Jerzy Dąbrowski
„Łupaszka”
Ilustracja
podpułkownik kawalerii podpułkownik kawalerii
Data i miejsce urodzenia

29 kwietnia 1889
Suwałki, Królestwo Polskie

Data i miejsce śmierci

17 grudnia 1940
Mińsk, Białoruska SRR, ZSRR

Przebieg służby
Lata służby

1914–1940

Siły zbrojne

Armia Imperium Rosyjskiego
Wojsko Polskie

Jednostki

9 Pułk Strzelców Konnych
3 Pułk Strzelców Konnych
6 Szwadronu Kawalerii
4 Pułk Ułanów Zaniemeńskich
110 Rezerwowy Pułk Ułanów

Stanowiska

dowódca szwadronu kawalerii
zastępca dowódcy pułku
rejonowy inspektor koni
dowódca 110 Rezerwowego Pułku Ułanów

Główne wojny i bitwy

I wojna światowa
wojna polsko-bolszewicka
II wojna światowa
kampania wrześniowa

Odznaczenia
Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Walecznych (1920–1941, czterokrotnie) Złoty Krzyż Zasługi Krzyż Zasługi Wojsk Litwy Środkowej
Dowództwo ochotniczego oddziału braci Dąbrowskich – luty 1919 rok. Siedzą od lewej: Władysław i Jerzy

Jerzy Dąbrowski, Dąmbrowski, Dombrowski[1] h. Junosza, ps. „Łupaszka”[uwaga 1] (ur. 29 kwietnia 1889 w Suwałkach[2], zm. 17 grudnia 1940 w Mińsku) – podpułkownik kawalerii Wojska Polskiego, „zagończyk”[3].

Życiorys

Syn Adolfa, rosyjskiego generała-majora kawalerii[4], i Leontyny z Kozłowskich. Był starszym bratem Władysława Dąbrowskiego (1891–1927), także „zagończyka” i majora kawalerii Wojska Polskiego.

Ukończył szkołę realną w Wyborgu[2], gdzie zdał maturę. Następnie studiował w Instytucie Mierniczym w Moskwie[2]. W 1910 odbył obowiązkową służbę wojskową. Po wybuchu I wojny światowej został powołany do armii rosyjskiej. We wrześniu 1914 roku, za odwagę w walkach, mianowany został chorążym, a w październiku tego roku – podporucznikiem. Służył na froncie w kawalerii jako rotmistrz i dowódca szwadronu, a następnie przeniósł się do lotnictwa wojskowego, gdzie pełnił funkcję dowódcy eskadry. Po rewolucji lutowej w 1917 przeszedł do Naczpola w Sankt Petersburgu. Po demobilizacji przybył do majątku Podolszczyzna, w powiecie dziśnieńskim, w którym mieszkał do jesieni tegoż roku.

W październiku 1918 razem z Władysławem wstąpił do Samoobrony Wileńskiej, broniącej Wileńszczyzny przed bolszewikami. Zorganizował ochotniczy szwadron kawalerii, który z czasem przemienił się w Pułk Ułanów Wileńskich. Obaj bracia dowodzili tą formacją wojskową. W pierwszych dniach stycznia 1919 wziął udział w zaciekłych walkach obronnych na Antokolu przeciwko atakującym wojskom bolszewickim. Wobec przygniatającej przewagi bolszewików, 5 stycznia wycofał się wraz z pozostałymi oddziałami Samoobrony z miasta. Następnego dnia wraz z bratem sformował w Białej Wace pod Wilnem oddział partyzancki pod nazwą Wileński Oddział Wojsk Polskich. Dowódcą oddziału został jego brat, a Jerzy Dąbrowski pełnił w nim funkcję zastępcy dowódcy i komendanta 1 pułku ułanów. Po przejęciu kasy byłej Samoobrony, w sumie ok. 140 tys. marek, bracia Dąbrowscy na czele dwóch szwadronów kawalerii i batalionu piechoty (ok. 700 ludzi), wyruszyli przez Ejszyszki w stronę Grodna. Oddział ten prowadził wojnę partyzancką przeciw bolszewikom na terenach Grodzieńszczyzny, Wileńszczyzny i Polesia. Walczył m.in. pod Różaną, zdobył Prużanę, fortecę Brześć Litewski, następnie zawrócił, dotarł do Pińska, zdobył Baranowicze i przeszedł koło Nieświeża. Mimo małych sił poruszał się swobodnie po terenie okupowanym przez wojska bolszewickie, budząc wśród nich postrach. W kawalerii ówczesnego podrotmistrza Jerzego Dąbrowskiego walczyło wiele później znanych osobistości międzywojennej Polski, m.in. Stanisław Cat-Mackiewicz i jego młodszy brat Józef Mackiewicz, hrabia Eustachy Sapieha, książę Włodzimierz Czetwertyński, hrabia Jan Tyszkiewicz, Jan Kalenkiewicz, ojciec Macieja oraz Konstanty Drucki-Lubecki potomek starego rodu książęcego i dowódca Wileńskiej Brygady Kawalerii w 1939 r. W oddziale tym rozpoczął służbę wojskową młody Witold Pilecki[5]. Po włączeniu partyzanckiego oddziału braci Dąbrowskich w skład grupy wojsk gen. Antoniego Listowskiego, oddział przemianowano na grupę operacyjną. Jerzy Dąbrowski ponownie został zastępcą swojego brata. Podrotmistrzowi Jerzemu Dąbrowskiemu stopień rotmistrza zatwierdzono 24 kwietnia 1919 r. W czerwcu tego roku, podczas odpoczynku i reorganizacji w Lidzie, oddział Dąbrowskich stał się jednostką regularną WP – z kawalerii utworzono 13 pułk ułanów Wileńskich, natomiast piechota dała początek Lidzkiemu Pułkowi Strzelców (późniejszy 76 pułk piechoty). Jerzy Dąbrowski został zastępcą dowódcy 13 puł., w którym dowódcą był brat Władysław.

Podczas ofensywy bolszewickiej, latem 1920 bracia Dąbrowscy sformowali 211 pułk ułanów. Dowódcą pułku został mjr Władysław Dąbrowski, a rtm. Jerzy Dąbrowski jego zastępcą. Pułk ten 15 października 1920 wszedł w skład Wojska Litwy Środkowej i brał udział w walkach z Litwinami pod Rykontami, Rudziszkami, Lejpunami, Mejszagołą, Szyrwintami.

Po zakończeniu działań wojennych pełnił służbę w 9 pułku strzelców konnych we Włodawie, a później w 3 pułku strzelców konnych w Wołkowysku[6] [7]. 3 maja 1922 roku został zweryfikowany w stopniu rotmistrza ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 roku i 213. lokatą w korpusie oficerów jazdy (od 1924 roku - kawalerii)[8]. Z dniem 4 października 1924 roku został przeniesiony do Korpusu Ochrony Pogranicza na stanowisko dowódcy 6 szwadronu kawalerii[9]. 18 lutego 1928 roku awansował na majora ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1928 roku i 14. lokatą w korpusie oficerów zawodowych kawalerii[10][11]. 28 stycznia 1931 roku został przeniesiony z KOP do 4 pułku ułanów Zaniemeńskich w Wilnie na stanowisko zastępcy dowódcy pułku[12][13]. 14 grudnia 1931 roku awansował do stopnia podpułkownika ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1932 roku i 5 lokatą w korpusie oficerów zawodowych kawalerii. 28 czerwca 1931 roku został przeniesiony na stanowisko rejonowego inspektora koni w Wilnie[14].

W ramach osadnictwa wojskowego kupił działkę w dzisneńskim, którą sprzedał i kupił liczący kilkadziesiąt hektarów folwark Mazuryszki, w ówczesnej parafii Suderwie pod Wilnem. Tutaj wraz z rodziną, głównie latem, mieszkał i prowadził gospodarstwo.

Podczas kampanii wrześniowej objął dowództwo 110 rezerwowego pułku ułanów, który 14 września wszedł w skład Brygady Rezerwowej Kawalerii „Wołkowysk”. Jego zastępcą był mjr Henryk Dobrzański, późniejszy „Hubal”. Pułk początkowo działał na przedpolu Wołkowyska, a następnie przez Piaski – Mosty – Ejsmonty udał się w kierunku Wilna. Po otrzymaniu fałszywej informacji o kapitulacji miasta przed Armią Czerwoną, skierował się na Grodno. Szedł wówczas w straży przedniej Brygady i realizował zadanie tłumienia komunistycznej dywersji w okolicznych miasteczkach i wsiach. W rejonie Grodna ppłk J. Dąbrowski podjął decyzję (przez część badaczy uważaną za samowolną) odłączenia się od reszty Brygady. W nocy z 20 na 21 września pułk przeprawił się na zachodni brzeg Niemna i skierował do Puszczy Augustowskiej, gdzie toczył walki z wojskami sowieckimi w rejonie Krasnego Boru i pod Dolistowem Starym nad Biebrzą, w czasie których poniósł znaczne straty. W tym czasie ppłk Dąbrowski postanowił iść na pomoc oblężonej Warszawie. Część oficerów zdecydowała udać się na Litwę lub powrócić do domów, na co dostali zgodę ppłk. J. Dąbrowskiego. Pułkowi w nocy z 24 na 25 września udało się oderwać od nieprzyjaciela. Skierował się na południe na Łomżę, gdzie odebrano wiadomość, że Warszawa kapituluje. O świcie 28 września w rejonie Janowa koło Kolna chory ppłk Dąbrowski rozwiązał resztki swojego pułku (ok. 100 ludzi), przy czym część oficerów i żołnierzy pod dowództwem mjr. Henryka Dobrzańskiego kontynuowała marsz na Warszawę, zaś sam chory ppłk Dąbrowski na początku października przedostał się na Litwę, gdzie na dwa tygodnie trafił do szpitala, a potem był internowany w VI forcie. Po okupacji Litwy przez ZSRR został aresztowany przez NKWD. Z powodu jego zasług w walkach z bolszewikami w latach 1919–1920, został skazany na karę śmierci i stracony w więzieniu w Mińsku w nocy z 16 na 17 grudnia 1940, po straszliwych torturach. Według innego źródła zmarł w więzieniu w Mińsku w styczniu 1941[15].

Ordery i odznaczenia

Upamiętnienie

Pomnik poświęcony 110 Rezerwowemu Pułkowi Ułanów w Janowie gm. Kolno
  • W 2009 Instytut Pamięci Narodowej wydał komiks autorstwa Krzysztofa Wyrzykowskiego i Sławomira Zajączkowskiego poświęcony Jerzemu Dąbowskiemu pt. „Łupaszka 1939”. W wydawnictwie umieszczono również jego rys biograficzny oraz omówienie tła historycznego[21].
  • Pomnik poświęcony 110 Rezerwowemu Pułkowi Ułanów we wsi Janowo koło Kolna. Pomnik stoi we wsi, w której w ppłk J. Dąbrowski 28 września 1939 r. podjął decyzję o rozwiązaniu pułku. Składają się na niego cztery granitowe kamienie, z których jeden symbolizuje pułk, a pozostałe trzy dowódców oraz ich oddziały, które wyłoniły się z rozwiązanej jednostki.

Uwagi

  1. ↑ pseudonim „Łupaszko” po Jerzym Dąbrowskim przejął Zygmunt Szendzielarz – analiza prof. Leszka Bednarczuka (≤1min. cz. 1 filmu dok. „Łupaszko”, prod. TVP, Warszawa 2000, reż. M. Pietrowski)

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ W literaturze znany także jako Jerzy Dąmbrowski lub Jerzy Dombrowski. Jego rodzina używała nazwiska Dąmbrowski. W ewidencji wojskowej figurował jako Jerzy III Dąbrowski dla odróżnienia od innych oficerów WP noszących to samo imię i nazwisko.
  2. 1 2 3 Stanisław Łoza (red.), Czy wiesz kto to jest?, (Przedr. fotooffs., oryg.: Warszawa : Wydaw. Głównej Księgarni Wojskowej, 1938.), Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe : na zam. Zrzeszenia Księgarstwa, 1983, s. 134.
  3. ↑ Tomasz Strzembosz: Saga o „Łupaszce” ppłk. Jerzym Da̜mbrowskim, 1889-1941. Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 1996. ISBN 978-83-86678-33-4.
  4. ↑ Instytut Pamięci Narodowej, „Łupaszka” 1939 [online], Instytut Pamięci Narodowej [dostęp 2022-09-12] (pol.).
  5. ↑ Krzysztof Tracki, Młodość Witolda Pileckiego, 2014, s. 108.
  6. ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 670, 680.
  7. ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 587, 602.
  8. ↑ Lista starszeństwa oficerów zawodowych. Załącznik do Dziennika Personalnego Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 13 z 8 czerwca 1922 roku, Zakłady Graficzne Ministerstwa Spraw Wojskowych, Warszawa 1922, s. 162.
  9. ↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 75 z 21 lipca 1925 roku, s. 399.
  10. ↑ Rocznik Oficerski 1928 ↓, s. 330, 342.
  11. ↑ Rocznik Oficerów Kawalerii 1930 ↓, s. 59, 74.
  12. ↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 1 z 28 stycznia 1931 roku, s. 14, błędnie podano, że miał objąć stanowisko zastępcy dowódcy 22 Pułku Ułanów Podkarpackich w Brodach. Sprostowanie ukazało się w Dzienniku Personalnym Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 3 z 26 marca 1931 roku, s. 134.
  13. ↑ Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 142, 631.
  14. ↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 8 z 28 czerwca 1933 roku, s. 134.
  15. ↑ Wykaz poległych i zmarłych żołnierzy Polskich Sił Zbrojnych na obczyźnie w latach 1939–1945. Londyn: Instytut Historyczny im. Gen. Sikorskiego, 1952, s. 358.
  16. ↑ M.P. z 2023 r. poz. 446.
  17. ↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 13 z 8 czerwca 1922 roku, s. 381.
  18. ↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 1 z 26 stycznia 1921 roku, s. 59.
  19. ↑ M.P. z 1929 r. nr 216, poz. 507 „za zasługi w służbie granicznej”.
  20. ↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 12 z 3 marca 1926 roku, s. 70.
  21. ↑ Krzysztof Wyrzykowski, Sławomir Zajączkowski 2009 ↓.

Bibliografia

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.