 Obraz Alfonsa Muchy Po bitwie pod Grunwaldem z cyklu Epopeja słowiańska (Slovanská epopej). Władysław Jagiełło ogląda pole bitwy pod Grunwaldem. U podnóża pagórka z krzyżem na piersi leży Ulrich von Jungingen. Za rycerzem w pancerzu i szerokim hełmie stoi Jan Sokol z Lamberka, w lewo od niego Jan Žižka. | |
 Wyobrażenie herbu Jana Sokoła według Augusta Sedláčka[2]. | |
| Rodzina |
z Lamberka (von Lamberg) |
|---|---|
| Data urodzenia |
ok. 1355 |
| Data śmierci |
28 września 1410 |
| Ojciec |
Jaroslav III. z Knínic |
| Dzieci |
Mikuláš Sokol z Lamberka |
Jan Sokół z Lamberka, Jaśko Sokół, czes.: Jan Sokol z Lamberka, niem.: Johann Sokol von Lamberg (ur. ok. 1355, zm. 28 września 1410 w Brześciu[3]) – czeski feudał, morawski rycerz, znany z udziału w wewnętrznych sporach dynastii Luksemburgów oraz jako dowódca oddziałów czeskich walczących po stronie polsko-litewskiej w bitwie pod Grunwaldem.
Życiorys
Dzieciństwo i młodość
Jan Sokol z Lamberka urodził się za panowania cesarza Karola IV Luksemburskiego około 1355 r. Jego ojciec, Jaroslav z Knínic jakiś czas po roku 1360 przybył do Březníka (obecnie wieś i gmina w powiecie Třebíč), gdzie ok. 1370 r. został wzniesiony zamek Lamberk (Lamberk) nad brzegiem Oslavy.
O dzieciństwie Jana Sokola nie ma zbyt wielu wiadomości. Jego ojciec był burgrabią znojemskim od 1356 r., a od 1368 r. marszałkiem dworu margrabiego morawskiego Jana Henryka Luksemburskiego (brata cesarza Karola IV).
Jan Sokol także związany był z Luksemburgami (od 1399 r. służył w Wyszehradzie u boku Wacław IV) i był uczestnikiem walki o Morawy pomiędzy Prokopem (wspieranym przez Zygmunta) a Jodokiem. W waśń pomiędzy braćmi zaangażowali się też Wacław i Jan Zgorzelecki. W trakcie tych walk Jan Sokol zasłynął jako utalentowany dowódca.
Udział w wojnie z Krzyżakami
W 1410 r. Jan Sokol z Lamberka uczestniczył u boku wojsk polsko-litewskich w wojnie z Krzyżakami. Od 1409 r. prowadził w Czechach zaciąg najemników, w efekcie czego przyprowadził oddział liczący 500 kopii, czyli ok. 1500 zbrojnych. Wiosną 1410 r. Jan Sokol wraz ze swoimi ludźmi stacjonował w Koronowie, strzegąc granicy przez atakiem ze strony komtura Świecia[4]. Pod Grunwaldem dowodził wraz ze Zbislávkiem[5] czwartą chorągwią św. Jerzego złożoną z najemników czeskich[6].
W oddziale Jana Sokola znajdował się jego wieloletni przyjaciel i uczeń, późniejszy bohater husycki – Jan Žižka.
Po zwycięstwie Polaków brał udział w zdobywaniu zamków krzyżackich. Pod Malborkiem w imieniu króla prowadził rozmowy z najemnikami czeskimi w służbie krzyżackiej w sprawie poddania zamku. Doszło nawet do porozumienia, lecz pomysł zdobycia twierdzy zdradą i przekupstwem został odrzucony przez radę królewską.
Za swoje zasługi Jaśko Sokół otrzymał od Władysława Jagiełły w dzierżawę zamek w Radzyniu Chełmińskim, zdobyty 21 września na Krzyżakach.
Śmierć
27 września 1410 r. Jan Sokół z Lamberka na zaproszenie króla Władysława Jagiełły wziął udział w uczcie w domu jednego z toruńskich mieszczan. Następnego dnia zmarł. Przyczyną śmierci było prawdopodobnie zatrucie po spożyciu ryb. Od razu pojawiły się podejrzenia, że dokonano otrucia. O zabójstwo podejrzewano zarówno Jana Žižkę, jak i polskich panów, zazdrosnych o wpływ Jana Sokola na króla. Dowodem przychylności władcy wobec Czecha mogły być liczne nadania oraz ojcowska opieka jaką Jagiełło otoczył synów Jana w Krakowie.
Zobacz też
- Karel z Lamberka
- Gniewosz z Dalewic – dowódca czterdziestej dziewiątej chorągwi złożonej z zaciężnych z Czech, Moraw, Śląska
Przypisy
- W Polsce herb Jaśka Sokoła nazywany bywa Koziegłowy, lecz jest to inna nazwa wzmiankowanego później i inaczej wyglądającego herbu Zerwikaptur. Por. Stanisław Sroka, Polacy na Węgrzech za panowania Zygmunta Luksemburskiego, 1387-1437, Kraków 2001; Poszukiwane koligacje dla tomu 40. PSB.
- ↑ W Polsce herb Jaśka Sokoła nazywany bywa Koziegłowy, lecz jest to inna nazwa wzmiankowanego później i inaczej wyglądającego herbu Zerwikaptur. Por. Stanisław Sroka, Polacy na Węgrzech za panowania Zygmunta Luksemburskiego, 1387-1437, Kraków 2001; Poszukiwane koligacje dla tomu 40. PSB.
- ↑ Według Jana Długosza: "Na uczcie u jednego z mieszczan toruńskich otruty szczupakiem rozchorował się ciężko. Odwieziony na rozkaz króla do Brześcia [Kujawskiego — przyp. Piotra Derdeja] umiera i tam zostaje pochowany". Cytat za: Piotr Derdej: Koronowo 1410. Warszawa: Bellona, 2008, s. 106. ISBN 978-83-11-11110-3.
- ↑ Andrzej Nadolski: Grunwald 1410. Warszawa: Bellona, 2003, s. 32. ISBN 978-83-11-11153-0.
- ↑ Według niektórych źródeł ze Stanislavem z Dobré Vody: por. František Šmahel, Jan Žižka z Trocnova, Praha, Melantrich 1969, s. 34
- ↑ Jan Długosz: "Czwarta chorągiew, św. Jerzego, miała jako znak biały krzyż na czerwonym polu. Znajdowali się w niej wszyscy zaciężni Czesi i Morawianie. Jej dowódcami byli Czesi: Sokół i Zbysławek, a niósł chorągiew Czech Jan Sarnowski, ponieważ król Władysław żywił szacunek dla narodu czeskiego."