Jerzy Dziewicki (ur. 3 stycznia 1918 w Wilnie, zm. 3 września 1985 w Gdańsku) – polski dziennikarz, publicysta, działacz społeczny, redaktor naczelny „Głosu Wybrzeża” w okresie odwilży październikowej.

Życiorys

Jerzy Dziewicki, na przełomie lat 60. i 70. XX wieku

Urodził się 3 stycznia 1918 w Wilnie jako syn adwokata Mariana Dziewickiego, wieloletniego sekretarza Rady Miejskiej, i Heleny z Jazdowskich, nauczycielki. Był młodszym bratem Ireny Sztachelskiej i Muty (Marii) Dziewickiej.

Ukończył Gimnazjum im. Króla Zygmunta Augusta w Wilnie oraz – w 1939 – studia na Wydziale Prawa Uniwersytetu Stefana Batorego. W okresie gimnazjalnym harcerz „Błękitnej Jedynki”, w czasie studiów członek Koła Wileńskiego Akademickiego Związku Morskiego. W tym okresie podjął pierwsze próby dziennikarsko-publicystyczne na łamach społeczno-politycznego dwutygodnika „Poprostu” wydawanego przez Związek Lewicy Akademickiej „Front”.

W 1939 niezmobilizowany z powodu stanu zdrowia, izolowany przez podziemie niepodległościowe ze względu na lewicowe poglądy, wojnę przeżył w Wilnie, pracując jako robotnik.

W 1941 ożenił się z Antoniną Gaponik, studentką działającego w podziemiu Wydziału Medycznego Uniwersytetu Stefana Batorego, późniejszą doktor medycyny, związaną z Akademią Medyczną w Gdańsku, z którą miał dwoje dzieci. W lutym 1945 opuścił Wilno wraz z rodziną i po krótkim pobycie w Białymstoku w poszukiwaniu pracy przeniósł się do Gdańska, z którym pozostał związany do końca życia.

W okresie bezpośrednio powojennym pracował jako korektor na nocnych dyżurach redakcji „Dziennika Bałtyckiego” w Gdyni, w latach 1945-1950 był w „Dzienniku” kolejno redaktorem działu łączności z czytelnikami, kierownikiem działu terenowego i redaktorem depeszowym. W 1949 wstąpił do PZPR. Z okresu pracy w „Dzienniku Bałtyckim”, w latach jego formowania, datowały się znajomości i przyjaźnie Dziewickiego z Marianem Brandysem, Franciszkiem Fenikowskim, Lechem Bądkowskim, Stanisławą Fleszarową-Muskat, Bolesławem Facem, Tadeuszem Bolduanem. Do tego samego zespołu należał także kolega jeszcze z lat wileńskich, Wincenty Kraśko.

W 1951 ze względów rodzinnych przeniósł się do Warszawy, gdzie do 1953 pracował jako kierownik działu społecznego w „Głosie Pracy”. W 1954 pełnił funkcję zastępcy redaktora naczelnego „Głosu Wybrzeża”, w latach 1955-56 znów w Warszawie, w dziale społecznym „Trybuny Ludu”. Po październiku 1956 ponownie na Wybrzeżu, najpierw na stanowisku redaktora naczelnego „Dziennika Bałtyckiego”, a od 1 lipca 1957 jako redaktor naczelny „Głosu Wybrzeża”.

W latach 1957-1968 zasiadał w Komitecie Wojewódzkim PZPR w Gdańsku, między innymi jako członek egzekutywy. Jako zwolennik październikowej odnowy wszedł w apogeum konfliktu z władzami partii w 1968, kiedy to wziął udział w burzliwym posiedzeniu Parlamentu ZSP na Politechnice Gdańskiej 27 marca 1968. W konsekwencji podjętej na łamach „Głosu Wybrzeża” polemiki z polityką partii oraz wystąpienia w obronie kolegów-dziennikarzy pochodzenia żydowskiego, decyzją egzekutywy usunięty został z Komitetu Wojewódzkiego, zwolniony ze stanowiska redaktora naczelnego i obłożony zakazem pracy dziennikarskiej na terenie ówczesnego województwa gdańskiego (tzw. „wilczy bilet”)^[1][2][3].

Od 1969 do jej rozwiązania w 1970 był redaktorem naczelnym Agencji Publicystyczno-Informacyjnej w Warszawie. W latach 1970-1974 pracował w „Tygodniku Morskim”, po jego rozwiązaniu, w latach 1974-1978 – jako sekretarz redakcji w „Głosie Stoczniowca”. Od 1978 na emeryturze.

Jako dziennikarz zaangażowany był przede wszystkim w tematykę społeczną (m.in. bezpośrednio po wojnie w organizację pomocy socjalnej dla rodzin pozbawionych przez wojnę środków do życia) i kulturalną – stąd jego bliskie znajomości i przyjaźnie z pisarzami Wybrzeża. Oprócz Bądkowskiego, Fenikowskiego, Faca, także z Różą Ostrowską, Izabellą Trojanowską, Zbigniewem Żakiewiczem, Wojciechem Witkowskim, oraz działaczami kaszubskimi, m.in. Józefem Borzyszkowskim. Wieloletnie niekiedy przyjaźnie z tym środowiskiem zaowocowały wstąpieniem do Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego i współpracą z „Pomeranią”.

W latach 70. i 80. współpracował z demokratyczną opozycją Wybrzeża, utrzymywał również kontakty z warszawskim środowiskiem opozycyjnym, m.in. Marianem Brandysem i Haliną Mikołajską.

Od sierpnia 1980 pomagał Lechowi Bądkowskiemu w jego działaniach na rzecz NSZZ „Solidarność”. Działał w Oddziale Gdańskim Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich, był delegatem na nadzwyczajny zjazd SDP w Warszawie w dniach 29-31 października 1980, gdzie wybrany został wiceprzewodniczącym Naczelnego Sądu Dziennikarskiego^[4].

Współpracę z SDP (m.in. z jej ówczesnym przewodniczącym, Stefanem Bratkowskim kontynuował także po zdelegalizowaniu Stowarzyszenia w stanie wojennym^[4]. W 1982 był jednym z sygnatariuszy protestacyjnego listu do premiera PRL, wystosowanego przez Gdański Oddział SDP w tej sprawie^[5]. Zajmował się w owym okresie między innymi pomocą rodzinom internowanych dziennikarzy Wybrzeża (w tej liczbie m.in. Macieja Łopińskiego). Od 1982 blisko związany z duszpasterstwem środowisk twórczych oo. Dominikanów w Gdańsku i środowiskiem skupionym wokół ojca Sławomira Słomy.

Jest on m.in. autorem wstępu i edycyjnego opracowania wspomnień Jana Mazurkiewicza, zatytułowanych Los żołnierza (Gdańsk 1995)^[6]. Do ważnych w jego dorobku należy artykuł Wątki kulturalne w prasie Wybrzeża 1945-1950 zamieszczony w „Gdańskim Roczniku Kulturalnym” w 1985 (t. 8). Był także autorem opracowania materiałów z konkursu na pamiętniki stoczniowców, publikowanych częściowo na łamach „Głosu Stoczniowca”.

Odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi, Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, odznaką honorową „Zasłużonym Ziemi Gdańskiej”, wyróżniony odznaką honorową „Zasłużony Pracownik Morza”.

Zmarł 3 września 1985 w Gdańsku i został pochowany na Cmentarzu Srebrzysko (rejon IX, taras III wojskowy, rząd 3)^[7].

Grób Jerzego Dziewickiego na Cmentarzu Srebrzysko

Bibliografia

• J. Borzyszkowski, Jerzy Dziewicki, [hasło w:] Słownik biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego. Suplement I, red. Z. Nowak, Gdańsk 1998, s. 74-75;
• Dziewicki Jerzy, [hasło w:], Słownik dziennikarzy i publicystów Pomorza 1945-2005, red. J. Model, Gdańsk 2008, s. 42-43;
• I. Greczanik, Marzec 68’ w Domu Prasy, „Dziennik Bałtycki” 1998, 6 lutego;
• Jerzy Dziewicki, „Solidarność” 1985, nr 18 (145), s. 2;
• Jerzy Dziewicki nie żyje, „Głos Wybrzeża” 1985, nr 206;
• R. Kalukin, Marzec ’68 – z kreślarni 356, „Głos Wybrzeża” 1998, 13-14 marca;
• Redaktor Jerzy Dziewicki, „Dziennik Bałtycki” 1985, nr 185;
• Żegnaj Jerzy, „Wieczór Wybrzeża” 1985, nr 1725.

Przypisy