.jpg.webp)
Jeziora Plitwickie (chorw. Plitvička jezera) – zespół połączonych ze sobą jezior krasowych w centrum Chorwacji, w historycznym regione Lika, w pobliżu granicy z Bośnią i Hercegowiną oraz w odległości (w linii prostej) ok. 55 km od wybrzeża Adriatyku.
Charakterystyka
Leżą w górskim, krasowym terenie na wschodnim skraju Gór Dynarskich. Powstały w terenowej depresji pomiędzy masywami górskimi Mala Kapela na zachodzie i Plješevica na wschodzie. Podłoże stanowią tu skały węglanowe pochodzące z mezozoiku. Głównie są to wapienie, często jednak z wkładkami dolomitów, a nawet partie czysto dolomitowe. Różnice pomiędzy odporniejszymi skałami dolomitowymi z triasu, a łatwiej krasowiejącymi i bardziej rozpuszczalnymi warstwami kredowych wapieni znalazły odzwierciedlenie w dzisiejszym ukształtowaniu systemu jezior. Specyficzne właściwości hydrogeologiczne tych skał umożliwiły z jednej strony retencję wód w warstwach dolomitowych, a z drugiej strony wycięcie głębokich kanionów w skałach wapiennych. W związku z tym kompleks Jezior Plitwickich tworzą dwa zespoły połączonych kaskadowo jezior: tzw. Górne Jeziora (chorw. Gornja jezera) i Dolne Jeziora (chorw. Donja jezera). Jeziora Górne, uformowane w warstwach dolomitowych, większe powierzchniowo i objętościowo od Jezior Dolnych, mają stosunkowo łagodne brzegi i rozbudowaną linię brzegową. Jeziora Dolne są mniejsze, usytuowane w głębokim kanionie o gołych, urwistych ścianach[1].
Istnienie jezior uwarunkowane było powstaniem oddzielających je od siebie trawertynowych grobli. Tworzą się na nich wodospady, których istnieje tutaj ponad 90. Trawertyn zaczął się tu osadzać na naturalnych progach i przeszkodach w korycie przepływającej przez jeziora rzeki z końcem późnego glacjału, ok. 15 – 12 tys. lat b2k[1], w czasie trwania cieplejszego okresu klimatycznego. Z czasem znaczne jego powierzchnie wtórnie porosły roślinnością.
Długość wszystkich jezior wynosi łącznie 8,2 km, a ich łączna powierzchnia – ok. 200 ha.
W skład Górnych Jezior wchodzą kolejno: Prošćansko jezero, Ciginovac, Okrugljak, Batinovac, Veliko jezero, Malo jezero, Vir, Galovac, Milino jezero, Gradinsko jezero, Burgeti i Kozjak. Jezioro Kozjak jest największym ze wszystkich jezior: ma powierzchnię 80 hektarów i jest głębokie na 49,5 m. W skład Dolnych Jezior wchodzą: Milanovac, Gavanovac, Kaluđerovac i Novakovića Brod, usytuowane kolejno w głębokiej i wąskiej, kanionowatej dolinie. Największe i najbardziej atrakcyjne wodospady to: Batinovački Slapovi, Galovački Slap, Kozjački Slapovi, Milanovački Slapovi, Slapovi Milke Trnine.
Jeziora zasilane są systemem wód podziemnych i powierzchniowych, wśród których wyróżniają się potoki Crna rijeka i Bijela rijeka. Koło wsi Plitvički Leskovac łączą się one, tworząc rzekę Matica, która już 1 km niżej wpada do pierwszego jeziora – Prošćansko (powierzchnia 63 ha, głębokość maks. 37 m). Potok Plitvice, dopływający po powierzchni otaczającej Plitwickie Jeziora wierzchowiny w rejon najniższego z jezior, spada w głąb doliny wysokim na 78 m Wielkim Wodospadem (chorw. Veliki slap). Jest to największy wodospad Chorwacji. Wody Plitvicy i systemu Jezior Plitwickich łączą się w wysokiej na 25 m kaskadzie Sastavci (chorw. slapište Sastavci), poniżej której dają początek rzece Korana. Ta spływa głębokim kanionem, poprzez kolejne 4 kaskady.
Różnica wysokości pomiędzy taflą pierwszego jeziora (Prošćansko jezero, 636 m n.p.m.) a początkiem rzeki Korany (480 m n.p.m.) wynosi 156 m.
Ochrona
Cały system jezior leży w granicach Parku Narodowego Jezior Plitwickich. Jest jednym z najliczniej odwiedzanych przez turystów rejonów w głębi Chorwacji. Wszystkie jeziora w różnym stopniu dostępne są dla turystów, jednak nie wolno się w nich kąpać ani uprawiać sportów wodnych.
Przypisy
Bibliografia
- Ćirlić Branko: Przewodnik po Jugosławii, wyd. III, wyd. Sport i Turystyka, Warszawa 1989, ISBN 83-217-2277-6, s. 412–415.
- Drzycimski Idzi: Plitwickie Jeziora, w: „Poznaj świat” R. XII, nr 11 (144), listopad 1964, s. 35–36.