Jean-Bertrand Aristide

Data i miejsce urodzenia	15 lipca 1953 Port-Salut
Prezydent Haiti
Okres	od 7 lutego 1991 do 30 września 1991
Poprzednik	Ertha Pascal-Trouillot
Następca	Raoul Cédras
Okres	od 15 czerwca 1993 do 12 maja 1994
Poprzednik	Marc Bazin
Następca	Émile Jonassaint
Okres	od 12 października 1994 do 7 lutego 1996
Poprzednik	Émile Jonassaint
Następca	René Préval
Okres	od 7 lutego 2001 do 29 lutego 2004
Poprzednik	René Préval
Następca	Boniface Alexandre

Jean-Bertrand Aristide (ur. 15 lipca 1953) – haitański polityk, ksiądz katolicki, teolog i dwukrotny prezydent kraju^[1][2][3].

Życiorys

Urodził się w 1953 roku w Port-au-Prince. Ukończył tam szkołę katolicką^[2]. W 1966 roku zapisał się na seminarium w Cap-Haïtien^[2]. W 1975 roku wstąpił do zakonu salezjanów^[1]. Zainteresował się wówczas teologią wyzwolenia, której zwolennikiem został^[2]. Następnie powrócił do Port-au-Prince, gdzie w 1979 roku ukończył studia z zakresu psychologii^[2]. Prowadził działalność opozycyjną względem reżimu Jean-Claude’a Duvaliera na łamach religijnego „Radio Cacique“^[2]. W 1982 roku przyjął święcenia kapłańskie^[1]. Często przebywał poza krajem, spędzając sześć najbliższych lat na studiowanie teologii. W 1985 roku zdobył tytuł magistra na Uniwersytecie Montrealskim. W tym samym roku powrócił w rodzinne strony. Został proboszczem parafii świętego Jana Bosko w Port-au-Prince. Jego antyreżimowe poglądy przyniosły na niego kilka nieudanych prób zabójstwa ze strony funkcjonariuszy rządowych. Radykalizm Aristide rodził też sprzeciw wśród hierarchii kościelnych. Próba przeniesienia go do mniejszej parafii skończyła się w 1987 roku udanym strajkiem okupacyjnym w katedrze w Port-au-Prince, który zorganizowali parafianinie i zwolennicy Aristide^[2]. W 1988 roku kościół świętego Jana Bosko został zaatakowany przez oddziały Tonton Macoute Duvaliera. W masakrze przeprowadzonej przez ich członków zginęło 13 osób a ponad 70 zostało rannych^[2]. Pod koniec 1988 roku został usunięty z zakonu za głoszenie teologii wyzwolenia^[1]. Watykan jednocześnie skierował go do wyjazdu z Haiti^[3]. Na wieść o planowanym wyjeździe z Haiti, zwolennicy Aristide masowo wyszli na demonstracje i zablokowali lotnisko nie dopuszczając do opuszczenia wyspy przez duchownego. Masowe manifestacje w tym czasie były najbardziej licznymi demonstracjami w historii karaibskiego kraju^[3]. Gdy pod koniec lat 80. reżim Duvaliera został obalony w wyniku wojskowego zamachu stanu Aristide kontynuował działalność opozycyjną sprzeciwiając się rządom armii^[3][1].

Wystartował w wyborach prezydenckich w 1990 roku jako kandydat lewicowego Frontu Narodowego na rzecz Zmiany i Demokracji. Zdobył w nich 2/3 głosów^[1][4]. Na stanowisko został zainaugurowany 7 lutego 1991 roku^[2]. Politycznym reprezentantem Aristide stał się ruch Lavalas^[1]. Wybór społeczeństwa nie został uznany również przez armię, która w 1991 roku dwukrotnie przeprowadziła zamach stanu i odsunęła go od władzy 30 września tego samego roku^[4]. Obalony prezydent udał się na emigrację do Wenezueli, a następnie Stanów Zjednoczonych^[1]. W tym czasie stronnicy dawnego reżimu którzy utworzyli paramilitarną organizację FRAPH i rozpoczęli falę terroru przeciw zwolennikom prezydenta^[3]. Do władzy powrócił 15 października 1994 roku, gdy armia oddała mu władzę (pod groźbą zbrojnej interwencji USA)^[2]. Chociaż cieszył się powszechną sympatią społeczną, jednak nie był w stanie rozwiązać problemów społecznych i gospodarczych mieszkańców kraju. W 1996 roku odstąpił od władzy^[2]. Jego następcą na stanowisku prezydenta został jego stronnik René Préval^[4], który wygrał wybory w 1995 roku^[1].

Wraz z odejściem od władzy stanął na czele sojuszu politycznego Rodzina Lavalas powstałego w wyniku rozpadu ruchu Lavalas (Préval stanął na czele konkurencyjnej Organizacji Politycznej Lavalas)^[1]. Rodzina Lavalas wygrała wybory samorządowe i parlamentarne w 2000 roku, on sam zwyciężył w wyborach prezydenckich w 2001 roku^[4]. Wyniki wyborów zostały zakwestionowane przez opozycję i obserwatorów. Sytuacja w latach 2001-04 była niestabilna. Opozycja domagała się rezygnacji Aristide’a, dochodziło do zamieszek i zamachów. Kryzys polityczny odbił się na gospodarce. W lutym 2004 roku wybuchły wielodniowe zamieszki. Według pierwszych informacji prasowych, sam ustąpił ze stanowiska w ich następstwie. Według niego samego został porwany przez Amerykanów i siłą zmuszony do wyjazdu z kraju^[3]. Niezależnie od prawdziwości obu wersji Aristide po zamieszkach udał się na emigrację^[4][1]: najpierw na Jamajkę^[3], a potem do Republiki Południowej Afryki. Pomimo amerykańskich wysiłków mających zatrzymać jego powrót do kraju, w marcu 2011 roku powrócił na Haiti^[2].

Autor „Haiti and the New World Order“ (1995)^[1].

Zobacz też

• Protesty na Haiti (2004)

Przypisy