Jastrzębiec włosisty
Ilustracja
Okazy zielnikowe
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

astrowce

Rodzina

astrowate

Podrodzina

Cichorioideae

Rodzaj

jastrzębiec

Gatunek

jastrzębiec włosisty

Nazwa systematyczna
Hieracium piliferum Hoppe
Bot. Taschenb. Anfanger Wiss. Apothekerkunst 1799: 129 (-130)[3]

Jastrzębiec włosisty[4] (Hieracium piliferum Hoppe) – gatunek rośliny należący do rodziny astrowatych. Występuje w Alpach, Pirenejach, Apeninach, Górach Dynarskich i Karpatach. W Polsce podano tylko dwa jego stanowiska w Tatrach Wysokich: na Mięguszowieckim Szczycie oraz przy Morskim Oku[5]. W 2014 roku uznany został za wymarły[6], po czym w 2022 roku odkryto populację tego gatunku w Szerokim Żlebie w masywie Miedzianego[7].

Morfologia

Łodyga
Wniesiona, pojedyncza, najczęściej bezlistna (czasem z jednym lub dwoma listkami). Ma wysokość 5–30 cm. Pokryta trzema rodzajami włosków: długimi wełnistymi włoskami, włoskami gwiazdkowatymi oraz gruczołowatymi[5].
Liście
Zebrane w różyczkę, na krótkich ogonkach, lancetowate, sinozielone, owłosione.
Kwiaty
Jasnożółte, zebrane w pojedynczy koszyczek na szczycie łodygi (czasem 2–3). Łuski okrywy koszyczka wąskolancetowate, wełniście owłosione[5].
Owoc
Brunatna lub czarniawa niełupka[5].

Biologia i ekologia

Bylina. Kwitnie od lipca do sierpnia. Gatunek alpejski, oreofit. Rośnie w murawach na podłożu bezwapiennym[5]. Gatunek charakterystyczny dla klasy (Cl.) Juncetea trifidi[8]. Liczba chromosomów 2n = 36.

Zmienność

Gatunek zróżnicowany na 7 podgatunków[9]:

  • Hieracium piliferum subsp. ciavaletense (Zahn) Zahn
  • Hieracium piliferum subsp. fuliginatum (Murr & Zahn) Greuter
  • Hieracium piliferum subsp. glanduliferum (Hoppe) Zahn
  • Hieracium piliferum subsp. hololeptum (Nägeli & Peter) Zahn
  • Hieracium piliferum subsp. leucopsis (Arv.-Touv.) Zahn
  • Hieracium piliferum subsp. subnivale (Gren. & Godr.) Zahn
  • Hieracium piliferum subsp. subnivaliforme (Zahn) Zahn

Zagrożenia i ochrona

Gatunek umieszczony w Polskiej Czerwonej Księdze Roślin (2001) w kategorii VU (narażony)[6]. Na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski (2006) umieszczony w kategorii R (rzadki – potencjalnie zagrożony). W wydaniu z 2016 roku otrzymał kategorię RE (wymarły na obszarze Polski)[10]. Znajduje się także w Czerwonej Księdze Karpat Polskich w kategorii CR (krytycznie zagrożony).

W Polsce odnaleziony został w 1926 r. przez B. Pawłowskiego w Tatrach na zboczach Mięguszowieckiego Szczytu. Zgromadzone przez niego 10 okazów zielnikowych wskazuje, że populacja prawdopodobnie była liczna. W 1994 r. obserwowano około 50 osobników. W 1989 r. znaleziono w dolinie Morskiego Oka inne stanowisko liczące około 30–40 osobników, w 1992 r. było ich 15–20, a w 2001 r. tylko 4 kwitnące i 3 płonne[5]. W 2014 roku uznano gatunek za wymarły EX (wymarły)[6]. Przyczyną wyginięcia osobników nad Morskim Okiem były prowadzone tutaj prace renowacyjne (sadzenie kosodrzewiny). Istniejące od kilkudziesięciu lat stanowisko na zboczach Mięguszowieckiego w 2008 r. wydawało się niezagrożone[5]. Po odkryciu ponad 100 okazów tego gatunku w Szerokim Żlebie na Miedzianym w 2022 gatunek zaliczono do krytycznie zagrożonych (CR)[7].

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2013-09-23] (ang.).
  3. ↑ The Plant List. [dostęp 2017-03-13].
  4. ↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
  5. 1 2 3 4 5 6 7 Szeląg Z. 2001. Jastrzębiec włosisty. s. 394-395. W: Polska Czerwona Księga Roślin, Kraków 2001. ISBN 83-85444-85-8.
  6. 1 2 3 Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.
  7. 1 2 Marcin Nobis i inni, New national and regional plant records: Contribution to the flora of the Old World countries, „Acta Societatis Botanicorum Poloniae”, 92, 2023, s. 1-21 [dostęp 2023-06-08].
  8. ↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
  9. ↑ The Plant List [dostęp 2013-09-23]
  10. ↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.