerokość


27,45 km
2,4 km

Głębokość
• średnia
• maksymalna


4,1[1] m
12,9[1] m

Objętość

141 594 tys. m³[1]

Hydrologia
Klasa czystości wody

III (1990)[2]

Rzeki wypływające

Iławka

Rodzaj jeziora

rynnowe

Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego
Mapa konturowa województwa warmińsko-mazurskiego, po lewej znajduje się owalna plamka nieco zaostrzona i wystająca na lewo w swoim dolnym rogu z opisem „Jeziorak”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, u góry znajduje się owalna plamka nieco zaostrzona i wystająca na lewo w swoim dolnym rogu z opisem „Jeziorak”
Ziemia53°43′23,24″N 19°36′46,80″E/53,723122 19,613000
Mapka jeziora

     Jeziorak

     Mały Jeziorak

     Jezioro Płaskie

     Zatoka Widłągi

– - – granice administarcyjne Iławy

Jezioro Jeziorak, Jeziorak Duży[3] (dawniej Gizerek[4], Jezierzyce[5], niem. Geserich See) – jezioro rynnowe w Polsce, położone w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie iławskim, w granicach administracyjnych Iławy, gminy wiejskiej Iława i gminy miejsko-wiejskiej Zalewo.

Jeziorak jest najdłuższym oraz szóstym pod względem powierzchni jeziorem w Polsce[6].

Opis

Według regionalizacji fizycznogeograficznej Polski jezioro znajduje się na Równinie Iławskiej i częściowo na Pojezierzu Dzierzgońsko-Morąskim (fragment Zatoki Kraga na zachód od Gubławek)[7].

Jeziorak stanowi część szlaku Kanału Elbląskiego. W jego obrębie działa WOPR Iława[8].

Ukształtowanie

Mapa Małego Jezioraka w Iławie

Brzegi Jezioraka są przeważnie wysokie i strome. Zachodni i częściowo wschodni brzeg jeziora porastają lasy iglaste[9]. Resztę obrzeży pokrywają pola, łąki i mniejsze kępy lasu[8].

Oś wąskiego, rynnowego jeziora biegnie z północy na południe, w środkowej części łamiąc się i zmieniając kierunek na południowy wschód, a potem na południowy zachód. Główny akwen na północ od wsi Siemiany dzieli się na dwie zatoki: wschodnią ślepą i północną połączoną Kanałem Dobrzyckim z jeziorem Ewingi. Na północ od wsi Siemiany przesmyk łączy Jeziorak z jeziorem Płaskim. Do zachodniego brzegu w Siemianach wpada okresowy strumyk z jeziora Urowiec. W części środkowej Jeziorak rozszerza się; jest tam kilka wysp. Na wysokości osady Nowe Chmielówko wybiega na północny wschód zatoka Kraga, która przez jezioro Dauby łączy Jeziorak z Kanałem Elbląskim. Naprzeciw osady Jażdżówki wąski przesmyk wiedzie do zatoki Widłągi[8].

Naprzeciw Iławy na Jezioraku leży jedna z największych wysp Polski położonych na jeziorze – Wielka Żuława (82,4 ha). Z południowego krańca Jezioraka, wypływa przez jaz w Iławie rzeka Iławka. W mieście znajduje się również wejście do kanału łączącego Jeziorak z Małym Jeziorakiem[8].

Wyspy

Na Jezioraku znajduje się 16 wysp. Należą do nich[6]:

  • Wielka Żuława
  • Wielki Bukowiec – jest połączona groblą z lądem stałym w miejscowości Wieprz
  • Zielony Ostrów (wyspa Łąkowa)
  • Kobiecy Ostrów
  • Rajka (niem. Liebes Insel) – wysepka na północnej części Jezioraka, przylegająca do północno-wschodniego cypla wyspy Czaplak
  • Lipowy Ostrów, zwana Lipowcem lub Owczą
  • Rybackie Kępy – dwie wysepki i kępy trzcin na głównym akwenie, pomiędzy miejscowościami Siemiany i Wieprz
  • Wyspa Duży Gierczak
  • Wyspa Mały Gierczak
  • Czaplak (niem. Czalakwerder, Kranichwerder[6]) – wyspa w północnej części Jezioraka, dostępna przez bród z lądu stałego
  • Wyspa Kępka (niem. Caprera Insel) – wysepka w północnej części Jezioraka, na północny wschód od wyspy Czaplak
  • Wyspa Polajńska, Polajńska Kępa (niem. Heuwerder) – wysepka w północnej odnodze Jezioraka, na południowy zachód od przysiółka Polajny
  • Mała Żuława – znajduje się około 3 km na północ od Iławy
  • Wyspa Miłości – znajduje się pomiędzy Wielką Żuławą, a zachodnim brzegiem Jezioraka
  • Wyspa Księdza – znajdująca się na północ od osady Jezierzyce
  • Kuklina (niem. Lerchen Insel) – wysepka w północnej części Jezioraka, na zachód od przysiółka Polajny

Półwyspy

  • Karpówka – na południe od Jerzwałdu[2]
  • Krzywy Róg – na północ od wyspy Wielki Ostrów[2]

Zatoki

Jezioro obfituje w liczne zatoki. Należą do nich[2]:

  • Zimny Kąt – na południe od Siemian i Wyspy Gierczak
  • Śmierdwy – niewielka zatoka na wschód od Zatoki Zimny Kąt
  • Sarnówek – wąska zatoka na zachód od Makowa
  • Widłągi – duża zatoka, do której wejście prowadzi przez cieśninę Jażdżówki
  • Smolny Róg – na północ od Makowa, po wschodniej stronie zbiornika
  • Zatoka Kraga – na zachód od miejscowości Gubławki

Dane morfometryczne

Powierzchnia zwierciadła wody według różnych źródeł wynosi od 3189,4 ha (1951) przez 3219,4 ha (1974, 2002), 3152,5 ha (1991) do 3460 ha[2].

Średnia głębokość jeziora wynosi 4 m (1991), natomiast głębokość maksymalna 12,9 m[2].

W oparciu o badania przeprowadzone w 1990 roku wody jeziora zaliczono do III klasy czystości. Badania przeprowadzone w 2002 roku także zaliczyły wody jeziora do III klasy czystości wód oraz do II kategorii podatności na degradację. Jest to związane ze średnią głębokością i brakiem pełnego uwarstwienia latem[2].

Nazwa

Na przestrzeni lat Jeziorak występował pod różnymi nazwami: Geserich (1317), Geyserich (1327), Geiserich (1333), Gesericht (1557), Geeserich (1595), Geserich See (1926)[2]. Nazwa wywodzi się z języka pruskiego od słowa geeysa – czapla. Pierwotna nazwa oznaczałaby więc Jezioro Czaple. Jedna z wysp jeziora zachowała nazwę Czaplak (niem. Czalakwerde)[10].

Ochrona przyrody

Jezioro znajduje się na terenie następujących powierzchniowych form ochrony przyrody[11]:

Jeziorak w literaturze

Jezioro o nazwie Jeziorak jest miejscem akcji książki Nowe przygody Pana Samochodzika, w której tytułowy bohater szuka skarbów zrabowanych podczas II wojny światowej.

Przypisy

  1. 1 2 3 4 5 Adam Choiński: Katalog jezior Polski. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 2006, s. 370. ISBN 83-232-1732-7.
  2. 1 2 3 4 5 6 7 8 Jezioro.com.pl – Jeziorak [online], www.jezioro.com.pl, 4 stycznia 2010 [dostęp 2023-08-05] (pol.).
  3. ↑ Jeziorak Duży [online], grybilawa.pl, 10 lipca 2015 [dostęp 2023-08-05] (pol.).
  4. ↑ G. Leygind, Nazwy fizjograficzne, [w:] Morąg – z dziejów miasta i powiatu, Olsztyn: Pojezierze, 1973.
  5. ↑ Jezierzyce, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 572.
  6. 1 2 3 Jezioro Jeziorak – Pojezierze Iławskie [online] [dostęp 2023-08-05] (pol.).
  7. ↑ Regiony fizycznogeograficzne Polski po zmianach w 2018 r. [online], warmaz.pl, 2018 [dostęp 2023-08-05] (pol.).
  8. 1 2 3 4 Jezioro Jeziorak [online], Encyklopedia Warmii i Mazur [dostęp 2023-08-05] (pol.).
  9. ↑ Jeziorak, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2022-05-18].
  10. ↑ Morąg – z dziejów miasta i powiatu, Olsztyn: Pojezierze, 1973, s. 41.
  11. ↑ Geoserwis GDOŚ. [dostęp 2013-11-26].

Linki zewnętrzne

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.